Szczebra.

Dzieje wsi od I wojny światowej

do czasów współczesnych

cz.2 z 2

3. Szczebra po II wojnie światowej

Po zakończeniu wojny Szczebra ponownie znalazła się w powiecie augustowskim oraz gminie Szczebro‑Olszanka z siedzibą w Nowince. Stan ten trwał do 4 października 1954 roku, kiedy Wojewódzka Rada Narodowa w Białymstoku, zgodnie z uchwałą sejmową, dokonała nowego podziału administracyjnego. Wprowadzono wówczas nowe jednostki administracyjne – gromady, które zastąpiły gminy. Z dotychczasowej gminy Szczebro‑Olszanka wydzielono gromady w Monkiniach, Nowince, Olszance i Suchej Rzeczce. Szczebra wraz Gatnem I, Gatnem II, Nowinką, Podnowinką, Sokolnem, Strękowizną, Szczeberką i Szczepkami weszła w skład Gromadzkiej Rady Narodowej w Nowince. Dokonane w 1954 roku zmiany administracyjne przetrwały do 1973 roku, kiedy przywrócono gminy. Szczebra znalazła się w obrębie gminy Nowinka. Obok Szczebry należały do niej sołectwa: Ateny, Barszczowa Góra, Blizna, Bryzgiel, Cisówek, Danowskie, Józefowo, Kopanica, Krusznik, Monkinie, Nowe Gatne, Nowinka, Olszanka, Osińska Buda, Pijawne Polskie, Pijawne Wielkie, Podkrólówek, Podnowinka, Sokolne, Stare Gatne, Strękowizna, Szczeberka, Szczepki, Tobołowo, Walne i Zakąty. Do czerwca 1975 roku gmina Nowinka znajdowała się na terenie powiatu augustowskiego, w województwie białostockim. Z dniem 1 czerwca 1975 roku likwidacji uległy powiaty i utworzono nowe województwa. Gmina Nowinka znalazła się wówczas w granicach województwa suwalskiego. 1 stycznia 1999 roku, wraz wejściem w życie kolejnej reformy administracji, przywrócono powiaty i zmniejszono liczbę województw. gmina Nowinka znalazła się w powiecie augustowskim, w województwie podlaskim³⁹.

Ważną rolę w społeczności lokalnej pełniła administracja terenowa. Funkcję organu uchwałodawczego i kontrolnego sprawowała rada narodowa. Do grudnia 1954 roku radni delegowani byli do rady narodowej przez mieszkańców, partie polityczne i organizacje społeczne. W 1954 roku przeprowadzono pierwsze po wojnie wybory do rad narodowych. Przez cały okres PRL były one fikcją, gdyż na listach wyborczych mogli znaleźć się tylko kandydaci akceptowani przez kierownictwo Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Dopiero po upadku systemu komunistycznego, w 1990 roku odbyły się wolne wybory do samorządu terytorialnego.

Pierwszą po wojnie Gminną Radę Narodową w Szczebro‑Olszance powołano w 1945 roku, najprawdopodobniej podczas zebrań mieszkańców, ponieważ wtedy jeszcze nie działały partie polityczne. Tworzyli ją: Serafin Augustynowicz (przewodniczący rady), Wawrzyniec Chrulski, Czesław Ferenc, Władysław Kowalski, Mieczysław Kuprewicz, Franciszek Lauda, Kazimierz Myszkowski, Zygmunt Okrągły, Wincenty Pliszko, Wiktor Pomian, Aleksander Rowiński, Stanisław Rukść, Antoni Sadowski, Maria Snarska, Władysław Stefanowski, Wiktor Suchocki i Bolesław Szypulewski⁴⁰. Pod koniec 1948 roku doszło do poważnej reorganizacji GRN. Odwołano część dotychczasowych radnych, a w ich miejsce wprowadzono przedstawicieli partii politycznych (PZPR i SL)⁴¹.

Mieszkańców Szczebry, w pierwszej powojennej radzie, reprezentowali Zygmunt Okrągły, Wincenty Pliszko i Maria Snarska. W późniejszym okresie, aż do czasów współczesnych, w różnych gremiach rady, a także w strukturach rad powiatowych i wojewódzkich, funkcję radnych z tej miejscowości sprawowali m.in.: Zdzisław Daniłowicz, Leon górniak, Henryk Hołubowicz, Teresa Hołubowicz, Waldemar Jedliński, Jan Kwiatkowski, Stanisław Kuprewicz, Antoni Malinowski, Andrzej Nowaszczuk, Elżbieta Okrągła, Halina Okrągła, Michał Okrągły, Tadeusz Paszkowski, Teresa Piotrowska, Henryk Rzodkiewicz, Janusz Rzodkiewicz, Ryszard Rzodkiewicz, Jadwiga Rutkowska (Mądrzak), Józef Sadowski, Maria Snarska, Bolesław Waluś i Tadeusz Winiewicz.

Do 1950 roku organem wykonawczym, zarządzającym gminą, był zarząd gminny. Przewodził mu wójt, następnie Prezydium gminnej Rady Narodowej, kierowane przez przewodniczącego, a od 1954 roku Prezydium gromadzkiej Rady Narodowej. Po reformie z 1973 roku wprowadzono urzędy gminne, pod kierownictwem naczelników. Od 1990 roku urzędami gminnymi zarządzały zarządy gminne, pod przewodnictwem wójtów. W 2002 roku, na skutek nowelizacji ustawy o samorządzie gminnym, uległy one likwidacji. Zgodnie z nową ustawą (z 20 czerwca 2002 roku), kompetencje kolegialnego zarządu przeszły na wójtów, wybieranych w wyborach bezpośrednich.

Pierwszy po wojnie Zarząd gminy Szczebro‑Olszanka tworzyli: Kazimierz Snarski, wójt (mieszkaniec Szczebry); Myszkowski, podwójt i Józef Zieliński, sekretarz. Został on zorga- nizowany w Suwałkach, gdyż gmina znajdowała się w strefie działań wojennych. W latach 1946–47 urzędował w Nowince w pomieszczeniu prywatnym, w jednej niewielkiej izbie, a w 1948 roku przeniósł się do wybudowanego wówczas własnego obiektu⁴². Kolejnym wójtem, później przewodniczącym Prezydium GRN, w listopadzie 1947 roku (po śmierci Kazimierza Snarskiego) został Stanisław Kuprewicz, także mieszkaniec Szczebry. Po nim przewodniczącym GRN był Leon Augustynowicz, powołany 16 stycznia 1954 roku. W 1957 roku gospodarzem gromady Nowinka ponownie został Stanisław Kuprewicz, który sprawował urząd aż do 1969 roku. Jego następcą był Jan Falicki. Od 1973 roku obowiązki naczelników gminy sprawowali kolejno: Jan Romanowski, Stanisław Paruch, Henryk Kornacki. W 1990 roku, wybrana w pierwszych demokratycznych wyborach Rada gminy w Nowince powołała na stanowisko wójta Mariana Warakomskiego. Kolejnym została Helena Prawdzik, a później Marek Motybel, wybrany na ten urząd także w pierwszych wyborach bezpośrednich w 2002 roku, po zaciętej rywalizacji z Waldemarem Jedlińskim, mieszkańcem Szczebry.

