Starostowie i wicestarostowie suwalscy

w latach 1918–1939

W okresie II Rzeczypospolitej Suwałki były siedzibą władz powiatowych. Na ich czele stał początkowo komisarz rządu polskiego, a od 5 września 1919 roku starosta ¹. Pierwszych komisarzy rządu polskiego „w północnej części byłego Królestwa Polskiego” prezes Rady Ministrów i minister Spraw Wewnętrznych mianowali 14 listopada 1918 roku. Komisarzem powiatu suwalskiego został wówczas Ludwik Wisłocki, a jego pomocnikami Bronisław Chodakowski i Zygmunt Kmita. Urzędowanie, w związku z niemiecką okupacją Suwalszczyzny, rozpoczęli w styczniu 1919 roku ².

Według dostępnych materiałów, w latach 1918–1939 funkcję starosty suwalskiego pełniło osiem osób, a wicestarosty dziesięć.

Starostowie:

Ludwik Wisłocki (14 listopada 1918 roku – lipiec 1919 roku)

Zygmunt Kmita (lipiec 1919 roku – 23 listopada 1921 roku)

Włodzimierz Baranowski (24 listopada 1921 roku – 26 grudnia 1926 roku)

Wacław Iszora (27 grudnia 1926 roku – 2 listopada 1927 roku)

Olgierd Malinowski (3 listopada 1927 roku – 5 marca 1934 roku)

Alojzy Kaczmarczyk (6 marca – 30 listopada 1934 roku)

Konstanty Dziembowski (1 grudnia 1934 roku – 21 lipca 1935 roku)

Antoni Wojciechowski (22 lipca 1935 roku – 17 listopada 1937 roku)

Włodzimierz Baranowski (od 18 listopada 1937 roku)

Wicestarostowie:

Zygmunt Kmita (14 listopada 1918 roku – lipiec 1919 roku)

Bronisław Chodakowski (14 listopada 1918 roku – 20 sierpnia 1919 roku)

Włodzimierz Baranowski (14 lipca 1919 roku – 25 sierpnia 1921 roku)

Władysław Babiński (1922 rok – 31 sierpnia 1928 roku)

Tadeusz Celewicz (styczeń – grudzień 1929 roku)

Józef Lubański (30 listopada 1929 roku – 3 maja 1932 roku)

Wiktor Marian Władysław Bojarski (3 kwietnia – 17 listopada 1932 roku)

Franciszek Hołotka (6 grudnia 1932 roku – 3 kwietnia 1934 roku)

Konstanty Dziembowski (lipiec – listopad 1934 r., 22 lipca 1935 r. – 20 września 1936 r.)

Roman Błachowski (od 21 września 1936 roku)

Jest to zbyt mała grupa, by można było dokonywać analiz statystycznych. Można ją jednak opisać, pomimo trudności, jakie sprawia brak podstawowych danych biograficznych Ludwika Wisłockiego, Zygmunta Kmity, Władysława Babińskiego i Tadeusza Celewicza.

Najdłużej, po około siedem lat, urząd starosty pełnili Włodzimierz Baranowski (dwukrotnie) i Olgierd Malinowski. Pozostałych sześciu starostów kierowało powiatem w sumie tylko przez sześć lat. W trzech przypadkach stanowisko to obejmowali wcześniejsi wicestarostowie (Zygmunt Kmita, Włodzimierz Baranowski i Konstanty Dziembowski). Dwóch starostów w swojej karierze zajmowało stanowiska wicewojewodów (Olgierd Malinowski, przed przybyciem do Suwałk i Alojzy Kaczmarczyk, po ich opusz- czeniu).

Żaden z nich nie pochodził z powiatu suwalskiego. Jedynie Włodzimierz Baranowski urodził się w granicach byłej guberni suwalskiej (Wyłkowyszki) i z tej racji znał warunki społeczne i ekonomiczne terenu, na którym pracował. Posługiwał się też językiem litewskim. Spoza ziem tworzących II Rzeczpospolitą pochodził jeszcze Olgierd Malinowski (Ryga), pozostali rodzili się m.in. w Wielkopolsce, Małopolsce, na Wileńszczyźnie.

