Andrzej Matusiewicz

Prezesi Komisji Województwa Augustowskiego i gubernatorzy cywilni augustowscy w latach 1816–1866

W dotychczasowej literaturze niewiele jest publikacji o urzędnikach sprawujących najwyższe stanowiska w administracji prowincjonalnej Królestwa Polskiego w pierwszej połowie XIX wieku ¹. Zdecydowanie więcej uwagi poświęcono gubernatorom z okresu po powstaniu styczniowym, niż prezesom komisji wojewódzkich i gubernatorom cywilnym z lat 1816–1866 ².

W odniesieniu do województwa i guberni augustowskiej listę prezesów Komisji Województwa Augustowskiego i gubernatorów cywilnych augustowskich próbowali ustalić Ireneusz Ihnatowicz ³ oraz Irena Grochowska ⁴. Na opublikowanych listach brakuje jednak niektórych osób. Podano też nieprecyzyjne lata pełnienia obowiązków. Niepełną listę, bo tylko gubernatorów augustowskich (od 1837 roku), ale za to z dość dokładnymi datami mianowania i dymisjonowania, opublikowano w 1903 roku w urzędowym wydawnictwieПамятная книжка Сувалкской губернии на 1903 год ⁵.

Ostatecznie ustalono, że w omawianym okresie było dwunastu prezesów Komisji Województwa Augustowskiego, gubernatorów cywilnych augustowskich oraz pełniących obowiązki gubernatora cywilnego augustowskiego. Byli to:

W dotychczasowej literaturze występuje wiele pomyłek związanych z dokładnym datowaniem i określeniem czasu sprawowania funkcji przez poszczególne osoby ⁶. Wynika to m.in. z podwójnego datowania (według starego i nowego stylu) ⁷, wprowadzonego w Królestwie Polskim na polecenie Rady Administracyjnej z 16 stycznia 1835 roku ⁸. W tym wypadku różnice są tylko dwunastodniowe. Większe rozbieżności, obejmujące od kilku do kilkunastu nawet tygodni, wynikają z faktu, że inna była data nominacji, a jeszcze inna objęcia urzędu (np. w przypadku Józefa Korytkowskiego).

Wiele nieścisłości wynika także z faktu, że zgodnie z klasyfikacją urzędów, prezesem lub gubernatorem cywilnym mógł zostać urzędnik cywilny w randze rzeczywistego radcy stanu, a wojskowy – w randze generał majora ⁹. Często zdarzało się, że zanim mianowany otrzymał właściwą rangę, był pełniącym obowiązki. Michał Witanowski oczekiwał na nominację blisko półtora roku. Niewiele krócej na nadanie rangi i nominację czekał też Benedykt Tykiel. Najdłużej, bo prawie trzy lata, pełniącym obowiązki był Piotr Gervais. Fryderyk Goleński pełnił obowiązki gubernatora od sierpnia do grudnia 1861 roku i został odwołany nie doczekawszy się rangi rzeczywistego radcy stanu i nominacji na gubernatora. Zmarł kilka lat później, już jako radca stanu.

Wspomniany już Piotr Gervais zanim otrzymał nominację na pełniącego obowiązki, zastępował nieobecnego pułkownika Piotra Zygmuntowskiego, który mimo braku wymaganej rangi otrzymał nominację na gubernatora cywilnego. Obaj byli mianowani przez gen. Michaiła Murawiewa. Jemu bowiem podlegała gubernia augustowska od września 1863 do sierpnia 1864 roku. W tym okresie bardzo trudne jest określenie dat obejmowania urzędów, gdyż gen. Murawiew podejmował wiele działań poza prawem obowiązującym w Królestwie Polskim.

Warto wspomnieć, że zgodnie z prawem, prezes komisji wojewódzkiej, a później gubernator cywilny w przypadku choroby lub wyjazdu z miasta mianował na swoje miejsce zastępcę spośród członków zasiadających w komisji lub rządzie gubernialnym¹⁰. Te funkcje w różnym czasie pełnili albo komisarze (radcy), albo sekretarze generalni (naczelnicy kancelarii), m.in.: Cyprian Nieniewski, Ignacy Komar, Jan Tomicki, Prot Narbutt, Stanisław Mackiewicz, Jan Nepomucen Bobrowski i Justyn Karol Wojewódzki¹¹.

Najdłużej gubernatorami¹² byli: Benedykt Tykiel – 16 lat, Jan Nepomucen Mostowski – 10 lat i Michał Witanowski – 7 lat. Najczęstsze zmiany na tym stanowisku miały miejsce w okresie poprzedzającym powstanie styczniowe i w jego trakcie. W ciągu pięciu lat (1859–1864) było aż sześciu gubernatorów, czyli połowa z tych, którzy ten urząd pełnili w ciągu 50 lat.

Dominowali Polacy. Jeden był z pochodzenia Niemcem (Fersen), jeden Anglikiem (Fanshave), a jeden Francuzem (Gervais). Wszyscy byli poddanymi rosyjskimi, ale wśród nich nie było żadnego Rosjanina. Gubernatorzy nie pochodzili też z terenu, którym administrowali.

Połowa miała wykształcenie wyższe (Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Jagielloński, Cesarska Szkoła Prawoznawstwa w Petersburgu, Uniwersytet Frankfurcki, Uniwersytet Lwowski), czterech średnie (licea w Krzemieńcu i Warszawie, Szkoła Wojewódzka w Warszawie, Korpus Paziów w Petersburgu). Fryderyk Goleński był doktorem obojga praw. Brakuje natomiast informacji o wykształceniu dwóch gubernatorów. Połowa z nich miała też za sobą zawodową służbę wojskową w armii polskiej bądź rosyjskiej. Stopień generał majora miał Henryk Konstanty Fanshave, pułkownikami byli Ignacy Zieliński i Piotr Zygmuntowski, kapitanami – Ignacy Lubowiecki i Benedykt Tykiel, a Aleksander Kożuchowski opuścił wojsko w stopniu podoficerskim.

Aż siedmiu pozostawiło po sobie ślady działalności pisarskiej. Piotr Gervais jako jedyny pozostawił pamiętniki, opublikowane w czasopiśmie „Исторический вестник”¹³. Pozostali (Zieliński, Lubowiecki, Kożuchowski, Tykiel, Goleński, Korytkowski) uprawiali publicystykę, poezję, tworzyli dzieła fachowe i naukowe (np. z dziedziny ogrodnictwa, hodowli koni, więziennictwa). Ponadto Zieliński był znany z zamiłowania do malarstwa i wystawiał swoje prace w Zachęcie.