Ważnymi przedstawicielami miejscowej społeczności byli sołtysi, którzy reprezentowali ją w stosunkach z władzą, pełnili pewne funkcje administracyjne (zbieranie podatków, kontraktacje), a także organizowali różne akcje społeczne. Wybierani byli podczas zebrań wiejskich. Zaraz po wojnie stanowiska sołtysów w Szczebrze sprawowali Józef Anuszkiewicz i Józef Kwiatkowski. Od listopada 1949 roku przez kilkadziesiąt lat sołtysem wsi był Henryk Trojan. Funkcję kolejno sprawowali: Helena Trojan, Michał Okrągły i Waldemar Jedliński⁴³.

Po II wojnie światowej Polska znalazła się pod rządami komunistów, była krajem podległym Związkowi Sowieckiemu. Zdecydowana większość Polaków nie akceptowała władzy, uznając ją za obcą i narzuconą przemocą. Podobnie myślała ludność gminy Szczebro‑Olszanki, w tym mieszkańcy Szczebry. Niechęć do władzy potęgowały represje stosowane wobec ludności przez funkcjonariuszy sowieckiego NKWD oraz Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego, a także kontyngenty nakładane na rzecz Armii Czerwonej i Wojska Polskiego. Już wkrótce po wyzwoleniu Szczebry spod władzy niemieckiej, NKWD aresztowało kilku mieszkańców wsi należących do Armii Krajowej. W grudniu 1944 roku wywieziono ich do jednego z obozów w Związku Sowieckim. Wśród nich znaleźli się: Piotr Dziądziak, Jan galicki, Henryk Jarosz, Bronisław Paszkowski i Stanisław Paszkowski⁴⁴. Aresztowania oraz wzmagający się opór spowodowały, iż żołnierze AK przeszli do ścisłej konspiracji.

Rozpoczęcie ofensywy styczniowej 1945 roku przyczyniło się do zmiany sytuacji politycznej na Augustowszczyźnie. Wszechmocny dotąd aparat bezpieczeństwa został osłabiony z powodu opuszczenia terenów powiatu augustowskiego przez wojska sowieckie. Sytuacja ta ożywiła działalność konspiracyjną i zbrojną polskiego podziemia niepodległościowego związanego z Armią Krajową Obywatelską. W kwietniu 1945 roku w kompaniach terenowych AKO działało ponad 520 osób. W powiecie augustowskim funkcjonowało także kilka oddziałów partyzanckich, w tym oddział sierżanta Władysława Stefanowskiego ps. „grom”, operujący w rejonie Lipska, Jastrzębnej i Nowinki. AKO, dysponująca poważnymi siłami oraz poparciem ludności, przeszła do aktywnych działań przeciwko władzy. Wkrótce patrole podziemne rozbroiły większość posterunków Milicji Obywatelskiej, a także urzędów gminnych. Posterunek MO w No‑wince na terenie gminy Szczebro‑Olszanka został rozpędzony 21 kwietnia przez patrol dowodzony przez Mieczysława Babkowskiego ps. „Zygfryd”. Milicjanci poddali się bez walki i rozeszli do domów. Rozbrojenie posterunków MO spowodowało, że już w maju 1945 roku pod wpływami AKO znajdowała się większa część powiatu augustowskiego. Wkrótce sytuacja uległa jednak zmianie. W czerwcu 1945 roku nastąpił odwrót dywizji sowieckich z Prus Wschodnich do ZSRR. Widząc słabość komunistów i nieporadność polskich organów bezpieczeństwa, władze sowieckie doszły do wniosku, iż Augustowszczyznę można spacyfikować jedynie przy pomocy Armii czerwonej. Od 11 do 25 lipca 1945 roku jednostki sowieckie, przy udziale funkcjonariuszy PUBP i MO, a także dwóch kompanii 1. Praskiego Pułku Piechoty „ludowego” Wojska Polskiego, przeprowadziły na terenie powiatu augustowskiego obławę, aresztując 1878 osób. część wypuszczono na wolność, ale około 600 osób z powiatów augustowskiego i suwalskiego wywieziono w nieznanym kierunku i wszelki ślad po nich zaginął⁴⁵. W trakcie obławy aresztowano Eugenię Łazarską (żonę przedwojennego wójta Aleksandra Łazarskiego) ze Szczebry, jej córkę Danutę, a także dwóch byłych mieszkańców tej miejscowości: Dominika Okrągłego (mieszkał wtedy w Mazurkach) i Tadeusza Pietrołaja (syna przedwojennego organisty). Wszyscy zaginęli. Jan Sadowski, jeden z mieszkańców Szczebry uciekł, ale został aresztowany w początkach sierpnia 1945 roku przez augustowskich funkcjonariuszy PUBP. Przeszedł mordercze śledztwo w augustowskiej bezpiece, został osadzony w areszcie w Białymstoku i po ponownym śledztwie skazany wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Białymstoku na 10 lat więzienia. Wyrok odbywał we Wronkach, w jednym z najsurowszych więzień⁴⁶.