Najstarszymi byli Zygmunt Kmita (ur. ok. 1877) i Olgierd Malinowski (1882). Pozostali urodzili się w latach 1890–1898. Najstarszymi w chwili obejmowania urzędu byli Olgierd Malinowski (45 lat) i Antoni Wojciechowski (43 lata). Pozostali liczyli od 30 (Wacław Iszora) do 38 lat (Alojzy Kaczmarczyk). Wszyscy ukończyli uczelnie wyższe (w Dorpacie, Petersburgu, Poznaniu, Warszawie, Wilnie). Znali co najmniej dwa języki obce, poza Wacławem Iszorą, który posługiwał się tylko językiem rosyjskim. Najpopularniejszymi były francuski i niemiecki. Trzema językami obcymi władali Włodzimierz Baranowski, Olgierd Malinowski i Antoni Wojciechowski. Każdy wykazywał też „znajomość kilku krajów obcych”. Jedynie Alojzy Kaczmarczyk i Antoni Wojciechowski przeszli do administracji państwowej z czynnej służby wojskowej (obaj zakończyli służbę w stopniu kapitana).

Z wicestarostów najdłużej, bo sześć lat, w starostwie pracował Władysław Babiński, około trzech lat Roman Błachowski, a dwa i pół roku Józef Lubański. W chwili obejmowania urzędu najmłodszy był Włodzimierz Baranowski (29 lat). Poza Romanem Błachowskim (42 lata) i Zygmuntem Kmitą (ok. 41 lat) pozostali mieli od 34 do 40 lat. Z tych, którzy nie zostali później starostami suwalskimi, wszyscy urodzili się poza Suwalszczyzną. Tylko Roman Błachowski miał absolutorium wyższej uczelni, pozostali ukończyli szkoły średnie. Znali co najmniej dwa języki obce. Rekordzistą był Roman Błachowski legitymujący się znajomością: francuskiego, niemieckiego, łacińskiego, starogreckiego i rosyjskiego.

Słownik starostów i wicestarostów suwalskich 1918–1939 ³

Władysław Babiński był wicestarostą od 1922 roku do 31 sierpnia 1928 roku, po czym przeszedł na stanowisko podkomisarza ziemskiego w Suwałkach ⁴.

Włodzimierz Baranowski (ur. 3 lutego 1890 roku w Wyłkowyszkach, zm. 20 grudnia 1980 roku we Wrocławiu), syn Adama, wieloletniego (1896–1901) burmistrza Władysławowa, i Anny z Adamowiczów. W 1909 roku ukończył gimnazjum klasyczne w Mariampolu i otrzymał złoty medal za egzamin maturalny z ocenami celującymi. Podjął studia na Politechnice w Petersburgu, ale szybko przeniósł się na filologię klasyczną na Wydziale Historyczno‑Filozoficznym tamtejszego uniwersytetu. Od 1 maja do 10 listopada 1917 roku służył w armii rosyjskiej. Ostatecznie studia ukończył 23 marca 1918 roku.

Po powrocie do kraju krótko pracował jako nauczyciel tańca w gimnazjum w Często- chowie, a 29 lipca 1918 roku złożył pismo do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z prośbą „o wysłanie na praktykę do jednego z urzędów powiatowych”. Rekomendacji udzielili mu Gustaw Zabłocki i Marian Borzęcki. W wyniku tych zabiegów, 14 listopada 1918 roku został mianowany pomocnikiem Komisarza Rządu Polskiego na powiat augustowski. Podczas wypełniania tych obowiązków był też komisarycznym burmistrzem Augustowa (od stycznia do maja 1919 roku). Od 10 lipca 1919 roku pracował w Komisariacie Rządowym w Suwałkach jako tymczasowy zastępca powiatowego komisarza rządowego. Na początku 1921 roku został delegowany do Sejn, na czas choroby starosty sejneńskiego Wróblewskiego, by pełnić jego obowiązki. Po czterech miesiącach powrócił do Suwałk z opinią wojewody: „okazał się zdolnym, sumiennym i pracowitym urzędnikiem, (…) wykazał na tym trudnym posterunku niezwykłą energię, takt i całkowitą znajomość spraw politycznych i administracyjnych”. Po 23 listopada 1921 roku był p.o. starosty suwalskiego, a następnie starostą suwalskim od 27 lutego 1922 do 26 grudnia 1926 roku. W czasie wojny 1920 roku, od 27 lipca do 16 grudnia, służył w armii polskiej.