Car Aleksander I podpisał Konstytucję Królestwa Polskiego 27 listopada 1815 roku. W artykułach 119 i 135 zapowiadała ona podział kraju na województwa, powiaty i okręgi gminne¹⁴. Na ich podstawie 16 stycznia 1816 roku gen. Józef Zajączek, namiestnik Królestwa Polskiego podzielił kraj na osiem województw. Wśród nich było także województwo augustowskie. Dzieliło się na pięć obwodów: łomżyński (ze stolicą w Łomży, składający się z powiatów łomżyńskiego i tykocińskiego), augustowski (Augustów, powiaty: dąbrowski i biebrzański), sejneński (Sejny, sejneński), kalwaryjski (Kalwaria, kalwaryjski), mariampolski (Mariampol, mariampolski)¹⁵.

Organizację władz administracyjnych w województwach i obwodach określił namiestnik Królestwa Polskiego w postanowieniu z 5 lutego 1816 roku. Naczelną władzą w województwie była komisja wojewódzka, jej ogniwem pośrednim – urzędnicy w obwodach, a ostatnim – zwierzchności miejskie i wiejskie. Komisja wykonywała rozkazy wszystkich komisji rządowych. W jej skład wchodzili: prezes, pięciu komisarzy zasiadających (kierujących poszczególnymi wydziałami), komisarze delegowani (w liczbie równej obwodom) oraz sekretarz generalny. Dzieliła się na wydziały: wyznań religijnych i oświecenia publicznego, administracyjny, wojskowy, skarbowy i policyjny. Naczelnikiem komisji wojewódzkiej był prezes. Jego obowiązki określał artykuł 13 postanowienia:

„Do niego samego należy:

a. Wykonywanie pod osobistą odpowiedzialnością, wszelkich rządowych rozkazów, za pomocą członków wydziałami zawiadujących,

b. Kierunek wszelkiego rodzaju prac w komisji połączonych,

c. Urządzenie i dozór kancelarii,

d. Przestrzeganie porządku i regularności posiedzeń, sforności i pośpiechu w całej służbie publicznej,

e. Pilnowanie osobiście (lub przez wybranych na swoją odpowiedzialność urzędników) licytacji, które własności publicznej tyczą się,

f. Utrzymywanie własną ręką listy sprawowania się członków, dla przesyłania jej corocznie respective każdej komisji,

g. Objeżdżanie obwodów w celu zapewnienia się w miejscu o sprawowaniu się wszelkiego rodzaju i stopnia podwładnych urzędników i dokładności całej administracji,

h. Prezes przed wykonaniem rozkazu wyższej władzy, nie może czynić żadnych przełożeń, ani dozwalać aby przez komisję czynione były; pod najsurowszą odpowiedzialnością za wszelkie opóźnienie i zawód,

i. Prezes w przypadku choroby lub oddalenia się, mianuje na swoje miejsce zastępcę spośród członków zasiadających w komisji”¹⁶.

Kandydatów na prezesa podawała namiestnikowi Królestwa Polskiego Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych i Policji, a ten przedstawiał ich do mianowania królowi, czyli carowi rosyjskiemu¹⁷. Dopiero 15 lipca car upoważnił namiestnika do ogłoszenia treści tego postanowienia wraz z decyzją „w którym dniu dotychczasowe władze administracyjne ustać, a nowe działania swe rozpocząć mają”. Do decyzji dołączył listę prezesów komisji wojewódzkich i komisarzy¹⁸.

Prezesami komisji wojewódzkich zostali mianowani: Kasper Wielogłowski w województwie krakowskim, Antoni Kochanowski w sandomierskim, Józef Radoszewski w kaliskim, Ignacy Miączyński w lubelskim, Florian Kobyliński w płockim, Rajmund Rembieliński w mazowieckim, Antoni Sumiński w podlaskim i Ignacy Zieliński w augustowskim. Komisarzami w Komisji Województwa Augustowskiego zostali: Aleksander Reinschmit¹⁹ – w wydziale skarbowym, Stanisław Miłaszewicz²⁰ – administracyjnym, Antoni Kober²¹ – policyjnym, ppłk Jan Kozubski²² – wojennym, Kajetan Kwiatkowski²³ – oświecenia publicznego. Stanowiska komisarzy obwodowych objęli: Antoni Bellefroid²⁴ – w obwodzie łomżyńskim, Krasiński – augustowskim, Ignacy Komar – sejneńskim, Kazimierz Czyż – kalwaryjskim i Ludwik Iwaszkiewicz – mariampolskim²⁵.

Na mocy wspomnianego upoważnienia, 27 sierpnia 1816 roku namiestnik ogłosił wykonanie rozporządzeń carskich i zarządził, aby wszystkie komisje wojewódzkie oraz komisarze obwodowi zainstalowali się w ustalonych miejscach w ciągu 15 dni, poczynając od 15 września. O rozpoczęciu działań komisje wojewódzkie miały natychmiast powiadomić mieszkańców²⁶.

Ponieważ dotychczasowe władze departamentu łomżyńskiego mieściły się w Łomży, tu też odbyło się uroczyste „zaprowadzenie Komisji Województwa Augustowskiego”. Stało się to 24 września 1816 roku. Tak wydarzenie to opisywała relacja prasowa:

„Z rana o godzinie 10-tey wszystkie władze mieyscowe i licznie zebrane obywatelstwo, zebrały się tu w kościele farnym, a wysłuchawszy Mszy czytaney i przemowy duchowney przez W. JXiędza Satkowskiego mieyscowego Vice-Proboszcza do okoliczności zastosowaney, udały się do domu Rządowego na salę Prefekturalną, gdzie JW. Lasocki²⁷ Prefekt zabrał głos, i doniósł o postanowieniu Rządu, na mocy którego nowa Konstytucyyna Administracyyna Władza, zaprowadzoną zostaje. I gdy stosowne do tego Rządowe rozporządzenia odczytane zostały, miał krótką piękną mowę, w którey czule wystawił zawód swoiego urzędowania, w zbiegu ważnych i przykrych wypadków piastowanego.

Poczem JW. Zieliński Prezes Kommissyi Woiewództwa Augustowskiego mówił, oddaiąc sprawiedliwość godnemu swoiemu Poprzednikowi. Wyraził w końcu, że w tak trudnym zawodzie, przewiduie ciężar i pracę; że poświęciwszy sie woli i zamiarom naylepszego Monarchy widocznie do naszego dobra dążącym, wydoła swoim obowiązkom, maiąc niezawodną nadzieię, że światło i dzielna pomoc dobranych do składu Kommissyi Urzędników, oraz gorliwość wszystkich obywatelów w tym tak ważnym dla dobra ogólnego zawodzie, wspierać go będą.

Wręczywszy potem W. Uszyńskiemu²⁸ byłemu podprefektowi nominacyią na Sekretarza Jeneralnego Kommissyi Woiewódzkiey, wezwał go do wykonania przysięgi. Poczem tenże z polecenia JW. Prezesa kommisyi, odczytał Dekret N. Pana, mianuiący Urzędników do składu Kommisyi, Postanowienia namiestnika Królewskiego i dalsze Rządowe urządzenia tyczące się zaprowadzenia nowey Konstytucyyney Władzy.