Obława lipcowa 1945 roku spowodowała rozbicie siatki terenowej AKO i większości oddziałów partyzanckich. część ocalałych członków organizacji w obawie przed represjami opuściła teren powiatu, inni wstąpili do powstałego jesienią Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. Z tą strukturą podziemną związało się czterech mieszkańców wywodzących się ze Szczebry: Henryk Jarosz „Paszczyk” (wstąpił do organizacji po powrocie z ZSRR), Romuald Jarosz, Henryk Szczerbiński (wszyscy trzej byli członkami patrolu dywersyjnego Wacława górskiego ps. „Oko”) oraz Zenon Kamiński ps. „Węgorz” (należał do patrolu „Tygrysa”). Oprócz organizacji konspiracyjnych walczących o suwe- renność Polski, w pierwszych latach powojennych na terenie powiatu augustowskiego działały także pospolite bandy rabunkowe, które nierzadko podszywały się pod podziemie niepodległościowe. W styczniu 1946 roku bandyci wymordowali w Szczebrze rodzinę Pietunowych (zamordowani zostali Jan Pietunow ur. w 1888 roku, Jan Pietunow ur. w 1904 roku, Irena Pietunow i Anna Pietunow). Mimo upływu czasu od zakończenia wojny i zmęczenia wynikającego z braku stabilności politycznej, mieszkańcy nadal nie darzyli zaufaniem władzy komunistycznej, a niektórzy wspierali działalność podziemia. Powszechnie wierzono w zwycięstwo wyborcze Polskiego Stronnictwa Ludowego, ugrupowania opozycyjnego wobec władzy. Niestety, przeprowadzone 19 stycznia 1947 roku wybory do Sejmu Ustawodawczego zostały sfałszowane. Fałszerstwo to dało zwycięstwo komunistycznej Polskiej Partii Robotniczej i stronnictwom uznającym jej dominację. Kończyły się nadzieje na wolną i demokratyczną Polskę. W tej sytuacji działalność struktur podziemnych traciła oparcie w terenie. Uchwalona w lutym 1947 roku przez Sejm ustawa o amnestii dawała nadzieję żołnierzom konspiracji na powrót do normalnego życia. część członków podziemia uwierzyła intencjom władz i ujawniła się. Tak uczyniło także czterech wspomnianych wcześniej konspiratorów wywodzących się ze Szczebry⁴⁷.

Niechęć do władzy nie sprzyjała tworzeniu partii politycznych, związanych z nowym porządkiem ustrojowym. Początkowo na terenie gminy dominowały wpływy Stronnictwa Ludowego. Z ugrupowaniem tym związani byli pierwsi wójtowie pochodzący ze Szczebry: Kazimierz Snarski i Stanisław Kuprewicz. gminna struktura PPR została zorganizowana dopiero w czerwcu 1948 roku. Jej sekretarzem został Józef Zabłocki z Podnowinki. Partia skupiała wówczas 44 członków, w tym 2 pochodzących ze Szczebry. Kilka miesięcy później, w grudniu 1948 roku, na bazie komórek PPR tworzono tu struktury Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Kierował nimi Antoni gałańczuk. W ciągu kilkudziesięciu lat funkcjonowania partii (do 1990 roku) w Szczebrze, należało do niej od kilku do ponad dwudziestu osób. członkami partii byli przeważnie pracownicy nadleśnictwa, administracji, nauczyciele i niektórzy rolnicy. Przy Państwowym Nadleśnictwie w Szczebrze istniało koło podstawowej organizacji partyjnej. W 1971 roku skupiało ono 24 osoby i było największym kołem partyjnym w gromadzie Nowinka. W 1974 roku wymieniona struktura partyjna liczyła aż 62 członków, w 1976 roku – 45, zaś w 1983 roku – 41. Sekretarzami tej POP byli m.in. Antoni Malinowski i Stanisław Mikołajczyk⁴⁸.

Obok PZPR, w latach 1949–1990 na terenie gminy (gromady) działało Zjednoczone Stronnictwo Ludowe. Jego aktywnymi działaczami na terenie Szczebry byli m.in.: Stanisław Kuprewicz, Jerzy Orlacz, Tadeusz Paszkowski, Teresa Paszkowska i Henryk Trojan⁴⁹.

Oprócz partii politycznych, w Szczebrze istniały także struktury kilku organizacji społecznych. W działalności wyróżniały się: Kółko Rolnicze, Ludowy Zespół Sportowy (prowadzony w latach siedemdziesiątych przez Jana Mironowa), Związek Młodzieży Wiejskiej, Związek „Samopomocy chłopskiej”, a także Ochotnicza Straż Pożarna przy nadleśnictwie (w latach osiemdziesiątych jej naczelnikiem był Józef Kowalski)⁵⁰.

W okresie Polski Ludowej, szczególnie w latach 1948–1956, życie polityczne i spo- łeczne przebiegało pod dyktando PZPR. Działające na tym terenie ZSL, w mniejszym lub większym zakresie, musiało realizować dyrektywy tej partii i wspierać ją w realizacji budowy ustroju socjalistycznego. Jednym z tego przejawów było upolitycznienie administracji gminnej i rad narodowych. Podczas sesji rady narodowej i obrad prezydium pojawiły się silne akcenty ideologiczne, podejmowano różne rezolucje i uchwały, w których podkreślano akceptację dla nowego ustroju i programu PZPR. Przykładowo, w czasie posiedzenia Prezydium GRN, 7 lutego 1952 roku postanowiono zwołać nadzwyczajną sesję, na której przewidziano zapoznanie aktywu z całej gminy z projektem nowej konstytucji. Zaplanowano także zorganizowanie 13 lutego zebrań wiejskich w posz- czególnych gromadach w celu przedstawienia zgromadzonej ludności tekstu konstytucji⁵¹.

W budowie nowego ustroju wzorowano się na doświadczeniach Związku Radzieckiego oraz podkreślano przyjaźń z tym krajem. Obchody rocznicy wybuchu rewolucji październikowej były okazją do organizowania czynów społecznych i nadrabiania zaległości gospodarczych. 5 października 1953 roku Prezydium GRN podjęło uchwałę o zorga- nizowaniu wyjazdu w teren gminnego aktywu w celu przyśpieszenia realizacji zaległości w obowiązkowych dostawach płodów rolnych. Aktywiści mieli zobowiązać ludność w poszczególnych gromadach do terminowego wywiązania się z dostaw i w ten sposób uczcić rocznicę rewolucji. Mieszkańcy Szczebry podczas jednego z zebrań wiejskich podjęli natomiast następującą rezolucję: „My mieszkańcy wsi Szczebra zebrani na ogólnym zebraniu w dniu 14 kwietnia 1967 roku dla uczczenia 50. rocznicy Rewolucji Październikowej i święta 1 Maja postanawiamy urządzić boisko przy szkole w Szczebrze i wyremontować drogę koło sołtysa wsi ob. Trojana”⁵².

