Anna Krzysztofiak, Lech Krzysztofiak                                 cz. 2 z 3

Pszczoły dziko żyjące (Apoidea)

i biegaczowate (Carabidae)

występujące wzdłuż drogi Suwałki–Budzisko

Wyniki

Pszczoły dziko żyjące Apoidea

W trakcie badań odłowiono łącznie 2 626 pszczół należących do 31 rodzajów i 174 gatunków. Zestawienie liczby okazów z poszczególnych gatunków pszczół, odłowionych w badanych środowiskach, zestawiono w Tabeli 1.

Tabela 1. Zestawienie materiału odłowionego w poszczególnych środowiskach

Tabela 2. Udział elementów zoogeograficznych w odłowionym materiale

Analiza zoogeograficzna

W zebranym materiale pod względem zoogeograficznym (Tabela 2) zdecydowanie dominował element palearktyczny – 64 gatunki (36,8%). Znaczny udział miały również element europejski – 35 gatunków (20,1%) i europejsko-syberyjski – 32 gatunki (18,4%). Udział pozostałych elementów nie przekraczał 6%. W poszczególnych środowiskach udział elementów zoogeograficznych ulegał niewielkim zmianom, jakkolwiek wszędzie dominował element palearktyczny (Tab. 3). Na murawie kserotermicznej, suchej łące i wilgotnej łące zaznaczył się niewielki (1,2-7,2% stwierdzonych tam gatunków) udział elementów związanych z klimatem cieplejszym (medyterraneński, europejskomedyterraneński, pontyjski, pontomedyterraneński). Gatunki beralnoalpejskie występowały głównie w śro- dowisku glinianych i drewnianych ścian (10% stwierdzonych tam gatunków).

Analiza ekologiczna

Na murawie kserotermicznej nie stwierdzono eudominantów (Rys. 1). Do dominantów należą: Evylaeus calceatus – 8,5%, Evylaeus morio – 8,5%, Andrena dorsata – 7,8%, Bombus pascuorum – 5,1% i Dasypoda hirtipes – 5,1%.

Na suchej łące jako eudominant występował Bombus pascuorum – 19%, zaś dominantami były: Andrena gravida – 8,8%, Melitta leporina – 8,8%, Andrena haemorrhoa – 6,3%, Bombus lapidarius – 6,3%, Andrena minutula – 5,1%, Evylaeus calceatus – 5,1%, Evylaeus morio – 5,1% i Psithyrus bohemicus – 5,1% (Rys. 2).

Na wilgotnej łące eudominantami były Andrena gelriae – 15,6% i Bombus pascuorum – 15,6%, natomiast dominantami Bombus ruderarius – 6,9% i Melitta leporina – 6,9% (Rys. 3).

W zaroślach kwitnącej wierzby stwierdzono trzy eudominanty: Andrena haemorrhoa – 13,9%, Andrena apicata – 11,7% i Andrena falsifica – 10,6%, natomiast dominantami były: Osmia rufa – 9,3%, Bombus pascuorum – 8,1%, Andrena praecox – 7,0% i Andrena minutula – 5,8% (Rys. 4).

Na drewnianych i glinianych ścianach budynków eudominantami były Colletes daviesanus – 22,5% i Anthophora plumipes – 12,7%, natomiast dominantami: Melecta punctata – 9,9%, Megachile alpicola – 8,4%, Hoplitis adunca – 7,0% i Hylaeus bisinuatus – 5,6% (Rys. 5).

W środowisku leśnym było aż pięć eudominantów (Rys. 6): Bombus lucorum – 20%, Andrena apicata – 17,9%, Andrena fucata – 11,1%, Bombus pascuorum – 11,1%, Psithyrus bohemicus – 11,1% i jeden dominanta Andrena minutula – 6,8%.

Największa liczba gatunków pszczół (Tab. 4) występowała na suchej łące (118), wilgotnej łące (85) i murawie kserotermicznej (83), najmniejsza zaś na glinianych i drewnianych ścianach (20) i w zaroślach wierzbowych (29). Rozpatrując wartości wskaźnika ogólnej różnorodności gatunkowej Shannona (Tab. 4) stwierdzono, że najwyższą różnorodnością gatunkową odznacza się murawa kserotermiczna (H’ = 3,88) oraz wilgotna łąka (H’ = 3,26), najmniejszą zaś środowisko leśne (H’ = 2,26). Natomiast wartości wskaźnika równomierności Pielou wskazują, że największe zrównoważenie struktury dominacji występuje na murawie kserotermicznej (J’ = 0,73), na wilgotnej łące (J’ = 0,69) oraz na suchej łące i w zaroślach wierzbowych (J’ = 0,67), najmniejsze zaś na glinianych i drewnianych ścianach (J’ = 0,57) i w środowisku leśnym (J’ = 0,63).