Zabrał daley głos W. Kwiatkowski Kommissarz wydziału Obrządków Religiynych i Oświecenia, w którym światło, wymownie i gruntownie, wystawił ważność obowiązków Urzędnika.

Poczem wzywani przez Prezesa porządkiem właściwym Kommissarze zasiadaiący i Delegowani do Obwodów, wykonali przysięgę. Po przysiędze Kommissarz zasiadający Wydziału Administracyjnego W. Miłaszewicz z dawnego składu Prefektury, dziś z mieysca swoiego nowego przeznaczenia, pożegnał czule zacnych dawnego składu kolegów, z któremi przez 9 lat ciągle dzielił pracę publiczną. Łzy w ich oczach były tkliwem rozstania się i pochlebnem dla mówiącego świadectwem.

Po urzędowem na koniec zapisaniu protokółu ninieyszego aktu, i ułożeniu poniżey umieszczonej odezwy Kommissyi Woiewódzkiey, JW. Prefekt przedstawił JW. Prezesowi teyże, wszystkich urzędników przytomnych Rady Departamentowey i Prefekturalney, oraz cały skład byłej Prefektury; W. zaś Reinszmidt Kommissarz zasiadayący wydziału Skarbowego, iako były Dyrektor Skarbu, urzędników i officyialistów Dyrekcyi Skarbowey, podobnież JW. Prezesowi przedstawił.

W dniu tym JW. Prefekt Lasocki dał dla wszystkich mieyscowych urzędników obiad, na którym zagaione przez uprzeymego Gospodarza toasty, zastosowane do okoliczności, ochoczo spełniano”²⁹.

Po ukonstytuowaniu komisja wojewódzka wydała wspomnianą w relacji odezwę o rozpoczęciu urzędowania. Podpisał ją prezes, komisarze komisji i sekretarz generalny. Tymczasowo Komisja Województwa Augustowskiego urzędowała w Łomży. Ponieważ Augustów, wskazywany jako docelowa siedziba władz wojewódzkich, nie posiadał odpowiednich budynków na ich pomieszczenie, latem 1817 roku Komisja Województwa Augustowskiego została przeniesiona do Suwałk, gdzie od 22 lipca rozpoczęła urzędowanie³⁰. Było to również rozwiązanie tymczasowe, a ostateczną decyzję o pozostawieniu władz wojewódzkich w Suwałkach car Mikołaj II podjął 21 września 1835 roku³¹.

Struktura i kompetencje władz wojewódzkich ulegały niewielkim zmianom. W 1817 roku komisja przejęła od byłych rad prefekturalnych rozstrzyganie sporów administracyjnych. Rok później utworzono nowy Wydział Dóbr i Lasów Rządowych. Istotniejszej modyfikacji dokonał namiestnik w 1821 roku. Wówczas w miejsce dotychczasowych sześciu wydziałów utworzono trzy nowe, łączące kompetencje poprzednich: administracyjny i oświecenia publicznego (w latach 1841–1861 jako administracyjno-religijny, bo sprawy oświaty zostały podporządkowane Warszawskiemu Okręgowi Naukowemu) oraz wojskowo-policyjny i skarbowy³².

W 1837 roku województwa zostały przekształcone w gubernie, prezesi komisji wojewódzkich stali się gubernatorami cywilnymi, a komisje wojewódzkie – rządami gubernialnymi³³.

Zasadniczą zmianę organizacji i kompetencji władz gubernialnych, w tym gubernatorów cywilnych, przyniósł ukaz z 31 grudnia 1866 roku regulujący administrację guberni i powiatów w Królestwie Polskim. Był to jeden z aktów prawnych likwidujących, po stłumieniu powstania styczniowego, autonomię Królestwa Polskiego³⁴. Stąd też rok 1866 stanowi cezurę końcową artykułu.

Obejmowanie urzędu odbywało się na posiedzeniu rządu gubernialnego, według ustalonego przepisami porządku. Znamy go z realizacji instrukcji z 1842 roku. Ustępujący gubernator przedstawiał następcy „w ogólności stan działań Rządu Gubernialnego oraz w szczególności osoby Collegium i Wydziały tego rządu składające”. Składał mu 12 wykazów zawierających m.in. listę spraw niezałatwionych, spraw sekretnych, opis stanu kasy gubernialnej, listę aresztantów cywilnych, listę osób oddanych pod nadzór policji, opis „posługi ogniowej” i stan magazynów. Każdy wydział rządu gubernialnego przedstawiał ponadto swoje sprawozdania. Na zakończenie ustępujący gubernator składał uwagi zmierzające „do ulepszenia zarządu guberni”³⁵.

Gubernatorowie obejmujący urząd informowali o tym mieszkańców województwa (guberni) za pośrednictwem „Dziennika Urzędowego”. Jedni robili to zwięźle, informując tylko o rozpoczęciu urzędowania, inni wykorzystywali ten moment do dłuższych wystąpień wyjaśniających ich pojmowanie urzędu. Postąpił tak na przykład w 1832 roku Aleksander Kożuchowski wydając odezwę „Do obywateli, urzędników i mieszkańców województwa augustowskiego”, w której pisał:

„Powołany przez postanowienie Rady Administracyyney Królestwa, z dnia 28 Października/9 Listopada rb. Nr. 10324 na Urząd Prezesa Kommissyi Województwa Augustowskiego obejmuię takowy z miłą nadzieią, że zacni Obywatele nie odmówią mi w ciągu Urzędowania tey ufności, iaką mię zawsze zaszczycano w Woiewództwie, w którem przez lat kilkanaście poświęcałem się służbie publiczney.

Za pierwszy wprawdzie poczytuię obowiązek każdego Urzędnika Administracyynego ścisłe wykonanie postanowień Rządowych, ale niemniey ważną powinnością Zwierzchnika była zawsze w przekonaniu moiem i będzie potrzeba, zasłonienia wszystkich mieszkańców od wszelkiego rodzaiu ucisku wynikać niekiedy mogącego, iuż z osobistych widoków, iuż z mylnego tłomaczenia postanowień Rządu, maiącego iedynie na celu dobro ogólne kraiu, i ukoienie dolegliwości zrządzonych w czasie zaburzeń. Ażebym iednak zgodnie z tem przekonaniem mógł postępować z pewnością, i mógł odpowiedzieć tem samym zaszczytnemu Rządu zaufaniu, wzywam Szanownych Obywateli i Mieszkańców Woiewództwa Augustowskiego: iżby nie szczędząc nigdy tych, którzy by dopuszczali się nadużyciów ubliżaiących prawom i przysiędze przez każdego z nas Urzędników wykonaney na wierność Panuiącemu, równie iak na rzetelne i bezstronne wypełnianie obowiązków, unikali wszelkich mylnych doniesień; bo wykazana następnie takich doniesień bezzasadność, przykre tylko zostawia uczucia w oskarżonych, skarżących i Urzędniku, który mniemaiąc rzetelnem podanie, przystąpił do śledztwa, a znalazł w niem powody do odmiennego przekonania.