W latach 1922/1923 w ocenie jego pracy pisano: „znajomość przepisów dobra, zdolny, pojętny, bystry, pilny, sumienny, godny zaufania, uzdatniony do służby wewnętrznej i zewnętrznej, dobry urzędnik, zachowanie bez zarzutu, uzdatniony na stanowiska kierownicze, do służby przy centrali mniej się nadaje”. W czasie pobytu w Suwałkach był podejrzewany o sprzyjanie agentom litewskim i utrudnianie pracy suwalskiej komórce Oddziału II Sztabu DOK III.

12 stycznia 1927 roku opuścił Suwałki i objął starostwo w Bielsku Podlaskim. W kolej- nych latach był starostą w Strzelnie (od 15 września 1928 roku), Brzesku (od 23 marca 1932 roku), Rypinie (od 24 września 1936 roku) i od 18 listopada 1937 roku ponownie w Suwałkach.

W ocenie pracy wystawionej 5 lipca 1939 roku wicewojewoda M. Jankowski pisał o nim: „poziom etyczny: uczciwość, pojętność, poczucie godności osobistej, bezinteresowność w stopniu wybitnym; bezstronność bez odchyleń od poziomu przeciętnego; poziom umysłowy: wszystkie wymienione cechy posiada w stopniu dużym; zachowanie się: cechy te posiada w stopniu wybitnym; wyrobienie obywatelskie: dbanie o dobro sprawy publicznej duże, co do wykonywania obowiązków obywatelskich spostrzeżeń nie mam; uzdolnienia pracownicze: ambicja pracy, obowiązkowość, wytrwałość, dokładność, energia, samodzielność, poczucie odpowiedzialności, umiejętność współpracy – duża; wyrobienie służbowe, zachowanie tajemnicy służbowej – wybitne. Pozostałe cechy – bez odchyleń od poziomu przeciętnego. Wymagania specjalne dla danego rodzaju pracy: znajomość przepisów i umiejętność stosowania – dobre”. Otrzymał ogólną ocenę dobrą i była ona zgodna z oceną wojewody Henryka Ostaszewskiego.

Po wybuchu wojny 1939 roku przedostał się przez Litwę do Francji i 22 listopada wstąpił do wojska polskiego (od 1 lipca 1925 roku był podporucznikiem rezerwy). W for- macjach wojska polskiego na Zachodzie służył nieprzerwanie do 1 stycznia 1947 roku.

Po demobilizacji 6 stycznia 1947 roku powrócił do Polski i 1 września podjął pracę na stanowisku bibliotekarza w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich we Wrocławiu. Pracował w dziale udostępniania, a następnie jako kierownik działu magazynów i introligatorni (15 października 1954 roku otrzymał stopień adiunkta). Na emeryturę przeszedł 31 lipca 1958 roku. Był odznaczony Medalem Dziesięciolecia Niepodległości, Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918–1921 i Złotym Krzyżem Zasługi (8 sierpnia 1938 roku). Znał język rosyjski, francuski i litewski.

W trakcie pobytu w Wielkiej Brytanii prowadził studia historyczne, publikując w 1942 roku w Londynie dwie prace: Administracja okupacyjna w Generalnym Gubernatorstwie (ss. 173) oraz Limina Apostolorum. Pius XI, Pius XII. Kościół Katolicki i Polska (ss. 43; pod pseudonimem Błażej Komiat).

Spuścizna rękopiśmienna Włodzimierza Baranowskiego przechowywana jest w dziale rękopisów Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu i liczy siedem pozycji inwentarzowych ⁵.

Ożenił się 1 kwietnia 1921 roku w Suwałkach z Marią Jadwigą Bakinowską (ur. 13 paź- dziernika 1895 roku w Suwałkach), córką Aleksandra Feliksa (ur. w 1839 roku w Kurdy- moksztach, par. Łoździeje, zm. 24 sierpnia 1917 roku w Suwałkach), znanego i szano- wanego lekarza suwalskiego ⁶ i Wiktorii Filipiny Anastazji z Eyssymontów (ur. ok.1852 roku – zm. 5 sierpnia 1901 roku w Suwałkach) córki Ryszarda i Anieli z Abłamowiczów. Żona była wówczas pracownicą Wydziału Powiatowego ⁷. Mieli córkę Krystynę Wiktorię Klarę (ur. 12 sierpnia 1924 roku w Suwałkach) ⁸.