W okresie PRL mieszkańcy Szczebry nie byli czynnymi uczestnikami protestów społecznych, należy jednak sądzić, że wielu z uwagą śledziło ich przebieg i życzyło organizatorom sukcesu. Powstanie w 1980 roku Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” przyjęto tutaj z nadzieją na zmianę sytuacji w Polsce. Pracownicy miejscowego nadleśnictwa zorganizowali nawet komisję zakładową związku, której przewodniczącym został Zbigniew Kowalewski. Do „Solidarności” zapisało się wielu członków PZPR, łącznie z sekretarzem Stanisławem Mikołajczykiem. członkowie „Solidarności” przy nadleśnictwie w Szczebrze solidaryzowali się z programem kierownictwa krajowego związku. Uczestniczyli m.in. w strajku ostrzegawczym, przeprowadzonym 27 marca 1981 roku, w związku z pobiciem przez milicję Jana Rulewskiego, przewodniczącego Regionu „Bydgoszcz” NSZZ „Solidarność”. Duch odwilży widoczny był także w pracach koła partyjnego, działającego w nadleśnictwie. Podczas jego zebrań krytykowano działalność Komitetu centralnego PZPR, obarczając go odpowiedzialnością za spowodowanie kryzysu, a w maju 1981 roku, podczas zebrania sprawozdawczo‑wyborczego, wysunięto szereg wniosków i postulatów, m. in. przyspieszenia realizacji porozumień z gdańska i Szczecina, zwłaszcza w sprawach płacowych. W Szczebrze nie utworzono NSZZ ”Solidarność” Rolników Indywidualnych. W końcu 1980 roku zorganizowano natomiast gminny Związek Kółek i Organizacji Rolniczych z siedzibą w Nowince, będący organizacją zawodową miejscowych rolników. Podczas jego pierwszego zjazdu, 19 grudnia 1980 roku wybrano zarząd i zatwierdzono statut. Przewodniczącym został Michał Iwaszko z Gatnego I, wiceprzewodniczącymi Tadeusz Paszkowski ze Szczebry i Daniela Słomińska z Walnego, zaś przewodniczącym komisji rewizyjnej Michał Okrągły ze Szczebry. W czasie obrad delegaci wysunęli wiele postulatów do władz, m.in.: umożliwienia zakupu maszyn dla rolników indywidualnych, skrócenia wieku emerytalnego rolników z 65 do 55 lat, podwyższenia cen mleka i ustalenia jednej klasy zakupu, określenia prawidłowej relacji cen między produktami rolniczymi a przemysłowymi, zmniejszenia liczby osób pracujących w administracji⁵³.

Odzyskanie suwerenności przez Polskę po zwycięstwie wyborczym Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” w czerwcu 1989 roku zostało przyjęte przez zdecydowaną większość mieszkańców Szczebry z radością, a funkcjonujące tu struktury polityczne i społeczne, związane z poprzednim systemem ustrojowym, uległy wkrótce likwidacji. Aż do 1998 roku nie zorganizowano tutaj żadnego ogniwa partii politycznej. Większość mieszkańców wsi orientowała się w swych poglądach na partie centroprawicowe, głosując w wyborach parlamentarnych i prezydenckich na ich przedstawicieli. W 1998 roku zorganizowano w Szczebrze ogniwo Ruchu Społecznego Akcji Wyborczej Solidarność. Przewodniczącym został Waldemar Jedliński.

Mieszkańcy Szczebry i okolicznych miejscowości wiele uwagi przykładali do upamiętnienia miejsc zbrodni hitlerowskich oraz walk o wolność ojczyzny i ich bohaterów. W 1958 roku, staraniem Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, w Szczebrze, w miejscu masowych mordów dokonanych przez Niemców w okresie II wojny światowej odsłonięto tablicę pamiątkową. W 1971 roku w uroczysku Powstańce, z inicjatywy działaczy PTTK, pracownicy augustowskich zakładów pracy czynem społecznym wystawili pomnik ku czci powstańców styczniowych 1863 roku. W nową konstrukcję wmontowano wówczas ocalony obelisk, ufundowany w 1938 roku przez społeczeństwo gminy Szczebro‑Olszanka. Postument ten został wyrzucony w trakcie wytyczania granicy niemiecko‑radzieckiej w październiku 1939 roku, potem odnaleziony i wyciągnięty z bagna przez nadleśniczego Leona górniaka. Niestety, został on zniekształcony i pozbawiony napisu z 1938 roku. Dopiero w 1988 roku, staraniem leśniczego Franciszka Wierzbickiego z Augustowa i Bolesława Walusia ze Szczebry, przedstawiciela ZBoWiD, przywrócono mu wygląd z 1938 roku oraz pierwotny napis o treści: „Za Wolność Ojczyzny Rodacy Gminy Szczebro‑Olszanka Na czele Z Tut. Placówką POW, 15 sierpnia 1938 r.”. W maju 1986 roku, również staraniem Franciszka Wierzbickiego z Augustowa i Bolesława Walusia, na terenie gminy Nowinka w uroczysku Upustek odsłonięto tablicę pamiątkową ku czci dowódcy oddziału partyzanckiego por. AK Juliana Wierzbickiego „Romana”. Kilka lat później, 15 sierpnia 1990 roku, odbyła się uroczystość jej poświęcenia oraz wmontowania krzyża. Kolejny pomnik upamiętniający żołnierzy AK z oddziału „Romana”, poległych w walce z Niemcami w październiku 1944 roku, wystawiono w Nowince. Jego uroczyste odsłonięcie odbyło się 27 września 1998 roku⁵⁴.

Po zakończeniu wojny mieszkańcy Szczebry przystąpili do odbudowy domów i zabu- dowań gospodarczych. Warunki życia były niezwykle trudne. We wsi ocalało zaledwie kilka budynków, zdecydowana większość ludzi początkowo mieszkała w prymitywnych pomieszczeniach. część rodzin w poszukiwaniu lepszego życia opuszczała wieś, udając się na Ziemie Odzyskane, do byłych Prus Wschodnich. Po latach niektórzy wracali do rodzinnej miejscowości. W związku z opuszczeniem wsi przez część mieszkańców, władze gminne postanowiły znieść funkcjonujące dotąd gromady: Szczebrę I i Szczebrę II. Uchwałą GRN z dnia 12 marca 1949 roku ustanowiono jedną gromadę Szczebra. W końcu lat czterdziestych odnotowano tu 169 mieszkańców, w 1964 roku 241 (118 mężczyzn i 123 kobiety. Pod względem liczby ludności, Szczebra zajmowała wówczas trzecią pozycję w gminie Nowinka. Więcej mieszkańców miała Nowinka – 272 i Strękowizna 254), w 1970 roku – 266, zaś w 2002 roku we wsi mieszkały 324 osoby⁵⁵.

Ważnym problemem mieszkańców Szczebry był stan dróg. Miały one nawierzchnię gruntową i wymagały ciągłych napraw. Początkowo większość prac wykonywano systemem szarwarkowym, gdyż władze gminne przeznaczały na ich utrzymanie niewielkie środki. Wymiar szarwarku, a więc przymusowej pracy na rzecz gminy, był dość duży i budził niezadowolenie. Przykładowo, w 1947 roku szarwark u niektórych gospodarzy przedstawiał się następująco: Piotr Jabłoński miał do odrobienia 24 dniówki piesze i 18 zaprzęgowych, Romuald Naumowicz 19 pieszych i 14 zaprzęgowych, zaś Andrzej Paszkowski 20 pieszych i 15 zaprzęgowych. W późniejszym okresie zniesiono przymusowe świadczenie pracy na rzecz lokalnej społeczności, lecz w ich miejsce wprowadzono czyny społeczne – m.in. w 1960 roku podczas czynów drogowych wykonano remont grobli na drodze ze Szczeberki do Szczebry, wartości 5500 złotych oraz remont drogi Szczebra – Kurianka na długości 0,5 kilometra⁵⁶.