Odzywaiąc się do Urzędników i Officyalistów Administracyynych wszelkiego stopnia w Woiewództwie, jako nowych moich spół-pracowników, nie widzę potrzeby wskazywania im ogólnych obowiązków, do których niebyliby pewno powołani, nie dawszy się wprzódy poznać z zdolności, i sumiennego postępowania. Niech więc tylko każdy z nich wytrwa w takowem postępowaniu, niech przez pracowitość w właściwym mu zakresie nabywa coraz więcey zdolności, szuka ulepszeń w poruczoney mu części służby, mogących mieć wpływ iuż na pomyślność kraiu i mieszkańców, iuż na zabezpieczenie wpływów Skarbu publicznego, a nastręczy mi przyiemną sposobność, oddania wszędzie należney każdemu sprawiedliwości.

Nigdy dosyć polecać niemożna uprzeymego z Obywatelami i wszelkiego stanu i wyznania Mieszkańcami postępowania; wszyscy bowiem maią prawo szukania opieki i obiaśnień w wątpliwościach z strony Urzędników.

Przez sprężyste w wypadkach nadzwyczaynych tylko postępowanie, możemy i powinniśmy usprawiedliwić: iż nie na próżno mamy sobie w Imieniu Panuiącego powierzoną Władzę, lecz w zwyczaynym biegu zdarzeń, Urzędnik nigdy zapominać nie powinien, że wszyscy iesteśmy iednego Monarchy poddanemi, i wszyscy Synami jednej Ojczyzny, która w nieograniczonej Oycowskiey Wspaniałomyślności CESARZA i KRÓLA łaskawości, całą swoię pokłada nadzieię. Suwałki, dnia 30 listopada 1832 r.”³⁶.

Prezes lub gubernator opuszczający urząd, poza oficjalną uroczystością przekazania urzędu, był także specjalnie żegnany przez urzędników i obywateli. Wyjazd z Suwałk prezesa Ignacego Lubowickiego tak opisywał Kurier Warszawski: „Bardzo wielu Urzędników miejscowych i przybyłych z pobliższych obwodów, tudzież obywateli, odprowadzali Go do pierwszej stacji pocztowej do miasta Raczek. Zabiegli mu jeszcze drogę zebrani w znacznej liczbie mieszkańcy miasta tutejszego a zatrzymawszy powóz w rozczulającym sposobie wynurzyli swoje życzenia i wdzięczność, na dowód której wprzódy jeszcze urzędnicy municypalności w imieniu miasta wojewódzkiego Suwałk ofiarowali J. W. Lubowickiemu piękną robotą pierścionek z stosownym napisem”³⁷.

Anonimową korespondencję z tego wydarzenia zamieściła także „Pszczółka Krakowska”, pisząc we wstępie od redakcji: „przekonani jesteśmy, że dopełniamy tym sposobem, najprzyjemniejszego obowiązku, w oddaniu należnej czci obywatelskiej zasłudze i cnocie urzędnika, godnym powszechnego szacunku i uwielbienia” i dalej:

„Urzędnicy i obywatele województwa Augustowskiego, prawdziwym szacunkiem, wdzięcznością i przywiązaniem przejęci; z najżywszem serc rozczuleniem, pożegnali na dniu 5 bm. swego ukochanego Prezesa JW. Lubowickiego, który z przykładną gorliwością sprawując ten urząd mozolny przez trzy lata w tutejszem województwie; odebrał nowe przeznaczenie do województwa Lubelskiego. Nigdy żaden urzędnik nie posiadał godniej ufności panującego i obywateli. Powinność złączona z łagodnością, były hasłem jego postępowania. Surowy w pełnieniu pierwszej, osładzał ją użyciem drugiej w każdem zdarzeniu.

Uczucie to, które publicznie mu wynurzam, pochodzi z głębi mego serca; nie kazi go żadne pochlebstwo, bo je ogłaszam bezimiennie; a zatem bez żadnych innych widoków, jak tylko w czystym zamiarze, połączenia wdzięczności mej z powszechną.

Nader było rozrzewniającem pożegnanie nasze z tym nieocenionym mężem, którego straty żałując: cieszemy się szacunkiem jakim nasz Monarcha zaszczyca. Rozstawszy się z miejscowemi urzędnikami i obywatelami; udarowany pierścieniem od miasta stołecznego Suwałk, przez urząd municypalny na pamiątkę sobie ofiarowanym; odprowadzony został przez licznych swoich szacowników, których zostawił w każdym, od najmajętniejszego do najuboższego z mieszkańców, – do pierwszej stacyi pocztowej w Raczkach. Tu nowy widok rozczulenia, tkliwe nam łzy wycisnął. Mieszkańcy tego miasta, tłumem zabiegli mu jeszcze drogę, wynurzając w prostocie duszy nieukojony żal iż go utracają, i wdzięczność którą mu ślubują dozgonnie!

Tak z nami rozstał się Lubowicki. Oby mu uszanowanie i miłość nasza wszędzie były obecne”³⁸.

Zamieszczone poniżej noty biograficzne są próbą ustalenia podstawowych faktów z życia urzędników pełniących funkcję gubernatorów augustowskich. Kilka z nich zawiera istotne luki (biogramy Mostowskiego, Witanowskiego, Zygmuntowskiego), wynikające z braku źródeł. Być może ich uzupełnienie przyniosą dodatkowe kwerendy. Ze względu na ograniczoną objętość tekstu, w notach nie opisywano działalności gubernatorów i nie dokonywano jej oceny.

Ignacy Zieliński, herbu Świnka, ur. 17 lipca 1781 roku w Sławenczynie w województwie płockim lub Kowalewie, w powiecie mławskim, zmarł 23 sierpnia 1835 roku w Warszawie. Syn Jana (1739–1805), generała Wojsk Koronnych i posła na Sejm Czteroletni oraz Anieli Anny z Oskierków. Uczył się u księży benedyktynów w Pułtusku i prywatnie pod kierunkiem guwernera Wilmana. W 1801 roku udał się na Uniwersytet we Frankfurcie, a następnie zwiedził Niemcy, Szwajcarię, Francję, Włochy, Szwecję i Danię. Po powrocie do kraju osiadł w Kowalewie. Był patronem lub fundatorem kościoła w Czarnocinie w gminie Strzegowo w powiecie mławskim.