Roman Ludwik Błachowski (ur. 31 stycznia 1896 roku w Krakowie). Posiadał wykształcenie średnie (gimnazjum z maturą) i absolutorium wydziału prawa na Uni- wersytecie Jagiellońskim. Od 26 lipca 1917 roku do 1 listopada 1918 roku pracował jako urzędnik aprowizacyjny w komendzie powiatu, a od 1 stycznia do 14 czerwca 1919 roku w komisariacie rządowym w Biłgoraju. Od 15 czerwca 1919 roku do 31 grudnia 1921 roku był pomocnikiem referenta w starostwie w Ostrołęce, od 1 stycznia 1922 roku do 30 listopada 1923 roku w Sokółce i od 1 grudnia 1923 roku do

20 czerwca 1926 roku Bielsku Podlaskim. Przez prawie rok był urzędnikiem w ekspo- zyturze tego starostwa w Siemiatyczach (od 21 czerwca 1926 roku do 15 maja 1927 roku), a 20 kwietnia 1928 roku został wicestarostą bielskim. Z tego okresu (1929/1930) pochodzi ocena jego pracy: „dobrze obeznany z przepisami, zdolny i pojętny i z dobrą inicjatywą, dość pilny, b. dokładny, sumienny, na zaufanie zasługuje, uprzejmy i taktowny w obejściu, zachowanie się bez zarzutu, nie nadaje się do stanowiska kierowniczego; uzdatniony do pełnienia służby przy władzach naczelnych”.

Od 21 września 1936 roku aż do wybuchu wojny światowej był wicestarostą w Su- wałkach. Według opinii starosty Baranowskiego z 26 czerwca 1939 roku był: „wybitnie uczciwy, lojalny służbowo, o poczuciu godności osobistej, bezinteresowny, bezstronny [wicewojewoda dopisał: bezstronność – nie odbiega od poziomu przeciętnego], wybitnie wyrobiony obywatelsko zarówno w wykonywaniu obowiązków obywatelskich jak i w dba- niu o dobro sprawy publicznej. Bierze czynny udział w charakterze prezesa lub wiceprezesa zarządów w pracach nad rozwojem miejscowych Obwodów Powiatowych Stowarzyszeń Wyższej Użyteczności (OSP, PCK, PBK, LOPP). Posiada: odwagę cywilną i osobistą, dobrą znajomość przepisów i umiejętność ich stosowania”. Wicewojewoda dopisał jeszcze: „wyrobiony obywatelsko, dbały o dobro sprawy publicznej”. Starosta Baranowski dał mu ocenę dobrą, a wicewojewoda dostateczną.

Był odznaczony: Srebrnym Krzyżem Zasługi (w 1938 roku), Medalem Dziesięciolecia Odzyskania Niepodległości i Brązowym Medalem za Długoletnią Służbę (28 maja 1938 ro- ku). Znał język francuski, niemiecki, łacinę, starogrecki i rosyjski. Był kawalerem, nie służył w wojsku ⁹.

Wiktor Marian Władysław Bojarski (ur. 5 sierpnia 1898 roku w Krakowie), syn Marcelego i Jadwigi z Cichomskich. Miał wykształcenie średnie z egzaminem dojrzałości w gimnazjum. Od 16 grudnia 1915 roku do 10 listopada 1918 roku służył w armii austriackiej. Od 11 listopada 1918 roku do 1 sierpnia 1919 roku przebywał w niewoli bolszewickiej, a po uwolnieniu w sierpniu 1919 roku, do 15 marca 1921 roku służył w Wojsku Polskim. Służbę zakończył jako porucznik artylerii (starszeństwo od 1 czerwca 1919 roku). W 1934 roku był przydzielony do 6. Pułku Artylerii Lekkiej (na ewidencji PKU Kraków). Pracował jako referendarz w urzędzie wojewódzkim w Nowogródku (od 5 października 1931 roku do 2 kwietnia 1932 roku), był wicestarostą w Suwałkach (od 3 kwietnia do 17 listopada 1932 roku), a następnie w Wysokiem Mazowieckiem (od 18 listopada do 21 grudnia 1932 roku). Ze służby został zwolniony 22 grudnia 1932 roku. Miał żonę Jadwigę i jedno dziecko. Znał „w słowie i piśmie” język niemiecki i portugalski¹⁰.

Tadeusz Celewicz „ze względów służbowych”, między 1 a 30 stycznia 1929 roku, został przeniesiony ze starostwa w Nowym Sączu na stanowisko wicestarosty do Suwałk. W grudniu tego samego roku został starostą w Ropczycach¹¹.

