Jarosław Marczak

Weterani powstania styczniowego z Suwalszczyzny

Siwi starcy w długich surdutach z amarantowymi wyłogami, srebrnymi guzikami, oficerskimi wężykami na kołnierzach i datą 1863 na naramiennikach, a obok niej zwykle jedną gwiazdką. A jednak tym przygarbionym wiekiem „srebrnowłosym rycerzom” pierwsi oddawali honory najwyżsi rangą oficerowie, uchylali kapelusze cywile, kłaniała się młodzież. Weterani 1863 roku…

Niniejszy artykuł jest próbą przypomnienia weteranów 1863 roku, żyjących w okresie międzywojennym w Augustowskiem.

Opuszczenie przez wojska rosyjskie w sierpniu 1915 roku Warszawy pozwoliło na podjęcie jawnej i zakrojonej na szeroką skalę działalności środowisk powstańców 1863 roku. Już 22 stycznia 1916 roku w stolicy odprawiono solenne nabożeństwo za poległych powstańców, 3 maja odbyły się uroczyste przemarsze ulicami Warszawy z licznym udziałem weteranów powstania, a 9 sierpnia na miejscu stracenia Romualda Traugutta i pięciu członków Rządu Narodowego ustawiono krzyż pamiątkowy, ufundowany ze składek robotników Cytadeli Warszawskiej. Oprawą uroczystości była msza z płomienną homilią księdza Bilskiego. Jednocześnie z przestrzeni publicznej znikały nazwy i symbole znienawidzonego caratu, czego wymownym przykładem była zmiana nazwy ulicy Berga na ulicę Traugutta. Kilka dni później, w Warszawie formalnie powstało Stowarzyszenie Wzajemnej Pomocy Uczestników Powstania 1863/1864. Na członków zarządu wybrano dawnych powstańców: Włodzimierza Czetwertyńskiego, Augusta Kręckiego i Jana Massalskiego.

Równolegle z obchodami w Warszawie liczne tego rodzaju uroczystości miały też miejsce na prowincji. Na ziemiach dawnej guberni augustowskiej i łomżyńskiej zorganizowano je już w październiku 1916 roku.

Odzyskanie niepodległości w 1918 roku przyczyniło się do zwiększenia aktywności zrzeszeń byłych uczestników powstania 1863 roku. Ważną rolę odegrał w tym Józef Piłsudski, wychowany w atmosferze tradycji powstańczej. 21 stycznia 1919 roku, w przeddzień rocznicy wybuchu powstania podpisał rozkaz: „Dla uczczenia ich i roku 63 w szeregach Armii Polskiej wydałem rozkaz zaliczenia do szeregów Wojska wszystkich weteranów 63 roku z prawem noszenia mundurów Wojska Polskiego w dni uroczyste – Witam ich tym razem, jako naszych Ojców i kolegów”.

Celem wprowadzenia w życie powyższego rozkazu 1 kwietnia 1919 roku przy Ministerstwie Spraw Wojskowych został utworzony Wydział do Spraw Weteranów 1863 roku. Zakres jego obowiązków obejmował:

1. Rejestrację uczestników powstania 1863 roku w całym kraju.

2. Niesienie im tymczasowej pomocy materialnej.

3. Przyznanie na drodze ustawodawczej stałej, dożywotniej pensji.

4. Organizowanie pomocy lekarskiej.

5. Urządzanie schronisk dla samotnych i opuszczonych.

6. Stały kontakt z organizacjami i stowarzyszeniami działającymi na rzecz weteranów.

Wydział zajął się przede wszystkim rejestracją weteranów, a także opracowaniem projektu ustawy o pensji emerytalnej. Na apel Ministerstwa Spraw Wojskowych napłynęło kilka tysięcy zgłoszeń, z których pozytywnie zweryfikowano nieco ponad 2700 żyjących weteranów i wdów po byłych powstańcach. W konsekwencji rozkazu Piłsudskiego, poza prawem noszenia munduru, wszyscy otrzymali awans na podporucznika, a oficerowie czasów powstania odpowiednio o stopień wyżej. Przyznano im również stałą pensję, która początkowo wynosiła 27 500 marek polskich, a po reformie walutowej 125 złotych. Zgodnie z ustawą wdowom po powstańcach przysługiwała połowa pensji emerytalnej męża. Według spisu z 1923 roku liczba żyjących weteranów wynosiła 1970, jednak przyjmowanie zgłoszeń i weryfikację kontynuowano do 1932 roku.

Na obszarze dawnej guberni łomżyńskiej oraz augustowskiej w latach 1919–1932 żyło ponad 200 weteranów 1863 roku i wdów po nich. Na przykład, w Łomży mieszkało 10 weteranów, Tykocinie – 7, Szczuczynie – 3, Augustowie – 3, Sejnach – 2, w Suwałkach prawdopodobnie 9. W czasie powstania walczyli oni w oddziałach Zygmunta Padlewskiego, Konstantego Micewicza, Kazimierza Kobylińskiego, Władysława Brandta oraz najliczniej, w partii płk. Konstantego Ramotowskiego „Wawra”. Wielu przez lata ukrywało swój powstańczy epizod. Niektórzy z nich za młodzieńczy udział w zrywie zapłaciło więzieniem, wieloletnią zsyłką lub służbą w „sołdatach”. Zaliczenie w poczet weteranów odrodziło ich na nowo. Otrzymali nie tylko dożywotnie pensje, ale jakże nobilitujące w tamtych czasach prawo noszenia munduru z oficerską szarżą. Tych najbardziej oddanych powstaniu już na początku lat 20. uhonorowano wysokimi odznaczeniami. Krzyż Walecznych przypięto m.in. weteranom podporucznikom: Władysławowi Smoleńskiemu z Augustowa i Józefowi Jagłowskiemu z Komaszówki – byłym żołnierzom z partii „Wawra”, a także Piotrowi Kiełduszysowi z Suwałk, walczącemu w oddziale Suzina.