W 1807 roku podczas organizacji władz Księstwa Warszawskiego został konsyliarzem Dyrekcji Sprawiedliwości, ale już 4 maja 1807 roku otrzymał nominację na pułkownika strzelców pieszych 1. pułku 2. Legionu, za sprawą jego szwagra Norberta Zielińskiego, „pułkownika z czasów Kościuszki”. Kiedy gen. Jan Henryk Dąbrowski zaproponował mu udział w tworzeniu armii Księstwa Warszawskiego, dotknięty kalectwem i złożony chorobą polecił Ignacego. Wyjaśnia to, dlaczego Ignacy, nie służąc wcześniej w wojsku, od razu został mianowany pułkownikiem. Całkowicie oddał się służbie wojskowej i na tworzące się wojsko polskie poświęcił część własnego majątku. Po roku, 1 sierpnia został dowódcą 6. pułku piechoty. Organizując siły zbrojne przeciw Austrii, 16 kwietnia 1809 roku Rada Stanu Księstwa Warszawskiego mianowała Ignacego Zielińskiego wojennym organizatorem dla departamentu płockiego. Latem 1809 roku, po zwycięskiej wojnie z Austrią, został komendantem placu w Krakowie. Tu, l marca 1810 roku, wznowił istnienie (zakazanej przez rząd austriacki po trzecim rozbiorze) krakowskiej loży masońskiej „Przesąd Zwyciężony”. Wstąpiło do niej 20 osób, z których połowę stanowili wojskowi. Na własne żądanie, 15 listopada 1810 roku, został uwolniony ze służby wojskowej w stopniu pułkownika. Powodem miało być jakieś nieporozumienie z ks. Józefem Poniatowskim. Po powrocie do służby cywilnej, dzięki stosunkom z gen. Józefem Zajączkiem, namiestnikiem Królestwa Polskiego, 15 lipca 1816 roku został mianowany pierwszym prezesem Komisji Województwa Augustowskiego. Urząd objął 24 września w Łomży. W 1821 roku został radcą stanu i dyrektorem generalnym w Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. W końcu 1826 roku został prezesem Najwyższej Izby Obrachunkowej. „W roku 1830 uzyskawszy urlop za granicą dla poratowania zdrowia, całą zimę z 1830 na 31 spędził we Włoszech i nie brał udziału w rewolucji listopadowej 1830 r.”. Jego nieobecność trwała dłużej i do kraju powrócił zapewne dopiero jesienią 1831 roku. Ponownie objął stanowisko prezesa Izby Obrachunkowej, przemianowane wkrótce na kontrolera generalnego prezydującego w Najwyższej Izbie Obrachunkowej Królestwa Polskiego. Sprawował ten urząd aż do śmierci.

Zdaniem Ryszarda Szawłowskiego, Ignacy Zieliński był „człowiekiem dość dużej wiedzy, z dobrą znajomością Europy zachodniej i paru języków obcych”. Od wczesnych lat życia jego pasją było malarstwo, szczególnie krajobrazowe. Prezentował swe prace na wystawach sztuk pięknych w Warszawie, a w 1821 roku otrzymał złoty medal. Zajmował się także pierwszymi próbami litografii. Był miłośnikiem ogrodnictwa. Jego ogród w Kowalewie należał do najpiękniejszych w okolicy. Napisał też dzieło: Ogrodnictwo praktyczne czyli sposób hodowania jarzyn, drzew owocowych i kwiatów, bez pomocy doskonałego ogrodnika (Łomża 1817), które „W swoim czasie uważane było za wielce praktyczne”.

Był odznaczony „krzyżem wojskowym polskim kawalerskim”, Orderem św. Stanisława II klasy (1818) i I klasy (1825), św. Anny I klasy (1829) oraz św. Włodzimierza II klasy (1834). Był trzykrotnie żonaty: z Magdaleną z Zielińskich, Barbarą z Chrapowickich primo voto Chmarą i Marią Teresą z Nosarzewskich primo voto Konarzewską (1782–1859, rozwiedziona w 1814 roku, ślub 12 stycznia 1826 roku w Warszawie w parafii Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny). Z pierwszego małżeństwa miał córkę Teodozję, a z drugiego córkę Mariannę i syna Józefa. Został pochowany na Powązkach w Warszawie, obok grobu swej siostry Kazimiery, żony Norberta Zielińskiego³⁹.

Ignacy Antoni Jan Nepomucen Lubowiecki herbu Kuszaba vel Paprzyca, ur. w 1782 roku w parafii Dub, powiat Zamość, syn Piotra i Delfiny z Russanowskich, zm. 14 lipca 1837 roku w Szydłowcu. Nauki początkowe odebrał w domu rodzinnym, a w latach 1790–1800 uczył się w Akademii Zamoyskiego w Zamościu. W 1800 roku rozpoczął studia prawnicze na uniwersytecie we Lwowie. Przerwał je i 16 września 1802 roku wstąpił do szlacheckiej gwardii galicyjskiej w Wiedniu, otrzymując stopień podporucznika. Jesienią 1805 roku został przydzielony do 8. pułku huzarów i był adiutantem gen. Michaela Kienmayera oraz kurierem ministra wojny. Podczas wykonywania tych obowiązków był dwukrotnie ranny. W połowie 1806 roku złożył podanie o dymisję z armii austriackiej. W lutym 1807 roku przedostał się do Warszawy i w marcu wstąpił w szeregi armii Księstwa Warszawskiego. W stopniu kapitana objął dowództwo kompanii w pułku jazdy w departamencie płockim (później 2. pułk ułanów), z którą walczył w Prusach. W szeregach 2. pułku uczestniczył w wojnie 1809 roku z Austriakami, walcząc m.in. pod Raszynem i Grochowem. 9 października 1809 roku został awansowany na stopień szefa szwadronu (podpułkownika) i przeniesiony do 4. pułku strzelców konnych stacjonującego w Saksonii. Po powrocie w granice Księstwa Warszawskiego stacjonował w Wielkopolsce i na Mazowszu. Uczestniczył w kampanii 1812 roku. Został ranny i trafił do rosyjskiej niewoli. Przebywał w niej, w Tambowie, od grudnia 1812 do maja 1814 roku. Jesienią tego roku wstąpił do armii Królestwa Polskiego, 29 grudnia został podszefem sztabu dywizji strzelców konnych organizowanej przez ks. Antoniego Sułkowskiego. W marcu 1815 roku złożył podanie o dymisję, którą otrzymał 25 grudnia 1815 roku. W 1816 roku był komisarzem obwodu hrubieszowskiego, a w latach 1819–1822 roku prezesem Komisji Województwa Augustowskiego. 22 marca 1822 roku otrzymał nominację na prezesa Komisji Województwa Lubelskiego, w związku z czym 5 czerwca tego roku opuścił Suwałki. 14 grudnia 1830 roku został odwołany, ale po interwencjach 22 grudnia gen. Chłopicki przywrócił go na stanowisko. 26 grudnia powrócił więc do Lublina. 10 lutego został ostatecznie odwołany, a 5 marca 1831 roku zdał urząd następcy. Po zakończonej wojnie osiadł w rodzinnych Malicach. Zmarł w Szydłowcu „po kilkugodzinnej słabości” w drodze do Buska. Był odznaczony złotym (1808) i kawalerskim (1809) krzyżem Virtuti Militari, oraz Orderem św. Stanisława IV klasy (1818), III klasy (1820), II klasy (1820) oraz I klasy (1829).