Bronisław Chodakowski (ur. 21 sierpnia 1883 w Johaniszkielach na Litwie), syn Anto- niego i Bronisławy Schwarz. Ukończył szkołę średnią i zdał egzamin maturalny. Od września 1915 roku do września 1918 roku był naczelnikiem wydziału w Komitecie Niesienia Pomocy Ofiarom Wojny. 14 listopada 1918 roku został mianowany pomocnikiem komisarza rządu polskiego w powiecie suwalskim, a urzędowanie objął 24 stycznia 1919 roku. Funkcję tę pełnił do 20 sierpnia 1919 roku. Przeniesiony do Zarządu cywilnego Ziem Wschodnich, był zastępcą starosty w powiecie Ihumeń (od 21 sierpnia do 21 października 1919 roku), pełnił obowiązki starosty w Bobrujsku (od 22 października 1919 roku do 5 lutego 1920 roku) i Wilejce (od 6 lutego do 7 sierpnia 1920 roku). Od 8 sierpnia do 11 listopada 1920 roku walczył jako ochotnik w wojnie z bolszewikami. Służbę ukończył w stopniu starszego ułana.

Do służby państwowej wrócił 15 lutego 1921 roku. Początkowo, do 8 sierpnia 1922 roku, pełnił obowiązki starosty w Oszmianie, a do 11 października 1923 roku był tam starostą. Od 12 października 1923 roku do 2 października 1925 roku był urzędnikiem w Delegaturze Rządu w Wilnie. Stąd przeszedł do województwa wołyńskiego, gdzie był starostą w Horochowie (od 3 października 1925 roku do 29 października 1926 roku), Dubnie (od 30 października 1926 roku do 5 grudnia 1927 roku) i Kowlu (od 6 grudnia 1927 roku do 2 grudnia 1929 roku). Po krótkiej pracy w urzędzie wojewódzkim w Poznaniu (od 3 do 16 grudnia 1929 roku) i starostwie w Strzelnie (od 17 do 19 grudnia 1929 roku ) został starostą we Wrześni (od 20 grudnia 1929 roku do 22 marca 1932 roku). Od 23 marca 1932 roku był radcą starostw w urzędzie wojewódzkim we Lwowie.

W 1924 roku otrzymał następującą opinię: „dostateczna znajomość przepisów, zdolny, pojętny, posiada inicjatywę, pilny, dokładny, sumienny, na zaufanie zasługuje całkowicie, do obcowania z interesantami i do służby zewnętrznej uzdatniony, zachowanie b. dobre, do stanowiska kierowniczego uzdatniony”. Za lata 1925–1930 ocena brzmiała: „z prze- pisami dostatecznie obeznany, dostatecznie zdolny i pojętny, inicjatywa dostateczna, dostatecznie pilny i dokładny, sumienny, okazuje skłonność do mijania się z prawdą, wobec stron dostateczny, zachowanie się dobre, na stanowisko kierownicze dostatecznie uzdatniony, do służby przy władzach naczelnych nie nadaje się”. Znał języki: rosyjski, litewski, niemiecki, francuski i łotewski. Bywał w Estonii, Rosji, na Litwie i Łotwie. Jego żoną była Anna Lasser, mieli jedno dziecko¹².

Konstanty Marian Antoni Józef Dziembowski (ur. 6 kwietnia 1898 roku w Kłodzinie pow. Wągrowiec, zm. w 1939 roku w Rumunii), syn Mieczysława Alfreda Franciszka (1868–1939) i Ireny Janta Połczyńskiej (1872–1939). Od 11 listopada 1916 roku do 5 kwietnia 1917 roku służył w armii niemieckiej i pracował w Niemieckim Zarządzie Okupacyjnym w b. Królestwie Kongresowym. Od 19 stycznia 1919 roku do 1 listopada 1920 roku służył w Wojsku Polskim jako ogniomistrz. Po krótkim okresie pracy w Ministerstwie byłej Dzielnicy Pruskiej w Poznaniu (od 26 września 1921 roku do 31 marca 1922 roku) był sekretarzem generalnym w Zachodnio‑Polskim Zjednoczeniu Spirytusowym w Poznaniu. W tym samym czasie w latach 1919–1922 studiował na wydziale prawno‑ekonomicznym Uniwersytetu Poznańskiego. Dyplom magistra nauk ekonomicznych uzyskał w czerwcu 1925 roku.