Ciekawym materiałem biograficznym przedstawiającym udział poszczególnych weteranów w powstaniu są akta Krzyża i Medalu Niepodległości. Geneza tego odznaczenia sięga końca 1928 roku, kiedy to powstała Główna Komisja dla Odznaczeń za Prace Niepodległościowe. Na jej drugim posiedzeniu, 11 marca 1929 roku, wystąpiono z projektem ustanowienia specjalnego odznaczenia za działalność niepodległościową. Wprowadziło je rozporządzenie prezydenta Ignacego Mościckiego z 29 października 1930 roku, które weszło w życie w dniu ogłoszenia, 5 listopada 1930 roku. Odznaczenie miało trzy klasy: Krzyż Niepodległości z Mieczami, Krzyż Niepodległości oraz Medal Niepodległości. Zgodnie z rozporządzeniem prezydenta miało być nadawane osobom, które „zasłużyły się czynnie dla niepodległości Ojczyzny”. Powstańcy 1863 roku byli pierwszą grupą niepodległościową uhonorowaną tymi odznaczeniami. Konieczność ich nadania w trybie rozporządzenia prezydenta było podyktowane przede wszystkim szybko malejącą liczbą weteranów. W uzasadnieniu projektu rozporządzenia napisano m.in.: „Krzyż względnie Medal Niepodległości mają być nadane w pierwszym rzędzie weteranom powstań narodowych, których szeregi z dnia na dzień śmierć przerzedza”.

Już w listopadzie 1930 roku, w związku ze zbliżającą się rocznicą odzyskania niepodległości, Komitet Krzyża i Medalu Niepodległości przyznał weteranom powstania 334 Krzyże Niepodległości z Mieczami, 39 Krzyży Niepodległości i 51 Medali Niepodległości. Na drugim posiedzeniu, które miało miejsce 18 listopada nadano 32 krzyże z mieczami, 11 krzyży i jeden medal.

Dokumentacja, jaka powstała w związku z nadaniem odznaczeń, przechowywana jest w Centralnym Archiwum Wojskowym w Rembertowie. Niestety, zachowała się w niepełnym stanie. Akta zgrupowane są w dwóch teczkach, które zawierają: kwestionariusze osobowe, niekiedy wnioski o nadanie jednej z kategorii krzyża, a w niektórych przypadkach korespondencję zainteresowanych z komitetem. Na podstawie tych dokumentów można ustalić podstawowe dane osobowe, przebieg służby powstańczej i ewentualne represje. Dotyczą w sumie 328 weteranów, z czego kilkunastu z terenu Augustowskiego. Odznaczenia przyznano: Aleksandrowi Cieleckiemu, Julianowi Chrapowickiemu, Rudolfowi Janczewskiemu, Józefowi Gryguciowi, Józefowi Jagłowskiemu, Józefowi Lewitowi, Antoniemu Paciukanisowi, Janowi Pietkiewiczowi, Wiktorowi Malewskiemu i Teodorowi Mickewiczowi. Niestety, tylko niektórzy z tej grupy doczekali się wręczenia. O ile bowiem formalne nadanie odznaczeń przebiegało sprawnie, to fizyczne – biorąc pod uwagę sędziwy wiek weteranów – dość opieszale. Wydaje się, że weterani otrzymali je dopiero pod koniec 1930 roku. Z akt CAW wynika, że w 1937 (!) roku Krzyż Niepodległości z Mieczami przesłano Józefowi Gryguciowi, który otrzymał go tuż przed śmiercią.

Kolejna inicjatywa mająca na celu złożenie „hołdu tym ostatnim (…) z bojowników wolności” i uhonorowanie weteranów pojawiła się przed obchodami 70. rocznicy wybuchu powstania. Powołany w tym celu Komitet Obywatelski na posiedzeniu w grudniu 1932 roku postanowił wyróżnić wszystkich żyjących uczestników powstania „Darem Honorowym” w postaci miesięcznej pensji w wysokości 125 złotych, a ponadto odznaczyć Krzyżem 70-lecia, wykonanym według projektu artysty plastyka Józefa Świrysz-Ryszkiewicza. W poszczególnych miastach, na wniosek Komitetu, „Dar” wręczali przedstawiciele magistratu, a w innych miejscowościach wojewodowie lub starostowie. 19 marca 1933 roku, w dzień imienin marszałka Piłsudskiego, na rynku w Augustowie odznaczenie to otrzymał Józef Jagłowski. Krzyżem uhonorowano ponadto Józefa Grygucia, Jana Pietkiewicza i Antoniego Paciukanisa.