Od 1825 roku należał do Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego, Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Lublinie. Był autorem prac: Rozprawa o wychowaniu… (1826), Statystyka województwa lubelskiego (1824).

17 stycznia 1815 roku ożenił się z Karoliną z Gliszczyńskich, ur. około 1789, zm. w 1842 roku, z którą miał pięcioro dzieci: Marię (1816–1863), żonę Waleriana Kwileckiego; Delfinę (ur. 1817), żonę Michała Skarżyńskiego; Franciszkę (1818–1882), żonę Edwarda Potworowskiego; Aleksandra Antoniego Ignacego Kajetana (ur. w 1821 w Suwałkach, zm. 1839) oraz Antoniego (ur. około 1823 roku)⁴⁰.

Jan Nepomucen Mostowski, syn Macieja, cześnika piotrkowskiego, zm. 20 kwietnia 1837 roku. W czasach Księstwa Warszawskiego był podprefektem powiatu piotrkowskiego (1810–1811). Po utworzeniu Królestwa Polskiego, w latach 1816–1817 zajmował stanowisko komisarza obwodu lipnowskiego, a postanowieniem namiestnika z 22 lutego 1817 roku awansował na komisarza wydziału administracyjnego Komisji Województwa Płockiego w Płocku. 26 marca 1822 roku otrzymał nominację na prezesa Komisji Województwa Augustowskiego. Do Suwałk przybył w końcu maja i 3 czerwca poinformował, że „urzędowanie swoje już rozpoczął”. Pensję emerytalną otrzymał w sierpniu 1830 roku podczas pobytu cara Mikołaja I w Warszawie, ale nadal pełnił swój urząd. Po wybuchu powstania listopadowego, po 13 grudnia 1830 roku udał się do Warszawy i 8 stycznia 1831 roku otrzymał urlop na czas nieograniczony. Oficjalnie wziął go, by udać się w sprawach osobistych do swych dóbr w obwodzie piotrkowskim. Należy przypuszczać, że było to jednak uchylenie się od obowiązków. W Suwałkach pojawił się ponownie na początku listopada 1831 roku i przebywał do końca maja 1832 roku. Ostatnie posiedzenie Komisji Województwa Augustowskiego poprowadził 23 maja (mimo to jeszcze w końcu września tego roku wymieniany był w prasie warszawskiej jako prezes Komisji Województwa Augustowskiego).

Był odznaczony Orderem św. Stanisława IV klasy (1820), II klasy (1823), I klasy (1830). Był żonaty z Barbarą z Tomickich, córką Jana i Tekli ze Stokowskich, ur. około 1777 roku w Piotrkowie, zm. 26 grudnia 1857 roku w Warszawie. Miał z nią dwóch synów: Macieja (ur. około 1803 roku), absolwenta Uniwersytetu Warszawskiego, dziedzica dóbr Grądy w powiecie łomżyńskim oraz Ignacego (ur. około 1805 roku w Bukowie w obwodzie piotrkowskim), także absolwenta Uniwersytetu Warszawskiego, porucznika Jazdy Augustowskiej w 1831 roku, emigranta. Jego żona Barbara z Tomickich Mostowska zapisała w testamencie wieczny fundusz 600 rubli na kościół św. Aleksandra w Warszawie⁴¹.

Aleksander Kożuchowski, ur. 27 marca 1793 roku w Borysławicach Zamkowych w obwodzie łęczyckim, syn Jana i Brygidy z Dąbrowskich, zm. 1 grudnia 1835 roku w Suwałkach. „Po odebraniu początkowych nauk w domu, oddany został do konwiktu XX Pijarów w Warszawie i tam odbył pierwsze trzy klasy”. W 1807 roku, po usunięciu konwiktu z budynków zajętych na lazaret wojsk francuskich, wrócił do rodziców. W 1809 roku pracował „miesięcy blisko pięć” w biurze podprefektury powiatu łęczycko-zgierskiego. W tym samym roku powrócił do szkoły pijarów, którą ukończył do 1812 roku. 8 czerwca tego roku wstąpił do 1. pułku piechoty i w latach 1812 i 1813 odbył w nim dwie kampanie, podczas których brał udział w walkach m.in. pod Bobrujskiem, Gabel, Lobau, Stolpen, Attenburgiem, Frohburgiem oraz w bitwie pod Lipskiem, gdzie dostał się do niewoli. W armii dosłużył się tylko stopnia podoficerskiego. Powrócił do kraju i od 26 stycznia 1814 roku rozpoczął pracę w biurze dyrekcji Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Pozostawał tu na różnych stanowiskach do 7 listopada 1818 roku. Minister Tadeusz Mostowski pisał, że „dał dowody ciągłej pilności, przykładnej applikacji i przyzwoitego zachowania się”.

7 października 1818 roku złożył egzamin w najwyższej Komisji Egzaminacyjnej na komisarza wojewódzkiego. Miesiąc później został mianowany przez księcia namiestnika Królestwa Polskiego na zastępcę komisarza obwodu warszawskiego, a 12 stycznia 1819 roku na komisarza wojewódzkiego wydziału policji województwa warszawskiego. 1 września 1821 roku objął kierownictwo połączonych wydziałów wojskowego i policyjnego.

Z racji pełnionej funkcji komisarza wydziału wojskowego i policyjnego w województwie mazowieckim miał możliwość zapoznania się ze stanem więzień na tym terenie. Być może był to jeden z powodów, które skłoniły go do napisania pracy O więzieniach (t. 1, O więzieniach zagranicznych, Warszawa 1825). W opracowaniu, obok opisu zakładów karnych za granicą, dużo miejsca poświęcił więziennictwu rosyjskiemu, które poddał wnikliwej krytyce.

W 1827 roku został mianowany referendarzem nadzwyczajnym stanu. 21 lutego 1831 roku objął funkcję prezesa Komisji Województwa Mazowieckiego, a 9 listopada 1832 Rada Administracyjna Królestwa Polskiego mianowała go prezesem Komisji Województwa Augustowskiego. Dla objęcia urzędu wyjechał z Warszawy do Suwałk już 23 listopada, a 6 grudnia przewodniczył posiedzeniu Komisji Województwa Augustowskiego. Według Władysława Rostockiego pozostawienie Kożuchowskiego na stanowisku prezesa nasuwa przypuszczenie, że uprawiał wrogą działalność przeciw powstaniu. Był odznaczony Orderem św. Włodzimierza III klasy oraz św. Stanisława III klasy (1825) i II klasy (1829). Zmarł po czternastodniowej ciężkiej chorobie. Został pochowany 3 grudnia 1835 roku na cmentarzu w Suwałkach. Pozostawił znaczny księgozbiór, liczący około 260 tytułów w języku polskim, francuskim, niemieckim i angielskim.