Do administracji państwowej wrócił 5 stycznia 1927 roku. Został praktykantem w urzę- dzie wojewódzkim w Poznaniu. Po ponad dwóch latach pracy, 18 lutego 1929 roku dostał stałą posadę i awans na referendarza. 27 września 1929 roku objął urząd starosty w Szamotułach, 19 lutego 1931 roku – starosty w Szubinie, a od 18 lutego 1932 roku w Pińczowie. Z tego okresu (1929/1930) pochodzi jego ocena: „dobrze zna przepisy, b. zdolny i pojętny ze znaczną inicjatywą, dostatecznie pilny i dokładny, dostatecznie sumienny i zasługujący na zaufanie, b. dobrze uzdatniony do obcowania z interesantami i do służby zewnętrznej, zachowanie dostateczne, nie nadaje się na stanowisko kie- rownicze, natomiast do służby przy władzy naczelnej tak”. Wykazywał znajomość języka francuskiego i niemieckiego.

Od lipca 1934 roku pełnił obowiązki starosty suwalskiego, a 1 grudnia tego roku został starostą suwalskim. Po objęciu urzędu przez Antoniego Wojciechowskiego (22 lipca 1935 roku), Dziembowski był ponownie wicestarostą. We wrześniu 1936 roku odszedł na stanowisko wicestarosty powiatu białostockiego. Zmarł lub zginął w Rumunii. Był żonaty z Anną Marią Stadnicką (ur. 22 czerwca 1908 roku w Kucharach, zm. 10 września 1989 roku we Wrocławiu, 1‑voto cezarowa Matuszewska). Miał troje rodzeństwa: Zofię Marię Antoninę (1900–1977) zamężną za Michałem Mogilnickim (1895–?), Antoninę Mieczysławę Przemysławę Jadwigę (1901–1983) i Helenę (1904–1970)¹³.

Franciszek Hołotka (ur. 7 sierpnia 1895 roku w Kołomyi) syn Jana i Katarzyny Święcickiej. Ukończył szkołę powszechną i gimnazjum. Od 15 listopada 1915 roku do 1 listopada 1918 służył w wojsku austriackim i awansował do stopnia sierżanta. W listo- padzie 1918 roku w Kołomyi zaciągnął się w szeregi POW i pozostawał w tej organizacji do 25 maja 1919 roku (do dnia wkroczenia wojsk rumuńskich). Zwerbował do organizacji około 20 członków. W dniach 24–25 maja 1919 roku brał udział w rozbrajaniu armii ukraińskiej. Za tę działalność 20 lipca 1932 roku otrzymał Medal Niepodległości. W czasie wojny z bolszewikami, 16 lipca 1920 roku zgłosił się ochotniczo do Wojska Polskiego, służąc w jego szeregach przez trzy miesiące. Został przeniesiony do rezerwy (pospolitego ruszenia) w stopniu podchorążego.

Po zakończeniu wojny podjął studia na wydziale prawa (zdał trzy egzaminy). Karierę urzędniczą rozpoczął w starostwie w Kołomyi (od 21 września 1921 roku do 5 sierpnia 1922 roku), następnie pracował w starostwie w Nadwórnej (od 6 sierpnia do 11 września 1922 roku) i ponownie w Kołomyi (do 9 stycznia 1925 roku). Tu od 25 lipca 1923 do 29 czerwca 1924 był komisarzem powiatowym. Z tego okresu (1921) pochodzi następująca charakterystyka: „wykształcenie dostateczne, jednak nie umie jeszcze stosować przepisów, zdolny, pojętny, pilny, sumienny, godny zaufania, wobec stron uprzejmy i tak- towny, przydatny do służby zewnętrznej, używany w służbie ze skutkiem dobrym, zachowanie się wzorowe”.