Pisząc o weteranach z Suwalszczyzny warto wymienić także nazwiska tych, których los rzucił w różne miejsca kraju i świata. Wspomnieć należy o Aleksandrze Cieleckim, urodzonym w Wingranach, 14-letnim żołnierzu z oddziału Konstantego Ramotowskiego, zmarłym w 1937 roku w Poznaniu; Rudolfie Glince Janczewskim, pochodzącym z majątku Cisówek, żołnierzu walczącym w oddziałach Józefa Jankowskiego, Polikarpa Dąbkowskiego i Władysława Brandta, zmarłym w 1929 roku na emigracji we Francji; Eugeniuszu Jaskołdzie, pochodzącym z Dębowa w gminie Kaletnik, który po upadku powstania emigrował do Prus, a następnie Francji i Galicji, aby po wielu latach powrócić i osiąść w Sejnach, gdzie zmarł w 1923 roku, czy Wiktorze Malewskim, bodaj ostatnim weteranie 1863 roku pochodzącym z tej ziemi, który jako 17-latek służył w partiach Kobylińskiego i Skarżyńskiego, a zmarł po 15 sierpnia 1939 roku w Warszawie.

Większość mogił uczestników powstania 1863 roku nie dotrwała do naszych czasów. Te, dla których upływ czasu był nieco łaskawszy, nierzadko wymagają gruntownej renowacji. Warto wszystkie te obiekty zinwentaryzować i opisać, a zaniedbane odrestaurować i ocalić przed zniszczeniem.

Butkiewicz Jan, ur. w 1822 roku w Suwałkach, zm. przed 1919 rokiem. Pośmiertnie został zweryfikowany jako podporucznik weteran. Pensję weterańską pobierała wdowa Franciszka Butkiewicz ¹.

Chrapowicki Julian, ur. w 1843 roku. Walczył w oddziale Konstantego Ramotowskiego „Wawra”. Został aresztowany 17 czerwca 1863 roku, był więziony i zwolniony za poręczeniem. W okresie międzywojennym mieszkał w Suwałkach. Został zweryfikowany jako podporucznik weteran pod numerem porządkowym 263/1920. Był odznaczony Krzyżem Niepodległości z Mieczami. Zmarł 15 listopada 1930 roku. W Kwaterze Powstańców 1863 roku na warszawskich Powązkach znajduje się tablica poświęcona jego pamięci ².

Cielecki Aleksander, ur. 16 lipca 1849 roku w majątku Wingrany. Był synem Antoniego i Katarzyny z domu Grygo. W chwili wybuchu powstaniu uczył się w 5 klasie gimnazjum w Suwałkach. Wraz z grupą uczniów wstąpił do oddziału Konstantego Ramotowskiego „Wawra”. Brał udział w kilku potyczkach, m.in. pod Balinką, Gruszkami i na Kozim Rynku. Po krwawej bitwie pod Sieburczynem i częściowym rozproszeniu oddziału przedostał się do Prus, gdzie przez blisko rok ukrywał się m.in. u Kosobudzkiego w Borzymowie, a następnie przez rok pracował jako uczeń ogrodniczy u rolnika Bera. Później przedostał się do Księstwa Poznańskiego. Tam pracował jako gorzelny i piwowar. Po kilku latach otrzymał w Kwilczy posadę ekonoma, a następnie rządcy. Dziesięć lat później, w związku ze śmiercią Arsena Kwileckiego, był zmuszony do ustąpienia z zajmowanego stanowiska. Z paszportem niemieckim wyjechał do Królestwa Polskiego. Pracował w Lubelskiem, Radomskiem i przy remoncie gorzelni na Wołyniu. W 1914 roku wyjechał do Warszawy. Tu jako poddany pruski został aresztowany i zesłany do Ałtyrowa. Po czterech latach pobytu w niewoli udało mu się uciec. Dotarł do Poznania. Znalazł się w ciężkich warunkach materialnych. Pomógł mu kredyt udzielony przez Niemojewskiego z Śliwników. Został zweryfikowany jako podporucznik weteran pod numerem porządkowym 275/1920. Był odznaczony Krzyżem Niepodległości z Mieczami. Zmarł 18 października 1937 roku w Poznaniu. W Kwaterze Powstańców 1863 roku na warszawskich Powązkach znajduje się tablica poświęcona jego pamięci ³.

Czartkowski Julian, ur. w 1847 roku w Suwałkach, zm. przed 1919 rokiem. Pośmiertnie został zweryfikowany jako podporucznik weteran. Pensję weterańską pobierała wdowa Maurylia z Łowickich, która zmarła 12 marca 1932 roku w Milanówku ⁴.

Drozdowicz Maciej, ur. w 1843 roku w miejscowości Zuja (?). Został zweryfikowany jako podporucznik weteran pod numerem porządkowym 188/1923. W latach 20. mieszkał w Justianowie. Zmarł przed 1927 rokiem ⁵.

Dylewski Jan, ur. w 1833 roku w Wiłkowyszkach. Został zweryfikowany jako podporucznik weteran pod numerem porządkowym 422/1920. W latach 20. mieszkał we Lwowie. Żył jeszcze w 1924 roku ⁶.