W 1816 roku wydał w Warszawie wiersz liryczny Polak ocucony, dedykowany ministrowi Tadeuszowi Mostowskiemu. Był to jego debiut literacki. Drobne utwory poetyckie zamieszczał w „Tygodniku Polskim i Zagranicznym” (1818, t. I, nr 2, 4 i 5 oraz t. IV, nr 42). Pod pseudonimem „Ko…” opublikował w 1818 roku O Sejmie Królestwa Polskiego uwagi. Pracę tę „jako zasobną w sąd rozważny i sprawiedliwy, a przytem zdradzający dojrzałość polityczną autora” ocenił Aleksander Dembowski, recenzując dzieło Stanisława Starzyńskiego Konstytucja trzeciego Maja na tle współczesnego ustroju innych państw europejskich (cz. I, Lwów 1892). Pisał też: „Niepodobna przytoczyć wszystkich cennych uwag, zawartych w małej broszurze z r. 1818, godzi się jednak przypomnieć, że autor ofiarowując swą pracę reprezentantom sejmu z 1818 r. radził, aby się przejęli duchem prawodawców z 1791 r. i aby pamiętali, że sprawa uboższych jest połączona z ich sprawą”.

Z żoną Anną ze Szczurowskich (zm. w 1869 roku) miał siedmioro dzieci: Walerię (ur. w 1822 lub 1827 roku), Leona Roberta (ur. 14 czerwca 1823 roku w Warszawie), Maurycego (ur. 23 listopada 1825 roku w Warszawie), Aleksandra (ur. 10 kwietnia 1828 roku w Warszawie), Annę Kazimierę (ur. 13 lipca 1832 roku w Warszawie), Jana Nepomucena (ur. 21 listopada 1835 roku w Suwałkach), Joannę (zm. 5 marca 1853 roku w Warszawie). Anna ze Szczurowskich Kożuchowska wyszła ponownie za mąż za Maksymiliana Strasza (1804–1870), inżyniera wojewódzkiego województwa augustowskiego, fotografika, wynalazcę, inżyniera i architekta⁴².

Michał Witanowski, ur. około 1784 roku we wsi Sawickie, w parafii i powiecie Kobryń, syn Jana, rotmistrza województwa brzeskiego, zm. 24 lipca 1843 roku w Warszawie. Wieś Rawickie, zwana też Witanowszczyzną, była we władaniu Rawiczów Witanowskich od końca XVII wieku. Michał Witanowski ukończył najpewniej Liceum w Krzemieńcu, gdzie jego nauczycielem był Tadeusz Czacki. Przez kilka lat miał być jego współpracownikiem. W „służbie rządowej” pracował od około 1798 roku. Przez wiele lat (prawdopodobnie 14) był sekretarzem Izby Szlacheckiej Grodzieńskiej. W 1812 roku pełnił funkcję sekretarza komisji administracyjnej w departamencie grodzieńskim, powołanej przez Napoleona. Jako sekretarz Izby Szlacheckiej Grodzieńskiej był w 1817 roku współzałożycielem i pierwszym dozorcą (1819) loży „Przyjaciele Ludzkości” w Grodnie. Należał do Towarzystwa Dobroczynności w Grodnie (1820). Wielki książę Konstanty powołał go „do własnego biura na jednego z naczelników ważnego wydziału”. W latach 1834–1836 był dyrektorem biura przybocznego gen. Eugeniusza Gołowina, dyrektora głównego prezydującego w Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych Duchownych i Oświecenia Publicznego. Po śmierci Aleksandra Kożuchowskiego pełnił obowiązki prezesa Komisji Województwa Augustowskiego. Pierwszy dokument podpisał 3 kwietnia 1836 roku. 23 marca 1837 roku został awansowany na gubernatora i pełnił ten urząd do śmierci. Zmarł „przybywszy z Suwałk do Warszawy dla kuracji tu, po długiej i ciężkiej chorobie”. Został pochowany w kościele Kapucynów w Warszawie.

Z żoną Anną z Sokołowskich (zm. 1864), miał córki: Salomeę, po mężu Rutkowską; Annę – Mackiewiczową; Michalinę – Jasińską (ur. około 1824 roku w Grodnie) i Marię – Wyrzykowską (ur. około 1818 roku w Warszawie, zm. 3 sierpnia 1896 roku w Warszawie)⁴³.

Benon Benedykt Tykiel, ur. w 1791 roku w Warszawie, syn Antoniego Franciszka herbu Cholewiec i Ludwiki z Goców Tykielów, zm. 23 czerwca 1859 roku w Warszawie. Jego ojciec był kupcem i wójtem Starej Warszawy, zasłużonym członkiem władz w powstaniu 1794 roku.

Po ukończeniu nauk w Liceum Warszawskim, 20 kwietnia 1808 roku rozpoczął służbę cywilną jako aplikant w Ministerstwie Policji. 10 kwietnia 1809 roku zwolnił się i wstąpił do służby wojskowej Księstwa Warszawskiego, zapisując się do Szkoły Aplikacyjnej Artylerii i Inżynierów w Warszawie. Wraz z nim naukę rozpoczęli m.in. Klemens Kołaczkowski, Ignacy Prądzyński i Michał Świda.

W czasie wojny szybko awansował: 2 lipca 1809 roku na porucznika 2-go, 1 kwietnia 1810 roku na porucznika 1-go, 21 grudnia tego roku na adiutanta majora, 20 stycznia 1812 roku na kapitana 2-go i 22 lutego 1813 roku na kapitana 1-go. W sierpniu 1809 roku został odznaczony „Krzyżem Złotym Orderu Wojskowego”, a w sierpniu 1813 roku Krzyżem Kawalerskim. Brał udział między innymi w bitwach pod Grochowem, „przy zdobywaniu i obronie Sandomierza tudzież wycieczkach z tego miasta czynionych”, pod Możajskiem, Lobau, Budziszynem i Lipskiem. Był ranny, lecz nie wiemy, w której z bitew i jak mocno. W czasie służby wojskowej związał się też z masonerią. W 1813 roku był zarejestrowany jako członek zwyczajny loży „Przesąd Zwyciężony” w Krakowie.

Po upadku Napoleona i Księstwa Warszawskiego 21 stycznia 1815 roku został „umieszczony w byłym wojsku polskim jako dowódca baterii 1-ej lekko konnej” stacjonującej w Łowiczu, która wchodziła w skład brygady artylerii lekkokonnej. Po niespełna trzech latach służby, 13 listopada 1817 roku zwolnił się z wojska „z pozwoleniem noszenia munduru artylerii”.

