Tadeusz Krzywosz, Michał Osewski, Lech Krzysztofiak

Zmiany populacji raków w Jeziorze Gałęzistym

Na obszarze obecnego Wigierskiego Parku Narodowego do lat sześćdziesiątych XX wieku rak szlachetny (Astacus astacus) występował w następujących jeziorach: Wigry, Długie Wigierskie, Okrągłe Wigierskie, Pierty, Białe Pierciańskie, Muliczne, Postaw i Gałęziste. W tym też okresie dotarł na ten teren rak pręgowaty (Orconectes limosus), który stopniowo zasiedlił również stanowiska raka szlachetnego i przyczynił się do jego zaniku (Leńkowa 1962; Kossakowski 1966). Stosunkowo niewielka powierzchnia Jeziora Gałęzistego (3,9 ha), jego izolacja od innych wód, a przede wszystkim stwierdzony po zimie 1995/1996 całkowity zanik w nim populacji raka pręgowatego (przyczyna nierozpoznana, przyducha wykluczona), zachęciły służby parku do podjęcia prac nad restytucją raka szlachetnego w tym jeziorze (Krzywosz 1997). Prace te prowadzono od 1997 roku, kiedy to jesienią dokonano pierwszego wsiedlenia raków szlachetnych (rys. 1).

Rys. 1. Raki w Jeziorze Gałęzistym

Latem tego roku ustalono, że jeden z okolicznych mieszkańców, bez powiadamiania służb parku, działając w dobrej wierze, przeniósł kilkaset osobników raka pręgowatego z jeziora Pierty do Jeziora Gałęzistego. W tej sytuacji podjęto próbę maksymalnego ograniczenia liczby raków pręgowatych przed planowanym wsiedleniem raków szlachetnych. Do chwili jego wsiedlenia odłowiono, przy pomocy raczników, 443 raki pręgowate. Wydajność połowowa raczników, szacowana metodą Cukerzisa (1970), wskazywała na wysoką liczebność raków. W następnym roku kontynuowano odłowy i usuwanie raków pręgowatych, co pozwoliło na prawie dziewięciokrotne zmniejszenie ich liczebności. Przy okazji łowiły się również raki szlachetne, które wpuszczano na powrót do jeziora. Jesienią przeprowadzono ponowne zaraczenie rakiem szlachetnym, które powtórzono również w roku 1999. Zaprzestanie w 1999 roku połowów redukcyjnych raka pręgowatego, spowodowało w roku 2000 wzrost jego populacji łownej do stanu z roku 1997 (rys. 1).

W latach dziewięćdziesiątych na terenie ówczesnego województwa suwalskiego notowano postępujący wzrost liczebności populacji raka pręgowatego i zasiedlanie ostatnich, wolnych jeszcze od niego wód (Krzywosz i in. 1995; Krzywosz 1999).

Połowy kontrolne, przeprowadzone w 2003 roku, nie wykazały obecności jakichkolwiek raków w Jeziorze Gałęzistym. Obserwacje poczynione w tym czasie w innych jeziorach parku wskazywały na gwałtowny spadek liczebności raka pręgowatego. W 2004 roku efektem powtórzonych połowów kontrolnych raków w Jeziorze Gałęzistym było złowienie jednego osobnika raka pręgowatego. Na obecnym etapie trudno jest przewidywać, czy zaobserwowane masowe śnięcia raków pręgowatych doprowadzą do ich całkowitego ustąpienia. W każdym razie obecna sytuacja jest dobrym prognostykiem dla planowanej próby ponownego wsiedlenia raka szlachetnego do Jeziora Gałęzistego.

Abstract

Changes in population of crayfishes in Gałęziste Lake

In the 1960s, the noble crayfish (Astacus astacus), which inhabited the Gałęziste Lake was supplanted by the striped crayfish (Orconectes limosus). The total extinction of striped crayfish in this lake in winter 1995/1996 made a chance for reintroduction of the noble crayfish. Attempts on introduction of the noble crayfish started in1997. Catches of striped crayfish (reintroduced by a stranger) were carried out as well. In the past years in waters of Wigry National Park sudden disappearance of the striped crayfish was observed, and lengthened the odds on successful return of the noble crayfish to Gałęziste Lake.

Literatura

Cukerzys J. M., 1970: Biologia sirokopalogo raka. Wilno.

Kossakowski J., 1966: Raki. Warszawa, PWRiL, s. 292.

Krzywosz T., 1997: Restytucja raków rodzimych do wód Wigierskiego Parku Narodowego. Giżycko, Instytut Rybactwa Śródlądowego, maszynopis.

Krzywosz T., 1999: Astakofauna Polski: historia, stan obecny, perspektywy. W: Zdanowski B., Kamiński M., Martyniak A. (red.): Funkcjonowanie i ochrona ekosystemów wodnych na obszarach chronionych. Olsztyn, Wydawnictwo Instytutu Rybactwa Śródlądowego, s. 467–482.

Krzywosz T., Białokoz W., Chybowski Ł., 1995: Rak pręgowaty w wodach województwa suwalskiego. Komun. Ryb., 2:8–11.

Leńkowa A., 1962: Badania nad przyczynami zaniku, sposobami ochrony i restytucji raka szlachetnego Astacus astacus (L.) w związku z rozprzestrzenianiem się raka amerykańskiego Cambarus affinis Say. Ochrona Przyrody, s. 28.