Bonifacy Dziadulewicz herbu Sokola, ur. w 1844 roku Wiłkowyszkach, syn Piotra i Weroniki z Milanowskich. Pochodził z rodziny o tatarskich korzeniach. W wieku 14 lat został sierotą. W kwietniu 1862 roku wstąpił w szeregi organizacji powstańczej, w której miał pełnić funkcję setnika. Pod koniec stycznia 1863 roku zaciągnął się do oddziału Karola Jastrzębskiego. Występował pod pseudonimem „Zarzecki”. Jako podoficer kosynierów brał udział w bitwie pod Czystą Budą (2 lutego), gdzie partia została rozbita. Po klęsce udał się w Płockie i tam służył pod rozkazami Zygmunta Padlewskiego. Walczył pod Myszyńcem (9 marca) i Drążdżewem (11 marca). Po rozwiązaniu oddziału wstąpił do partii organizowanej w okolicach Ostrołęki przez Konstantego Ramotowskiego „Wawra”. W tym czasie brał udział w starciach pod Białaszewem (31 marca) i Jaświłami (2 kwietnia). Po przejściu przez Brzozówkę i Biebrzę oraz oderwaniu się powstańców od ścigających ich Kozaków, skrajnie wyczerpany uzyskał dwutygodniowy urlop z poleceniem tworzenia nowej partii. W drugiej połowie kwietnia, w pobliżu leśniczówki Choszczewo sformował 70-osobowy oddział strzelców, z którym udał się do obozu płk. Konstantego Ramotowskiego. Tam z nominacji Jana Andruszkiewicza, naczelnika wojskowego województwa augustowskiego, został jego tymczasowym dowódcą. Niedługo potem dowodzenie przejął Władysław Brandt, oficer zbiegły z armii carskiej, który powiększył stan liczebny oddziału do 110 żołnierzy piechoty i 18 jazdy. Już jako kapitan, Dziadulewicz brał udział w bitwie pod Kadyszem (21 maja). Niedługo potem zachorował i przez sześć tygodni był wyłączony z działań powstańczych. Po powrocie do zdrowia wstąpił ponownie pod rozkazy Brandta i walczył pod Wincentą (18 września). Po starciu, dowódca w obawie przed okrążeniem przez przeważające oddziały carskie, rozpuścił piechotę. „Zarzecki” przyłączył się wówczas do uczestniczącego w tej bitwie mjr. Konstantego Micewicza. Po rozwiązaniu partii udał się na emigrację do Drezna. Ciężkie warunki materialne zmusiły go do powrotu. W 1864 roku przyjechał do Warszawy i wstąpił na Wydział Filologiczno-Historyczny Szkoły Głównej, którą ukończył pięć lat później. Po studiach pracował jako nauczyciel gimnazjalny. Należał do kręgu znajomych Stanisława Moniuszki, który był ojcem chrzestnym jego syna Stanisława. W wolnych chwilach oddawał się ukochanej sztuce. Obdarzony pięknym i silnym głosem urządzał koncerty wokalne. Od 1882 roku prowadził chór „Duda” Warszawskiego Towarzystwa Wioślarskiego, a od 1887 roku śpiewał w znanym chórze „Lutnia”. Ponadto pisywał artykuły do prasy warszawskiej i pracował nad biografią Moniuszki, której jednak nie ukończył. Z małżeństwa z Józefą z Nieprzeckich (zm. 11 kwietnia 1933 roku) miał troje dzieci: Stanisława (zm. w 1943 roku), profesora gimnazjalnego, historyka, heraldyka, autora Herbarza rodzin tatarskich; Wacława, prokurenta Banku Handlowego oraz córkę Janinę. Zmarł w 1901 roku w Warszawie. Został pochowany na warszawskich Powązkach w kwaterze 33. W 1919 roku został pośmiertnie zweryfikowany jako oficer weteran. Na obelisku upamiętniającym wydarzenia 1863 roku, wystawionym współcześnie we wsi Krasnybór nad Biebrzą, obok nazwisk dowódców działających na tym terenie, wyryte jest również nazwisko Bonifacego Dziadulewicza. Jako ciekawostkę warto podać, że formowanie przez Dziadulewicza oddziału na Grzędach niesłusznie przypisuje się Konstantemu Ramotowskiemu „Wawrowi” ⁷.

Dziemian Aleksander, ur. w Suwałkach, zm. przed 1919 rokiem. Pośmiertnie został zweryfikowany jako podporucznik weteran. Pensję weterańską pobierała wdowa Anna ⁸.

Dziemian Jan, ur. w 1839 roku w Suwałkach, zm. przed 1923 rokiem. W 1919 roku został zweryfikowany jako podporucznik weteran ⁹.

Dubowski Wincenty, ur. w 1844 roku w Białymstoku. Walczył pod dowództwem Konstantego Ramotowskiego „Wawra”. Brał udział w bitwach pod Kadyszem, Giedziami, Gruszkami, Kozim Rynkiem i Studzieniczną, gdzie został ranny. W 1924 roku został zweryfikowany jako podporucznik weteran pod numerem porządkowym 295/1924. Mieszkał we wsi Budniec. Zmarł przed 1927 rokiem¹⁰.

Galerre (Galera) Aleksander, ur. w 1841 w Suwałkach lub w Obelicach. Walczył w oddziale Konstantego Ramotowskiego „Wawra”, m.in. pod Kozim Rynkiem. Był więziony w Suwałkach i zwolniony z braku dowodów. Zmarł przed 1919 rokiem. Pensję weterańską pobierała wdowa Julia¹¹.

Gryguć Józef, ur. 12 lutego 1840 (1841) roku w Klejwach, syn Stanisława i Agaty. Walczył pod Brzeżanami, Kadyszem i Gruszkami. Pełnił również rolę przewodnika. Brał udział w zaborze kasy Leśnictwa Pomorze. Był więziony. Został zwolniony z aresztu „za poręczeniem lojalnych obywateli”. Zmarł w 1937 roku. Był jednym z najbardziej znanych powstańców 1863 roku na Suwalszczyźnie¹².