Przełomowym wydarzeniem w dziejach wsi była jej elektryfikacja. Wykonano ją stosunkowo późno, bo dopiero w 1969 roku. Większość miejscowości powiatu augustowskiego była już dawno zelektryfikowana. Innym nośnikiem postępu była łączność telefoniczna. Z powodu małej liczby abonentów, przez wiele powojennych dziesięcioleci mieszkańcy Szczebry mieli do niej utrudniony dostęp. Jeszcze w 1967 roku we wsi były tylko dwa telefony. Jednym dysponowało nadleśnictwo, zaś drugi, alarmowy, zainstalowano obok Zygmunta Okrągłego. Przez wiele lat telefonu nie posiadała szkoła, dlatego jeszcze w czerwcu 1970 roku postulowano podłączenie jej do sieci telefonicznej. W późniejszym okresie sytuacja w tej dziedzinie niewiele się zmieniła. W 1991 roku we wsi odnotowano tylko dwóch abonentów publicznych (szkoła i nadleśnictwo) oraz dwóch abonentów prywatnych (Michał Okrągły i Józef Sadowski). Powszechny dostęp do usług telefonicznych uzyskano dopiero w 1996 roku. Było to skutkiem rozbudowy i modernizacji infrastruktury telekomunikacyjnej w regionie, a także starań społecznego komitetu budowy sieci telefonicznej w Szczebrze i Nowince, któremu przewodzili Waldemar Jedliński i Kazimierz Niedźwiecki⁵⁷.

Dotkliwym problemem mieszkańców było zaopatrzenie w wodę. Przez kilka powojennych dziesięcioleci czerpano ją ze studzien, a dopiero od lat siedemdziesiątych na szerszą skalę zaczęto korzystać z wody bieżącej z własnych ujęć. W 1995 roku miejscowa społeczność, pod przewodnictwem sołtysa wsi Waldemara Jedlińskiego, podjęła starania związane z budową wodociągu. Zamierzenia te zostały zrealizowane dopiero w 2005 roku. Trzeba przyznać, że wieś uzyskała podłączenie do gminnej sieci wodociągowej dość późno, bo na terenie gminy Nowinka już w 1997 roku wybudowany był wodociąg o długości 42,4 km, do którego podłączono 312 gospodarstw⁵⁸.

Dominującym źródłem utrzymania mieszkańców Szczebry było rolnictwo. W pierwszych latach powojennych warunki życia i pracy rolników były bardzo trudne. Ich gospodarstwa były zrujnowane, a oni nie posiadali środków na odbudowę. W wielu wypadkach gospodarze nie posiadali inwentarza, materiału siewnego, podstawowych maszyn. Z czasem odbudowywano domy mieszkalne i zabudowania gospodarcze, likwidowano odłogi. gospodarstwa mieszkańców Szczebry zaczęły podnosić się z upadku, ale dalszej ich odbudowie i wzrostowi opłacalności produkcji nie sprzyjała polityka państwa. Po 1948 roku zamożniejszych chłopów zaczęto uważać za wyzyskiwaczy, określając mianem kułaków i – jako element wsteczny i wrogi państwu socjalistycznemu – nękano ich wszelkimi sposobami. Przede wszystkim nakładano wysokie podatki. „Przyrzekamy, że twardo i nieugięcie stać będziemy w obronie biednego i średniorolnego chłopa przeciwko wyzyskiwaczom wiejskim” – czytamy w rezolucji podjętej w 1949 roku przez konferencję gminną PZPR w Szczebro‑Olszance⁵⁹.

Wprowadzenie w 1952 roku obowiązkowych dostaw mleka, mięsa, ziemniaków i zbóż jeszcze bardziej pogorszyło sytuację rolników. Tym razem niezadowolenie było powszechne, gdyż należności za dostarczane płody były o połowę niższe od notowań rynkowych. część gospodarzy nie była w stanie wywiązać się z nałożonych świadczeń. Najbardziej uchylający się byli karani grzywnami. Jan Kwiatkowski ze Szczebry, za niewykonanie dostaw żywca w 1953 roku został aresztowany i odwołany z funkcji radnego. Miejscowe Prezydium GRN praktycznie na każdym posiedzeniu rozpatrywało podania o zastosowanie ulg lub umorzeń świadczeń i w wielu przypadkach wychodziło naprzeciw oczekiwaniom rolników (także ze Szczebry)⁶⁰.