Od 10 stycznia do 19 lutego 1925 roku w randze sekretarza wojewódzkiego pracował w starostwie w Peczeniżynie, 20–21 lutego 1925 roku w Kołomyi, od 22 lutego do 6 kwietnia 1925 roku w Kałuszu, od 7 kwietnia 1925 roku do 3 lutego 1931 roku ponownie w Kołomyi i od 4 lutego 1931 roku do 5 grudnia 1932 roku w Rohatyniu. W 1928 roku przeprowadził wybory do Sejmu i Senatu w powiecie kołomyjskim. Był sekretarzem powiatowego komitetu Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem, zasiadał w powia- towych władzach Przysposobienia Wojskowego i Wychowania Fizycznego. Za lata 1929–1930 otrzymał następującą ocenę: „znajomość przepisów bardzo dobra, zdolność, pojętność i inicjatywa dobra, pilność i dokładność dostateczna, ze względu na złe otoczenie miasta rodzinnego – na czem cierpiała bezinteresowność w urzędowaniu – na zaufanie nie zasługiwał, uzdatnienie do obcowania z interesantami bardzo dobre, do służby zewnętrznej nie nadaje się ze względu na zły wzrok, na stanowisko kierownicze nie nadaje się, do służby przy władzach naczelnych uzdatniony, był pół roku zastępcą starosty i pół roku zastępczo kierownikiem starostwa”.

6 grudnia 1932 roku został wicestarostą w Suwałkach, a od 4 kwietnia 1934 roku komisarycznym prezydentem Suwałk. Obowiązki te pełnił do 14 października 1935 roku. Dalsze losy nieznane. Z żoną Zofią Bukojemską miał jedno dziecko. Znał „język ruski” i niemiecki. Był w Austrii, Czechosłowacji i na Węgrzech¹⁴.

Wacław Iszora (ur. 7 września 1896 roku w Aleksandrynkach, pow. Wilno, zm. w 1995 roku w Łodzi), syn Aleksandra i Zofii z Paszkiewiczów. Uczęszczał do gimnazjum w Jeka- tierynosławiu na Ukrainie. Ukończył je w 1916 roku. Od 20 czerwca 1916 roku do 5 sierpnia 1918 roku był pełnomocnikiem sekcji sanitarno‑żywnościowej Polskiego Towarzystwa Pomocy Ofiarom Wojny na rejon witebski. W listopadzie 1918 roku wstąpił do Wojska Polskiego. Jego szeregi opuścił 13 kwietnia 1919 roku w stopniu starszego szeregowego. Następnie do 9 września 1920 roku pracował w wołyńskim okręgowym komisariacie Zarządu Cywilnego Ziem Wschodnich (ZCZW). Najpierw był sekretarzem komisji, a następnie starszym referentem. Jako ochotnik wziął udział w wojnie 1920 roku. Po likwidacji ZCZW zajmował stanowisko p.o. naczelnika kancelarii w Zarządzie Terenów Przyfrontowych i etapowych (od 10 września 1920 roku do 10 lutego 1921 roku). Od lutego 1921 roku do 27 grudnia 1926 roku był wicestarostą w Wilnie (starostwo grodzkie). W tym czasie, zapewne w 1925 roku (od 14 kwietnia do 13 czerwca 1925 roku był na płatnym urlopie na studia) ukończył Wydział Prawa na Uniwersytecie Stefana Batorego, uzyskując stopień magistra praw.

Z końcem 1926 roku został przeniesiony na stanowisko starosty do Suwałk. W Su- wałkach pracował zaledwie przez kilka miesięcy, bo już 2 listopada 1927 roku wrócił do Wilna i został zatrudniony w urzędzie wojewódzkim. Od razu skierowano go na stanowisko p.o. starosty grodzkiego. Od 14 maja 1928 roku był starostą grodzkim. W opinii Stanisława Lorentza, był to człowiek „bardzo kulturalny i sympatyczny”. Z zajmowanego stanowiska został odwołany 12 listopada 1931 roku. Było to związane z zarzutami środowisk endeckich, że przez zbytnią uległość dopuścił do zamieszania wokół pogrzebu studenta USB Stanisława Wacławskiego (zginął 10 listopada w trakcie antysemickich zamieszek na USB w Wilnie). Po odwołaniu powrócił do pracy w urzędzie wojewódzkim jako radca wojewódzki (od 13 listopada 1931 roku do 7 maja 1932 roku), a następnie 8 maja 1932 roku przeniósł się do urzędu wojewódzkiego w Toruniu, gdzie był inspektorem starostw.