Hellman Kazimierz, ur. w Sejnach. Należał do oddziału powstańczego, z którego dobrowolnie powrócił, jednak „nie okazał prawdziwej skruchy i dawał wykrętne zeznania”. Był podejrzany, że „przyjmował w buncie szczególny udział”. Na podstawie rozporządzenia Murawiewa z 18 grudnia 1863 roku został zesłany pod ścisły dozór policji do guberni kazańskiej. Do Jardynia przybył wraz żoną Aleksandrą 1 czerwca 1864 roku. Żona wkrótce wyjechała. Zmarł 22 lutego 1920 roku. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym w Warszawie. Został zweryfikowany pośmiertnie jako podporucznik weteran pod numerem porządkowym 658/1920¹³.

Hellman Witold, ur. w 1839 roku w Sejnach. Walczył pod dowództwem Aleksandra Lenkiewicza „Landera”, Pawła Suzina i Konstantego Ramotowskiego „Wawra”. W czasie walki został ranny w obie ręce. Po zatrzymaniu został zesłany do rot aresztanckich. Karę odbywał w Niżnym Nowogrodzie. Potem przebywał na osiedleniu. Po powrocie wyemigrował do Ameryki. Zmarł prawdopodobnie przed 1919 rokiem. Został zweryfikowany pośmiertnie jako weteran powstania. Pensję weterańską pobierała wdowa Bronisława z Siekluckich, która zmarła 12 listopada 1924 roku¹⁴.

Jacuński Antoni, ur. w 1843 roku na Suwalszczyźnie. W czasie powstania służył w stopniu szeregowca. Został zweryfikowany jako podporucznik weteran pod numerem porządkowym 713/1920. W latach 20. mieszkał w Warszawie. Zmarł 10 października 1927 roku. Został pochowany na warszawskich Powązkach w kwaterze 183. W grobie spoczywa m.in. żona Stanisława z Gajewskich Jacuńska (ur. w 1864, zm. 6 czerwca 1937 roku)¹⁵.

Jagłowski Józef, ur. w 1843 roku. Walczył w oddziale Konstantego Ramotowskiego „Wawra”. Brał udział w bitwach pod Gruszkami, Mikaszówką, Rygolą, Kadyszem. Przez trzy miesiące był więziony w Suwałkach, a następnie zesłany na 15 lat i wcielony do wojska rosyjskiego. Został zweryfikowany jako podporucznik weteran pod numerem porządkowym 634/1923. Decyzją z 7 lutego 1923 roku przyznano mu Krzyż Walecznych. Ponadto był odznaczony Krzyżem Niepodległości z Mieczami. Mieszkał w Komaszówce. Zmarł 10 kwietnia 1935 roku. Pogrzeb odbył się z honorami wojskowymi w asyście orkiestry 1. Pułku Ułanów Krechowieckich i plutonu Związku Strzeleckiego z gminy Kolnica. W ceremonii pogrzebowej wzięli udział przedstawiciele miejscowych władz ze starostą Stefanem Ejchlerem na czele. Mszę poprowadził ksiądz Wojciech Chojnowski. Ciało spoczęło na cmentarzu w Augustowie. Grób zachował się do dziś¹⁶.

Jakubowicz Apolinary, ur. w 1842 roku w Szczebrze. Został zweryfikowany jako podporucznik weteran pod numerem porządkowym 541/1923. W latach 20. mieszkał w Świacku. Żył jeszcze w 1927 roku¹⁷.

Janczewski de Glinka Rudolf, ur. w 1842 roku w Szczebrze lub w majątku Cisówek. Walczył pod rozkazami Ludwika Mierosławskiego, Dąbrowskiego, Józefa Jankowskiego, Władysława Brandta. Brał udział w bitwach pod Krzywosądzą, Nagoszewem, Drążdżewem, Czyżewem, Komorowem i Wincentą. W bitwie pod Drążdżewem został ranny w rękę. Przeszedł do Prus, a następnie wyemigrował do Francji, gdzie pracował jako nauczyciel. Został zweryfikowany jako podporucznik weteran pod numerem porządkowym 495/1924. Zmarł 13 września 1929 roku w Nicei. Został pochowany na cmentarzu w Cancard¹⁸.

Jaskołd Eugeniusz, ur. w 1845 roku w miejscowości Dębowa. Służył w oddziale Pawła Suzina, w kawalerii Świdrygiełły. Po rozbiciu oddziału przeszedł do partii Konstantego Ramotowskiego „Wawra”, gdzie został przydzielony do konnicy mjr. Wincentego Reklewskiego. Brał udział w wielu bitwach, m.in. pod Gruszkami, Kozim Rynkiem, Sieburczynem, Plewkami i Wincentą. Przebywał na emigracji we Francji. Później osiadł w Galicji. W latach 20. mieszkał w Sejnach. Zmarł 6 lipca 1923 roku. Prawdopodobnie był bratem Stanisława Jaskołda, powstańca powieszonego 2 grudnia 1863 roku w Suwałkach¹⁹.

Judycki Kazimierz, zm. przed 1919 rokiem. Pośmiertnie został zweryfikowany jako podporucznik weteran. Pensję weterańską pobierała wdowa Petronela²⁰.