Zmiana polityki państwa wobec indywidualnych chłopów po październiku 1956 roku, polegająca na ograniczeniu nadmiernego drenażu ekonomicznego i odejściu od presji kolektywizacyjnej, wpłynęła korzystnie na poziom gospodarowania i poprawę warunków życia. Wprawdzie obowiązkowe dostawy funkcjonowały nadal (zostały zniesione dopiero w 1973 roku przez ekipę Edwarda Gierka), to jednak ich wymiar, w porównaniu do okresu wcześniejszego, był ograniczony. Jednym z pozytywnych przejawów zachodzących zmian było tworzenie kółek rolniczych, które zaczęły się szybko rozwijać po uruchomieniu w 1959 roku Funduszu Rozwoju Rolnictwa. W Szczebrze kółko rolnicze istniało już w 1960 roku. Wśród jego pierwszych członków i założycieli znaleźli się m.in.: Stanisław Kuprewicz, Jan Kwiatkowski, Stanisław Kwiatkowski, Romuald Naumowicz, Stefan Paszkowski, Zdzisław Snarski i Henryk Trojan. Pierwszym prezesem kółka został Stefan Paszkowski, zaś funkcję kolejnych pełnili Henryk Rzodkiewicz i Tadeusz Paszkowski. Wkrótce, ze środków własnych oraz Funduszu Rozwoju Rolnictwa, członkowie kółka zakupili m.in. traktor, młockarnię, młynek do mielenia śruty, a także pług, kultywator i brony. Maszyny te służyły miejscowym rolnikom. Kółko rolnicze, oprócz świadczenia usług mechanizacyjnych i transportowych, było także miejscem wymiany doświadczeń. Przykładowo, podczas IV zjazdu delegatów Powiatowego Związku Kółek Rolniczych, 13 czerwca 1962 roku, Stefan Paszkowski przedstawił problemy wsi, postulował uregulowanie rzeki Szczeberki oraz propagował zalety wapnowania pól. Przy kółkach rolniczych działały też Koła gospodyń Wiejskich. W Szczebrze przewodziła mu Romualda Kwiatkowska. Koło organizowało kursy szycia, gotowania, uprawy warzyw, urządzało także pokazy i spotkania sąsiedzkie. W marcu 1969 roku z połączenia kółek rolniczych w Gatnem I, Nowince, Sokolnem, Szczebrze i Szczepkach zorganizowano Międzykółkową Bazę Maszynową z siedzibą w Nowince. Przejęła ona sprzęt rolniczy z wymienionych kółek. Zarządzała nią Rada Użytkowników, którą tworzyli przedstawiciele poszczególnych kółek. W 1969 roku Szczebrę reprezentowali: Henryk Rzodkiewicz (były prezes kółka w Szczebrze), Jan Kwiatkowski (były skarbnik) i Tadeusz Paszkowski (były sekretarz). W czerwcu 1969 roku Rada Użytkowników wybrała prezydium. Przewodniczącym został Henryk Rzodkiewicz ze Szczebry, wiceprzewodniczącym Piotr Czupryński z Sokolnego i sekretarzem Mirosław Rozmysłowicz, agronom gromadzkiej Rady Narodowej w Nowince. Rada powołała wtedy kierownika MBM w Nowince. Został nim Leon Augustynowicz (były prezes kółka rolniczego w Nowince). Kiedy w latach dziewięćdziesiątych została rozwiązana gminna Spółdzielnia Kółek Rolniczych (powstała w 1973 roku po rozwiązaniu MBM), rolnicy ze Szczebry, w ramach rekompensaty za przekazane w latach sześćdziesiątych maszyny, otrzymali kombajn zbożowy⁶¹.

Zaraz po wojnie, w 1945 roku, w Szczebrze były 42 gospodarstwa rolne, o łącznej powierzchni 286 ha ziemi (w tym 107 ha stanowiły nieużytki). Najwięcej ziemi posiadali wówczas: Józef Waluś – 28 ha, Stanisław Kuprewicz – 22 ha, Bronisław cwaliński – 14 ha, Piotr Jabłoński – 14 ha, Wiktoria Szczesna – 13,5 ha, Eugenia Łazarska – 13 ha i Józef Szwarc – 12 ha. W 1955 roku, podczas czerwcowego spisu rolnego, naliczono 44 gospodarstwa rolne mające ponad 311 ha ziemi. grunty orne stanowiły 133, 40 ha, łąki 97 ha i pastwiska 38, 45 ha. W 1970 roku było 54 gospodarstw, w tym 50 we wsi, o ogólnym areale 409 ha i 48 arów (użytki rolne – 326 ha i 85 arów) oraz 4 niewielkie gospodarstwa pracowników nadleśnictwa. W 1980 roku wykazano 66 gospodarstw o ogólnym areale 364,04 ha użytków rolnych. W początkach lat osiemdziesiątych dominowały niewielkie gospodarstwa. 16 miało powierzchnię w przedziale od 0,5 do 2 ha, 13 – od 2 do 5 ha, 10 – od 5 do 7 ha, 9 – od 7 do 10 ha i 18 – powyżej 10 ha. Najbardziej towarowe gospodarstwa należały wówczas do Benedykta Bondzio, Mariana Ołdaka, Józefa Sadowskiego i Wandy Tarnowskiej⁶².

Rolnicy ze Szczebry uprawiali głównie zboża i ziemniaki, a także rośliny motylkowe (na paszę), strączkowe, okopowe pastewne, przemysłowe oraz warzywa. Dla przykładu, w 1955 roku zboża zajmowały 74,24 ha gruntów ornych, ziemniaki – 18,28 ha, koniczyna – 8,8 ha, seradela – 6,4 ha, okopowe pastewne – 4,14 ha, strączkowe – 3,45 ha, warzywa – 3,4 ha, buraki cukrowe – 1,35 ha, inne przemysłowe – 1,9 ha (głównie tytoń), łubin – 1,3 ha i len – 1,05 ha. W późniejszym okresie zwiększano areał uprawy tytoniu, który przynosił duże dochody. Już w 1965 roku pod jego uprawę przeznaczono 8,56 ha ziemi. Przeciętne plony podstawowych upraw zbóż i ziemniaków były początkowo niskie. W 1960 roku uzyskiwano z hektara 13 q zbóż i 112,8 q ziemniaków (dane dla gromady Nowinka). Z czasem, w wyniku podniesienia się ogólnej kultury rolnej i zastosowania na szerszą skalę nawozów sztucznych, plony czterech zbóż i ziemniaków wzrosły. W 1981 roku z hektara uzyskiwano 22 q zbóż i 201 q ziemniaków (dane dla gminy Nowinka). Znaczne dochody przynosiła hodowla zwierząt. W 1955 roku we wsi odnotowano 113 sztuk bydła (w tym 73 krowy), 154 sztuki trzody chlewnej, 42 konie, 67 owiec i 280 kur. Zaś w 1970 roku: 180 sztuk bydła (w tym 89 krów), 261 trzody chlewnej, 42 konie i 20 owiec⁶³.

W okresie powojennym miejscowa służba rolna propagowała nowocześniejsze metody uprawy ziemi i zachęcała do stosowania nawozów sztucznych. Mieszkańcy Szczebry nie od razu byli przekonani do celowości zwiększania ich wysiewu. Podczas zebrania wiejskiego, 26 sierpnia 1969 roku gospodarze stwierdzili, że w żadnym wypadku nie odbiorą nawozów azotowych, gdyż posiadają jeszcze duże zapasy z lat poprzednich oraz mają spore ilości obornika. Deklarowali, iż mogą zakupić niewielkie ilości nawozów dopiero w okresie wiosennym. Konserwatyzm w tej dziedzinie powoli zanikał i z czasem coraz więcej rolników stosowało nawozy mineralne. Poprawie opłacalności produkcji rolnej służyły inwestycje. W pierwszej połowie lat sześćdziesiątych przeprowadzono meliorację łąk wraz z regulacją rzek Szczeberki i Blizny, jednak regulacja Szczeberki została wykonana niedbale i duży areał zmeliorowanych użytków zielonych położonych w dolinie rzeki był często zalewany. Inną ważną inwestycją dokonaną w końcu lat siedemdziesiątych było przekopanie w okolicach Szczebry kanału „Ulgi”, co wpłynęło dodatnio na poprawę struktury użytków rolnych⁶⁴.