Na czterech powierzchniach zlokalizowanych na uprawach koniczyny czerwonej określono skład gatunkowy i strukturę dominacji trzmieli Bombus (Tab. 5). Wyraźnymi eudominantami były tu Bombus pascuorum (19,3%) i Bombus lucorum (11,8%). Za dominanty uznać należy Bombus terrestris (7,5%), Bombus ruderarius (7,5%), Bombus sylvarum (7,5%), Bombus lapidarius (6,8%) i Bombus veteranus (5,7%).

Analiza faunistyczna

W wyniku przeprowadzonej rewizji zebranego materiału z listy Halictidae Suwalszczyzny ubyło 7 gatunków smuklików, przybyło natomiast 7 nowych (Pesenko i in. 2000). W trakcie badań stwierdzono występowanie 16 nowych dla Suwalszczzyzny gatunków pszczół dziko żyjących (Hylaeus pfankuchi, Rophitoides canus, Halictus quadricinctus, Seladonia leucahenea, Lasioglossum sexnotatum, Evylaeus brevicornis, Evylaeus minutissimus, Stelis breviuscula, Stelis punctulatissima, Heriades crenulatus, Hoplitis anthocopoides, Coelioxys rufescens, Anthophora bimaculata, Epeolus variegates, Bombus confuses, Psithyrus barbutellus).

Spośród wszystkich gatunków pszczół występujących w Polsce ochroną prawną objęte są tylko gatunki należące do rodzaju trzmiel Bombus. W badaniach stwierdzono 21 gatunków chronionych, co stanowi 12% wszystkich występujących na badanym terenie gatunków pszczół. Trzmiele są owadami społecznymi, ich rodziny liczą od kilkudziesięciu do kilkuset osobników. Gniazdują w ziemi, w opuszczonych norkach gryzoni, rzadziej w dziuplach, w ścianach budynków lub w opuszczonych gniazdach ptaków.

Jedyny gatunek, który znalazł się w „Polskiej czerwonej księdze zwierząt” (Głowaciński, 1992), to trzmiel tajgowy Bombus jonellus. Trzmiel tajgowy jest gatunkiem borealnoalpejskim, występującym w Polsce na terenie lasów i ich obrzeży, na wrzosowiskach, torfowiskach i bagnach. Gniazduje pod ziemią, rzadziej w opuszczonych gniazdach ptaków. Rodziny liczą do 30 osobników. Oblatuje około 90 gatunków roślin żywicielskich, m.in. Vaccinium myrtillus, Vaccinium vitis-idaea i Epilobium angustifolium. W Polsce nieliczny, występuje wyspowo (Banaszak, 1993a).

W materiale uzyskanym podczas badań znalazło się 30 gatunków z „Czerwonej listy zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce” (Banaszak, 1992). Są to: Hylaeus bisinuatus (I), Hylaeus rinki (V), Hylaeus styriacus (R), Andrena falsifica (R), Andrena fulvida (R), Andrena lathyri (R), Andrena nasuta (R), Andrena nyctemera (R), Andrena proxima (R), Andrena semilaevis (R), Andrena suerinensis (V), Halictus simplex (R), Trachusa byssina (R), Heriades crenulatus (R), Osmia pilicornis (I), Nomada emarginata (R), Nomada errans (R), Nomada moeschleri (R), Nomada ochrostoma (I), Bombus confusus (V), Bombus distinguendus (V), Bombus humilis (V), Bombus jonellus (V), Bombus magnus (I), Bombus ruderatus (V), Bombus schrencki (ExP), Bombus soroeensis (V), Bombus subterraneus (V), Bombus veteranus (V), Psithyrus norvegicus (R).Symbole oznaczają: R - gatunek rzadki, V - narażony, I o nieokreślonym zagrożeniu, ExP - zanikłe lub prawdopodobnie zanikłe w Polsce.

   Ciąg dalszy