Karwowski Władysław, ur. w 1844 roku w Żarnowie. Walczył w oddziale Konstantego Ramotowskiego „Wawra”. W 1923 roku został zweryfikowany jako podporucznik weteran pod numerem porządkowym 662/1923. W latach 20. mieszkał w Żarnowie. Żył jeszcze w 1927 roku²¹.

Kiełduszys Piotr, ur. w 1842 roku. Walczył w partii Pawła Suzina. Został zweryfikowany jako podporucznik weteran pod numerem porządkowym 683/1923. Był odznaczony Krzyżem Walecznych. W latach 20. mieszkał w Suwałkach. Żył jeszcze w 1927 roku²².

Klicki Bronisław, ur. w 1841 roku w Augustowie. Po powstaniu był właścicielem majątku Windyki pod Mławą, założycielem i prezesem Rady Opiekuńczej Szkoły Handlowej w Mławie oraz prezesem honorowym tamtejszej „Lutni”. Został zweryfikowany jako podporucznik weteran pod numerem porządkowym 941/1920. Zmarł 13 lutego 1922 roku w Mławie. Został pochowany na warszawskich Powązkach²³.

Kłodecki Adam, ur. w 1841 roku w Suwałkach (według innych źródeł na Kujawach). Walczył pod rozkazami Konstantego Ramotowskiego „Wawra”. Ponadto dostarczał broń i amunicję do swego oddziału. Był więziony w Wilnie, skąd udało mu się zbiec. Przez 5 lat przebywał w Saksonii. Zmarł prawdopodobnie przed 1919 rokiem. Pensję weterańską pobierała wdowa Antonina²⁴.

Korsakowski Franciszek, ur. w 1842 roku w miejscowości Magdalenów (Magdalenowo ?). Walczył w oddziale Konstantego Ramotowskiego „Wawra”. Był ranny w bitwie pod Kozim Rynkiem. Po powrocie do domu został aresztowany i skazany na 8 lat katorgi. Odbył połowę kary. Został zweryfikowany jako podporucznik weteran pod numerem porządkowym 1006/1920. W latach 20. mieszkał w Sejnach. Zmarł w 1928 roku. Został pochowany na cmentarzu w Sejnach²⁵.

Kuczewski Władysław, ur. w 1828 roku we wsi Rudawka w powiecie augustowskim. Służył w partii Konstantego Ramotowskiego „Wawra”. Pełnił funkcję żandarma, a także dostarczał żywność do obozu. W czasie jednej z potyczek został ranny, wzięty do niewoli i zesłany na katorgę, gdzie przebywał 8 lat. Zmarł przed 1919 rokiem. Pensję weterańską pobierała wdowa Paulina²⁶.

Lemielewicz Józef, ur. w 1844 roku w Lipsku nad Biebrzą. W powstaniu walczył pod dowództwem Konstantego Ramotowskiego „Wawra”, w bitwach pod Gruszkami, Kozim Rynkiem, Rygolem i innych. Był ranny. Po rozbiciu oddziału, jesienią 1863 roku, ukrywał się w lasach, a następnie u swojego brata, gdzie 5 stycznia 1864 roku został ujęty przez naczelnika lipskiego oddziału. Został zakwalifikowany do II kategorii przestępców i 26 lutego 1864 roku odesłany do Moskwy, a następnie skazany na osiedlenie w cesarstwie. Zmarł prawdopodobnie przed 1919 rokiem²⁷.

Lewit Józef, ur. w 1847 roku. Służył w partii Konstantego Ramotowskiego „Wawra”. Przez 6 miesięcy był więziony w Wilnie, a następnie zesłany do centralnej Rosji. Po powrocie pracował jako maszynista kolejowy. Został zweryfikowany jako podporucznik weteran pod numerem porządkowym 1247/1920. W latach 20. mieszkał w Suwałkach. Zmarł 11 października 1930 roku w Białymstoku. W Kwaterze Powstańców 1863 roku na warszawskich Powązkach znajduje się tablica poświęcona jego pamięci²⁸.

Łazarski Wincenty, pochodził z Nowinki. Nie był zaewidencjonowany jako weteran. Zmarł w grudniu 1936 roku. Został pochowany 30 grudnia na miejscowym cmentarzu w asyście orkiestry i kompani honorowej 1. Pułku Ułanów Krechowieckich²⁹.

Łapiński Andrzej, ur. w 1838 roku w Suwałkach, zm. w 1920 roku. Jest pochowany na cmentarzu w Augustowie³⁰.

Malewski Wiktor, ur. w 1846 lub 1847 roku w miejscowości Kucharskini. Walczył m.in. pod rozkazami Kobylińskiego i Skarżyskiego. Był więziony przez cztery miesiące w Łomży. Został zweryfikowany jako podporucznik weteran pod numerem porządkowym 899/1924. W okresie międzywojennym mieszkał w Warszawie. Żył jeszcze w sierpniu 1939 roku. Jest pochowany w Kwaterze Powstańców 1863 roku na warszawskich Powązkach (na nagrobku znajduje się błędna data śmierci). Był odznaczony Krzyżem Niepodległości z Mieczami. Najprawdopodobniej był najdłużej żyjącym weteranem powstania z Suwalszczyzny³¹.