Drugim obok rolnictwa podstawowym źródłem utrzymania ludności Szczebry była praca w leśnictwie. Mieszkańcy wsi znajdowali zatrudnienie w miejscowym nadleśnictwie. Pracowali na stanowiskach robotników stałych i sezonowych, a także w służbie leśnej. W miejscowości tej mieszkali nadleśniczowie, którzy z racji swej pozycji często cieszyli się dużym prestiżem. W okresie powojennym stanowiska nadleśniczych sprawowali kolejno: Masalski, Ernest Karyś, Ryszard Żywno, Leon Górniak, Józef Kowalski, Witalis Kuźmicz i Tadeusz Winiewicz.

Kilku mieszkańców Szczebry pracowało w administracji gminnej i w szkolnictwie. Niektórzy znajdowali zatrudnienie w pobliskim Augustowie. We wsi mieszkało zawsze kilku rzemieślników, którzy nierzadko byli jednocześnie rolnikami. W końcu lat czterdziestych rzemiosłem trudnili się m.in.: Klemens Bondzio (szewc), Piotr Dziądziak (murarz), Aleksander Moroz (kowal) i Aleksander Rymsza (bednarz). W Szczebrze istniały też placówki handlowe. W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych funkcjonował kiosk spożywczy gminnej Spółdzielni „Samopomoc chłopska”, który później przejęła Wiesława Jedlińska. W początkach XXI stulecia we wsi znajdowały się dwa sklepy: „Poziomka”, prowadzony przez Tadeusza Rowińskiego (przy sklepie funkcjonował bar) i „Sasanka”, należący do Małgorzaty Borkowskiej. Prócz tego, działalność gastronomiczną w barze „Abro” w Szczebrze prowadził Andrzej Roszkowski⁶⁵. Według danych Narodowego Spisu Powszechnego z 8 grudnia 1970 roku, 95 mieszkańców wsi trudniło się pracą rolniczą, zaś 62 osoby znajdowały zajęcie w innych zawodach⁶⁶.

Zaraz po wojnie, decyzją władz oświatowych, zorganizowano w Szczebrze szkołę powszechną dla klas młodszych (1–4), zaś dzieci z klas starszych uczęszczały do szkoły w Gatnem. W tym kształcie organizacyjnym funkcjonowała ona aż do 1960 roku. Jej kierownikiem była Maria Snarska. W pierwszych latach po wojnie warunki nauczania były trudne. Ponieważ w trakcie działań wojennych w 1944 roku został zniszczony wybudowany przed wojną obiekt szkolny, zajęcia lekcyjne odbywały się początkowo w jednej izbie ocalałego szkolnego budynku mieszkalnego, wzniesionego przed wojną dla potrzeb nauczycieli. Później lekcje prowadzono także w domach prywatnych (u Marii Snarskiej, Józefa Sadowskiego i Stanisława Kuprewicza). Szkoła nie posiadała podstawowego sprzętu, pomocy dydaktycznych, zaś klasy były nadmiernie przeładowane. W marcu 1945 roku uczęszczało do niej 78 uczniów, a kilka miesięcy później 85. Promocję do następnej klasy uzyskało wtedy tylko 22 uczniów. W roku szkolnym 1947/1948 odnotowano już tylko 55 uczniów. W klasie pierwszej było 8 uczniów, w drugiej – 13, trzeciej – 17 i czwartej – 17. Oprócz edukacji dzieci, w końcu lat czterdziestych przystąpiono także do zwalczania analfabetyzmu wśród dorosłych. Naukę podjęło kilka osób. W roku szkolnym 1950/1951 Maria Snarska nauczała trzech analfabetów pochodzących ze Szczebry⁶⁷.

W końcu lat pięćdziesiątych mieszkańcy Szczebry podjęli starania o zbudowanie na placu szkolnym nowego obiektu i utworzenia w nim pełnej szkoły podstawowej. W petycji do władz z grudnia 1959 roku argumentowali, że plac szkolny o powierzchni jednego hektara jest położony w dobrym miejscu, w środku wsi, przy szosie. Twierdzili ponadto, iż znajdują się na nim fundamenty przedwojennej szkoły, wciąż w dobrym stanie oraz studnia. Plac ten został niedawno uporządkowany w czynie społecznym, doły zasypane, a fundamenty oczyszczone. Mieszkańcy deklarowali też dalszą pomoc w realizacji przedsięwzięcia. Plany te znalazły akceptację władz oświatowych. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom społecznym, 23 kwietna 1960 roku, decyzją czesława Łojko, kuratora Okręgu Szkolnego w Białymstoku, utworzono szkołę podstawową o trzech nauczycielach z siedzibą w Szczebrze. Oprócz Szczebry, do obwodu szkolnego włączono także część Nowinki i część Szczeberki. Wkrótce przystąpiono do budowy nowego obiektu szkolnego, którą zakończono po kilku latach. Duży wkład w wykonanie tej inwestycji, szczególnie w robociźnie, wnieśli mieszkańcy. Uroczyste oddanie do użytku szkoły nastąpiło 22 lipca 1965 roku⁶⁸.

Początkowo szkoła funkcjonowała jako pełna 7‑klasowa, a następnie 8‑klasowa. W 1974 roku, utworzono Zbiorczą Szkołę gminną z siedzibą w Gatnem. Spowodowało to obniżenie stopnia organizacyjnego placówki w Szczebrze do czterech oddziałów. W początkach lat dziewięćdziesiątych do szkoły uczęszczały dzieci klas I–VI, nauka w klasach I–IV obywała się systemem łączonym. Przy szkole istniał też oddział przedszkolny. W 1997 roku szkołę zlikwidowano. Odtąd dzieci dojeżdżały do szkoły w Nowince. W okresie powojennym do szkoły w Szczebrze uczęszczało od 40 do ponad 60 uczniów. W 1971 roku – 63 uczniów (zatrudnionych było czterech nauczycieli), w 1980 roku – 57 (w tym 18 w oddziale przedszkolnym), w 1990 roku – 52 uczniów i 9 dzieci w oddziale przedszkolnym. O obliczu szkoły w dużym stopniu stanowili jej nauczyciele. Kierownikami (dyrektorami) szkoły, oprócz Marii Snarskiej, w okresie jej kilku- dziesięcioletniej działalności byli: Henryk Hołubowicz, Teresa Hołubowicz, Marek Hołubowicz i Alicja Rowińska. Oprócz nich uczyli: Elżbieta Jurewicz, Agnieszka Hołubowicz, Anna Niedźwiedzka, Teresa Stankiewicz, Elżbieta Dawidejt, Teresa Piotrowska, Donata Januszko i Grażyna Koronkiewicz⁶⁹.