Ponownie rozpoczął karierę w służbie cywilnej, tym razem Królestwa Polskiego. 24 stycznia 1821 roku został aplikantem w Komisji Województwa Mazowieckiego w Warszawie. Już po roku awansował na komisarza obwodu warszawskiego, ale z nieznanych powodów 5 lutego 1822 roku został uwolniony od tych obowiązków i przez prawie rok pracował nie otrzymując pensji w biurze Komisji Województwa Mazowieckiego. 21 marca 1823 roku został komisarzem nadzwyczajnym w Wydziale Fabryk tej komisji, a 24 lutego następnego roku komisarzem sekcji fabrycznej. Był uważany za jednego z najlepszych znawców ówczesnych warunków przemysłowych i gospodarczych Królestwa Polskiego. Wraz z Rajmundem Rembielińskim, prezesem Komisji Województwa Mazowieckiego rozpoczął tworzenie w Łodzi i okolicy ośrodka przemysłu włókienniczego. Tykiel nadzorował realizację tej idei, podróżował po Europie sprowadzając kolonistów z Czech, Prus i Saksonii. Miał nakłonić do osiedlenia się w Łodzi m.in. Ludwika Geyera. W 1825 roku otrzymał od Aleksandra I pierścień z brylantem, a 25 czerwca 1829 roku nominację na referendarza nadzwyczajnego Rady Stanu Królestwa Polskiego oraz Order św. Stanisława III klasy. W 1828 roku wydał w Warszawie książkę O koniach, czyli krótki zbiór zasad poznawania, hodowania, leczenia i kucia koni.

Po wybuchu powstania listopadowego został zmobilizowany, ale 25 stycznia 1831 roku „otrzymał od rządu rewolucyjnego urlop nieograniczony i korzystając z niego wyjechał za granicę i tam pozostawał do czasu przywrócenia prawego porządku w dniu 16 września 1831 roku”. Przez cały ten czas przebywał w Berlinie, odwiedzając w kwietniu Warszawę i powracając do niej w listopadzie.

Na początku grudnia 1834 roku został „wezwany do biura Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych, Duchownych i Oświecenia Publicznego dla ułatwienia ważniejszych czynności, obok pozostawienia nadzoru nad sekcją fabryczną i rewizji fabryk z pensją jako komisarz fabryk i naczelnik sekcji fabrycznej”. W 1837 roku otrzymał prawo nowego szlachectwa w Królestwie Polskim. W 1838 roku został kawalerem Orderu św. Anny III klasy bez korony, a w 1840 św. Stanisława II klasy. W Komisji Rządowej pracował do 1843 roku. Został wówczas referendarzem Rady Stanu Królestwa Polskiego V klasy. W aktach personalnych podawał znajomość języka łacińskiego, niemieckiego, francuskiego, greckiego, włoskiego oraz rosyjskiego.

Gubernatorem cywilnym augustowskim został na mocy postanowienia Rady Administracyjnej z 29 września 1843 roku, a 12 października objął pełnienie tych obowiązków po Michale Witanowskim (pensja 2250 rubli rocznie). Dopiero 12 marca 1845 roku jako referendarz stanu pełniący obowiązki gubernatora cywilnego guberni augustowskiej otrzymał nominację cara na stopień rzeczywistego radcy stanu i gubernatora cywilnego augustowskiego. Na tym stanowisku pozostawał aż do śmierci.

Był wielokrotnie odznaczany. Otrzymał Order św. Stanisława I klasy (1849), św. Anny I klasy (1851) i I klasy z koroną cesarską (1855), znak honorowy nieskazitelnej służby za XX lat (1853), medal na wstążce Orderu św. Andrzeja ustanowiony na pamiątkę wojny lat 1853–1856 oraz pruski Order Orła Czerwonego II klasy (1845). Henryk Kamieński, kuzyn żony Tykiela określił go w pamiętnikach jako „Polaka służącego Moskwie dla chleba”. Jednocześnie w 1843 roku Tykiel interweniował u Andrieja Storożenki, prezesa Komisji Śledczej przy namiestniku Królestwa Polskiego w sprawie Kamieńskiego.

Dom gubernatorstwa był miejscem częstych spotkań towarzyskich, koncertów i amatorskich prezentacji teatralnych. Żona gubernatora należała do inicjatorek zbierania funduszy oraz założenia ochronki i przytułku w Suwałkach.

Oprócz pracy urzędniczej Tykiel interesował się przeszłością zarządzanej ziemi. Zebrane materiały opublikował w trzech tomach „Biblioteki Warszawskiej” (1857, t. III i IV oraz 1858, t. II), a później zawarł je w wydawnictwie Kilka uwag historyczno-statystycznych o guberni augustowskiej (Warszawa 1858). Był to zbiór odrębnych rozprawek traktujących o przeszłości filiponów, Kurpiów, Tatarów i alumnatu w Tykocinie. Wersja zamieszczona w „Bibliotece Warszawskiej” zawiera dodatkowo szkic O rybach w guberni augustowskiej poławiających się pod nazwą sieje, sielawy i stynki. Tekst krytycznymi przypisami opatrzył Antoni Waga, uznany wówczas zoolog. Niektórzy niesłusznie przypisują Tykielowi autorstwo opublikowanej anonimowo w „Roczniku CK Towarzystwa Naukowego Krakowskiego” (1861, t. 28) pracy Wiadomość o filiponach polskich. Jej autorem jest jednak Aleksander Połujański, na co bezdyskusyjnie wskazuje jego list do Józefa Ignacego Kraszewskiego, przesłany wraz z autorskim egzemplarzem pracy.

20 kwietnia 1858 roku w Resursie Obywatelskiej w Suwałkach ponad 200 osób świętowało pięćdziesięciolecie służby rządowej Tykiela. Z tej okazji otrzymał od cara tabakierę z brylantami i „cyfrą Jego Cesarsko-Królewskiej Mości”. Tykiel kilkakrotnie wyjeżdżał dla poratowania zdrowia do znanych europejskich uzdrowisk: Teplitz (Cieplice, 1850), Karlsbadu (Karlowe Wary, 1851, 1856, 1858), Ostendy (1853, 1856), odwiedzał też Paryż (1851). Przez ostatnie dwa lata życia ciężko chorował. Zmarł w czasie służbowego pobytu w Warszawie. Dwa dni później został pochowany na cmentarzu Powązkowskim.

Tykiel poza rodzonym bratem Feliksem (ur. około 1795 roku, zm. w 1847) miał jeszcze przyrodniego brata Józefa Kalasantego Jędrzejewicza (1803–1853), który w 1832 roku poślubił starszą siostrę Fryderyka Chopina, Ludwikę (1807–1855).