Mickewicz Teodor Stanisław, ur. w 1845 roku w Suwałkach. Walczył w partii Orłowskiego formowanej w powiecie kutnowskim, a później w oddziale Ludwika Żychlińskiego. Brał udział w czterech bitwach. Był ranny w rękę. Po rozbiciu oddziału pod Strykowem przeszedł pod rozkazy Pawła Gąssowskiego „Pawełka”, gdzie służył jako żandarm powstańczy. U schyłku powstania dostał się do niewoli. Został uwięziony w Cytadeli Warszawskiej, a następnie skazany na trzy lata katorgi w Wiatce. Po odbyciu kary został skierowany do Omska na osiedlenie. W 1870 roku powrócił do kraju. Został zweryfikowany jako podporucznik weteran pod numerem porządkowym 1450/1920. W okresie międzywojennym mieszkał w Radomsku. Był odznaczony Krzyżem Niepodległości z Mieczami i Krzyżem Walecznych. Zmarł 26 grudnia 1935 roku w Radomsku³².

Niedźwiecki Kazimierz Paweł, ur. 28 lutego 1843 roku w Kadyszu. Uczęszczał do gimnazjum w Suwałkach. Jako uczeń VII klasy zaciągnął się do oddziału Konstantego Ramotowskiego „Wawra” . Był więziony. W 1864 roku wstąpił do Szkoły Głównej Warszawskiej na wydział Matematyczno-Fizyczny. Studia ukończył w 1868 roku, obronił pracę magisterską pt. Teoria matematyczna ruchu wirowego ciał stałych. Drukował artykuły w „Niwie”. Wkrótce przyjął obowiązki w zarządzie Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej. W 1882 roku Rada Zarządzająca powierzyła mu opracowanie ustawy „Kasy Przezorności z zabezpieczeniem od nieszczęśliwych wypadków dla rzemieślników i robotników”, a także ustaw Kasy Wsparć. Miał również istotny wkład w opracowywaniu przepisów emerytalnych. W 1893 roku powierzono mu zorganizowanie Wydziału Kontroli Rozchodów, awansując na stanowisko naczelnika, które sprawował do 1911 roku. Został zweryfikowany jako podporucznik weteran pod numerem porządkowym 1560/1920. Był odznaczony Krzyżem Walecznych. Zmarł po długich cierpieniach 25 sierpnia 1925 roku i został pochowany na warszawskich Powązkach w kwaterze 1. Był żonaty z Aleksandrą z Otwinowskich, zmarłą 6 marca 1933 roku, z którą miał pięcioro dzieci: Marię (po mężu Ossowska), profesor socjologii i etyki; Irenę (niezamężną), nauczycielkę; Zbigniewa, inżyniera mechanika, zmarłego tragicznie podczas powstania warszawskiego; Stanisława, lekarza chirurga zamordowanego w Katyniu oraz Witolda, prokurenta Banku Handlowego (zm. 15 września 1924 roku)³³.

Nowakowski Józef, ur. w 1841 roku w Augustowie. Walczył w oddziale Konstantego Ramotowskiego „Wawra”. Był więziony w Augustowie. Zmarł przed 1919 rokiem. Pensję weterańską pobierała Józefa z Pieniążków (?). Oboje spoczywają na cmentarzu Bródzieńskim w Warszawie (kwatera 52-E). Znajdujące się na nagrobku daty śmierci są nieczytelne³⁴.

Paciukanis (Pieciukanis) Antoni, ur. w 1844 roku. Walczył w kawalerii Wincentego Reklewskiego w partii Konstantego Ramotowskiego „Wawra”. W bitwach pod Helenowem i Kozim Rynkiem był ranny. Trafił do niewoli, był więziony. Został zweryfikowany jako podporucznik weteran pod numerem porządkowym 1270/1923. W latach 20. mieszkał w majątku Hołny-Wolmera. Był odznaczony Krzyżem Niepodległości z Mieczami. Zmarł 28 stycznia 1937 roku. Spoczywa na cmentarzu przy kościele pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Suwałkach³⁵.

Pietkiewicz Jan, ur. w 1840 roku w Suwałkach. Walczył w partii Wiktora Hłaski. Po powstaniu był więziony. Został zweryfikowany jako podporucznik weteran pod numerem porządkowym 1742/1920. W okresie międzywojennym mieszkał w Suwałkach. Był odznaczony Krzyżem Niepodległości z Mieczami. Zmarł 27 października 1933 roku w Suwałkach. W Kwaterze Powstańców 1863 roku na warszawskich Powązkach znajduje się tablica poświęcona jego pamięci³⁶.

Radziukanis Józef, ur. w 1844 roku w Sutrze. W powstaniu walczył pod rozkazami mjr. Pawła Suzina w bitwach pod Budą, Olitą i Staciszkami. Ukończył wydział historyczny Szkoły Głównej Warszawskiej. Pracował jako profesor gimnazjalny. Jednocześnie w latach 1881–1886 prowadził założoną przez siebie 4-klasową szkołę. Ogłosił szereg artykułów opublikowanych w języku polskim, m.in.: Czary w powiecie sejneńskim („Tygodnik Ilustrowany” 1871), Bóstwa dawnych Litwinów („Wędrowiec” 1900), Dziuki („Wisła” 1900), a także szereg publikacji w języku litewskim. Pisywał korespondencje z guberni suwalskiej i grodzieńskiej, zamieszczane w „Dzienniku dla Wszystkich”. Został zweryfikowany jako podporucznik weteran pod numerem porządkowym 1360/1924. Jest autorem krótkich wspomnień. Zmarł 9 kwietnia 1925 roku w Suwałkach. Miał żonę Józefę (1860–1938)³⁷.