Obok zajęć dydaktycznych, w szkole organizowano zajęcia pozalekcyjne w kołach zainteresowań. Działały w niej także koła: Ligi Ochrony Przyrody, Polskiego czerwonego Krzyża, Szkolnej Kasy Oszczędności, Szkolnego Związku Sportowego, Towarzystwa Przyjaźni Polsko‑Radzieckiej i Związku Harcerstwa Polskiego. Oprócz funkcji dydaktyczno‑wychowawczych, szkoła pełniła ważną rolę w społeczności lokalnej. Była miejscem organizowania życia kulturalnego i spotkań towarzyskich. Organizowano w niej choinki i inne zabawy, wyświetlano filmy, odbywały się przedstawienia amatorskich zespołów artystycznych. Przy szkole istniał punkt biblioteczny, prowadzony przez nauczycieli. Odbywały się tam zebrania wiejskie i spotkania organizacji społecznych, działających na terenie wsi. Organizowano tutaj również kursy i szkolenia. Miejscem życia kulturalnego mieszkańców Szczebry, oprócz szkoły, w latach siedemdziesiątych była świetlica wiejska, zorganizowana w 1970 roku. Urządzano w niej głównie zabawy taneczne i oglądano telewizję. W końcu lat dziewięćdziesiątych świetlicę urządzono w obiekcie rozwiązanej szkoły. Korzystano także z gminnych (gromadzkich) ośrodków kultury zlokalizowanych w Nowince: biblioteki i gminnego Ośrodka Kultury, przy którym od 1963 roku istniał Klub „Ruchu” (jego długoletnim gospodarzem była Helena Wasilewska)⁷⁰.

W okresie powojennym, szczególnie w trudnych czasach komunistycznych, w życiu mieszkańców Szczebry dużą rolę odgrywał Kościół i religia. Podobnie jak w okresie międzywojennym, prawie wszyscy mieszkańcy wsi, poza kilkoma rodzinami staroobrzędowców, byli wyznania rzymskokatolickiego. Zniszczenie kościoła w paź- dzierniku 1944 roku spowodowało utratę przez Szczebrę statusu wsi kościelnej. W pierwszych latach powojennych nabożeństwa dla wiernych z parafii szczeberskiej odbywały się najpierw w prowizorycznej kaplicy w Gatnem, a później w Olszance. Mieszkańcy Szczebry i innych pobliskich miejscowości starali się o zbudowanie świątyni na dawnym miejscu. W tym celu wybrano delegację w składzie: Józef Chrulski z Nowinki, Antoni Kuprewicz ze Szczeberki, Władysław Maliszewski, Zygmunt Pliszko ze Strękowizny i Zygmunt Okrągły ze Szczebry, która 30 września 1949 roku udała się do kurii biskupiej w Łomży z prośbą o wyrażenie zgody na odbudowę kościoła w Szczebrze. Reprezentanci mieszkańców deklarowali opodatkowanie się w wysokości tysiąca złotych od spowiednika i tysiąca złotych od hektara ziemi ornej. Niestety, ich starania zakończyły się fiaskiem, a kościół został wybudowany w 1950 roku w Szczepkach⁷¹. W okresie powojennym obowiązki proboszczów parafii w Szczebrze z siedzibą w Gatnem (później w Olszance), a następnie parafii w Szczepkach⁷², pełnili kolejno księża: Antoni Jagłowski, Adam Foltyn, Apolinary Miłosek, eugeniusz Niecikowski, Stanisław Wojtkowski, Bronisław Słodziński, Edmund Burzyński, Kazimierz Żelaźnicki i Mieczysław Nieciuk. Wzorem lat poprzednich, mieszkańcy Szczebry aktywnie uczestniczyli w życiu religijnym, a ich przedstawiciele angażowali się w prace Rady Parafialnej. Jej członkami spośród parafian tej wsi, byli m.in.: Zygmunt Okrągły, Franciszek Ordowski, Stanisław gorlewski, Stanisław Mikołajczyk, Michał Okrągły i Waldemar Jedliński⁷³. Wyrazem zaangażowania mieszkańców była inicjatywa pobudowania kaplicy na cmentarzu grzebalnym w Szczebrze. Budowę rozpoczęto w końcu czerwca 1971 roku i już do listopada tego roku wykonano główne prace, co pozwoliło na odprawienie w uroczystość Wszystkich Świętych pierwszej mszy świętej i żałobnego nabożeństwa. Ostatecznie budowę zakończono w 1975 roku, lecz uroczyste poświęcenie kaplicy przez biskupa Edwarda Samsela odbyło się dopiero 19 września 1993 roku. Oprócz parafian duży wkład w budowę miał proboszcz Bronisław Słodziński. Patronem i opiekunem kaplicy został błogosławiony Maksymilian Maria Kolbe. Ku jego czci ufundowano ołtarzyk i umieszczono artystycznie wykonany obraz błogosławionego. W 1991 roku z inicjatywy leśników na wzgórzu, w miejscu dawnej świątyni, wybudowano małą drewnianą kaplicę pw. św. Józefa⁷⁴.

Podsumowanie

W okresie międzywojennym Szczebra była dużą miejscowością w gminie Szczebro‑Olszanka. Był tu kościół, nadleśnictwo, szkoła powszechna, a do 1928 roku także siedziba władz gminnych. Mieszkało tu wiele osób odgrywających ważną rolę w życiu społeczno‑politycznym gminy. Ton nadawali uczestnicy walk o niepodległość, którzy otrzymali w Szczebrze gospodarstwa rolne z rozparcelowanego majątku rządowego. Jednym z ważnych osiągnięć było wybudowanie, tuż przed wybuchem wojny, obiektu szkolnego.

Podczas II wojny światowej wielu mieszkańców Szczebry podjęło walkę o odzyskanie niepodległości w strukturach Armii Krajowej. Wojna spowodowała duże straty materialne. Zniszczona została większość domów i zabudowań gospodarczych, a także szkoła i świątynia. Szczebra utraciła status wsi kościelnej.

Po II wojnie światowej wieś długo podnosiła się z upadku i nigdy nie wróciła do stanu zaludnienia z okresu międzywojennego. Odbudowie gospodarstw rolnych nie sprzyjała polityka władz. Dopiero od lat siedemdziesiątych ubiegłego stulecia podnosił się poziom życia miejscowych rolników. Ważnymi osiągnięciami wsi w okresie powojennym było wybudowanie szkoły, przeprowadzenie melioracji, elektryfikacja, a w ostatnim okresie – telefonizacja i sieć wodociągowa. W ostatnich dziesięcioleciach XX wieku widoczny był także rozwój budownictwa, gdyż Szczebra, położona blisko Augustowa, stała się atrakcyjnym miejscem zamieszkania.