Roszko Antoni, ur. w 1840 roku w Sztabinie. Został zweryfikowany jako podporucznik weteran pod numerem porządkowym 1909/1920. Zmarł w 1922 roku. Został pochowany na cmentarzu w Ciechanowie³⁸.

Roszkowski Karol, ur. w 1820 roku w Sikorach w powiecie sejneńskim. Walczył pod dowództwem Józefa Jankowskiego, Władysława Kononowicza i Zygmunta Chmieleńskiego w bitwach pod Przedborzem, Świętym Krzyżem i Glanowem, gdzie został ranny w nogę. Był zesłany do guberni tomskiej. Karę odbywał w wojsku. Został zweryfikowany jako podporucznik weteran pod numerem porządkowym 1908/1920. W latach 20. mieszkał w Krakowie. Żył jeszcze w 1924 roku³⁹.

Smoleński Władysław, ur. w 1841 roku w Łanowiczach. Po ukończeniu gimnazjum w Suwałkach w 1865 roku wstąpił do Szkoły Głównej Warszawskiej na wydział prawa i administracji. Studia ukończył w 1869 roku. Pracował jako rejent i adwokat w Suwałkach, a w okresie międzywojennym w Augustowie. Został zweryfikowany jako podporucznik weteran pod numerem porządkowym 1486/1923. Był odznaczony Krzyżem Walecznych. Zmarł 31 października 1924 roku w Warszawie. Został pochowany na warszawskich Powązkach w kwaterze 185⁴⁰.

Stefanowski Józef, ur. w 1840 roku w Czerwonym Bagnie koło Suwałk. Został zweryfikowany jako podporucznik weteran pod numerem porządkowym 1525/1923. W latach 20. mieszkał w Suwałkach. Żył jeszcze w 1927 roku⁴¹.

Suchocki Stanisław, ur. w 1841 roku w Suwałkach. Zmarł przed 1919 rokiem. Pośmiertnie został zweryfikowany jako podporucznik weteran. Pensję weterańską pobierała wdowa Olimpia⁴².

Szturgulewski Jakub, ur. w 1842 roku. Służył w oddziale Konstantego Ramotowskiego „Wawra”. Był więziony. Został zweryfikowany jako podporucznik weteran pod numerem porządkowym 1618/1923. W latach 20. mieszkał w Augustowie. Żył jeszcze w 1927 roku⁴³.

Trocki Józef, ur. prawdopodobnie w Augustowie. Służył w partii Konstantego Ramotowskiego „Wawra”. Został ranny w nogę w bitwie pod Gruszkami i dostał się do niewoli. Podczas przesłuchania został ciężko pobity. Spędził dwa miesiące w więziennym lazarecie, a następnie dwa miesiące w więzieniu. Po ucieczce na wiele lat zamieszkał w zaborze pruskim. Za rozprowadzanie literatury w języku polskim został zmuszony do wyjazdu. W 1912 roku był wzmiankowany jako mieszkaniec Tarnowa. Zmarł przed 1919 rokiem. Emeryturę pobierała wdowa Eleonora⁴⁴.

Wałejko Sylwester Bernard, ur. w 1841 roku w Jeleniewie. W powstaniu walczył pod dowództwem Karola Włodka. Brał udział w bitwach pod Lubochnią, Rawą i Nieszawą, gdzie został ranny. Był więziony w Sochaczewie i internowany w Ołomuńcu. Po powstaniu pracował jako ogrodnik. Według Anny Markert był odznaczony Krzyżem Niepodległości z Mieczami⁴⁵.

Wasilewski Aleksander, ur. w 1844 roku. Po ukończeniu gimnazjum w Suwałkach uczył się w Zakładzie Praktyki Leśnej w Feliksowie koło Broku. Wstąpił do oddziału Władysła Cichorskiego „Zameczka”. Po rozpuszczeniu partii przeszedł pod dowództwo Pawła Suzina. Po tragicznej bitwie pod Staciszkami próbował połączyć się oddziałem Konstantego Ramotowskiego „Wawra”. Został aresztowany i uwięziony w Suwałkach, a następnie skazany na osiedlenie we wschodniej Syberii. Po powrocie pracował m.in. na kolei Nadwiślańskiej i Wiedeńskiej. U schyłku życia mieszkał w Warszawie. Został zweryfikowany jako podporucznik weteran pod numerem porządkowym 1741/1923⁴⁶.

Warecki Julian, ur. w 1844 roku. Zarejestrowany pod numerem porządkowym 1737/1923. Mieszkał w Suwałkach⁴⁷.

Zdaniuk Paweł, ur. w 1846 roku w Jeleniewie. Został zweryfikowany jako podporucznik weteran pod numerem porządkowym 1906/1923. W latach 20. mieszkał w Suwałkach. Żył jeszcze w 1927 roku⁴⁸.

Zieliński Konstanty, ur. w 1846 roku Łukowie. W czasie powstania walczył jako szeregowiec w oddziale Kazimierza Kobylińskiego. Długi czas przebywał pod nadzorem policji. Po powstaniu inżynier technolog. Został zweryfikowany jako podporucznik weteran pod numerem porządkowym 1749/1924. W latach 20. mieszkał w Augustowie. Zmarł 2 października 1927 roku i został pochowany na warszawskich Powązkach w kwaterze 91. Spoczywa wspólnie z żoną Elizą z Korkozowiczów, zmarłą 28 października 1926 roku⁴⁹.