Przed wyjazdem z Wilna otrzymał za okres 1927–1932 następującą ocenę: „znajomość przepisów dobra, zdolny i pojętny, z inicjatywą dostateczną, pilny i dokładny, sumienny, na zaufanie zasługuje, całkowicie uzdatniony do obcowania z interesantami, zachowanie się bardzo dobre, na stanowisko kierownicze uzdatniony, do pełnienia służby przy władzach naczelnych nadaje się”. W 1935 roku został starostą Warszawy‑Praga. Pełnił wiele funkcji społecznych, m.in. prezesa komisji rewizyjnej Związku Strzeleckiego na Pradze i wiceprzewodniczącego komitetu budowy gimnazjum im. M. Curie‑Skłodowskiej. Był także czynnym członkiem Ligi Morskiej i Kolonialnej, Ligi Obrony Przeciwgazowej i Przeciwlotniczej.

Po wybuchu drugiej wojny światowej, w październiku 1939 roku powrócił do Wilna i włączył się do konspiracji niepodległościowej, przyjmując ps. „Wacławski”. W latach 1942–1944 kierował Inspektoratem Samorządowym wileńskiej Delegatury Rządu. Po zajęciu Wilna przez Armię czerwoną ukrywał się. 26 lutego 1945 roku, wraz z pięcioma innymi osobami, został zabrany przez Rosjan już z pociągu ewakuacyjnego. 31 października skazano go na pięć lat pracy przymusowej. Odbywał ją w obozie Szełuki pod Kownem. Po wcześniejszym zwolnieniu wrócił do Wilna, a we wrześniu 1948 roku wyjechał do Polski. Osiadł w Łodzi, gdzie do emerytury w 1968 roku pracował w księgowości centrali Tekstylno‑Odzieżowej. Zmarł tamże w roku 1995, w 99. roku życia.

Znał język rosyjski, bywał w Belgii, Francji, Austrii, Włoszech i Rosji. Był odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918–1920 i Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości. Jego brat Eugeniusz, wraz z żoną Birutą (oboje byli lekarzami), także należeli do AK w Wilnie¹⁵.

Alojzy Kaczmarczyk (ur. 31 maja 1896 roku w Paczółtowicach, pow. chrzanów, zm. 13 listopada 1947 roku w Krakowie) był jednym z siedmiu synów Józefa (właściciela małego gospodarstwa wiejskiego) i Balbiny z Banasiewiczów (akuszerki). W 1908 roku ukończył sześcioletnią szkołę powszechną w rodzinnej miejscowości, a w 1912 roku V gimnazjum w Krakowie. Tam też w latach 1912–1917 uczył się w Akademii Handlowej. Od 1911 roku należał do uczniowskiej organizacji „Znicz”, później do „Zarzewia” i Polskich Drużyn Strzeleckich. W „Strzelcu” znalazł się we wrześniu 1913 roku, a 6 września 1914 roku jako szeregowy 5. Pułku Piechoty I Brygady Legionów Polskich wyruszył na front. W sierpniu 1916 roku z powodu choroby serca wrócił do Krakowa. W czasie rekonwalescencji zdawał egzaminy na Akademii Handlowej. Po kilku miesiącach wrócił do służby. Po kryzysie przysięgowym opuścił jednostkę i ukrył się pod Siedlcami, gdzie pracował jako nauczyciel. Na początku czerwca 1919 roku powrócił do służby wojskowej i został odkomenderowany do Szkoły Podchorążych w Warszawie. Mianowany podporucznikiem, 17 października 1919 roku otrzymał przydział do macierzystego 5. pułku piechoty. Wraz z nim odbył całą kampanię lat 1919–1920, za którą otrzymał Krzyż Virtuti Militari V klasy i Krzyż Wa- lecznych, obok posiadanego już Krzyża I Brygady.

Karierę wojskową zakończył 13 lutego 1922 roku w stopniu kapitana (awans 1 lutego 1923 roku). Przeniesiony na własną prośbę do rezerwy, 4 sierpnia 1922 roku podjął pracę w oddziale Banku Polskiego w Wilnie. Jednocześnie studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Stefana Batorego. W 1929 roku otrzymał absolutorium z czwartego roku prawa i nauk społecznych. W końcu 1928 roku przeszedł do służby w administracji państwowej. Początkowo, od 13 grudnia 1928 roku do 16 maja 1929 roku pracował na stanowisku naczelnika wydziału społeczno‑politycznego wileńskiego urzędu wojewódzkiego, następnie starosty powiatowego w Białymstoku (od 17 maja 1929 roku do 10 marca 1931 roku) i Wołkowysku (od 11 marca 1931 roku do 5 marca 1934 roku).

W 1930 roku wojewoda białostocki pisał w jego karcie oceny: „b. dobrze obeznany z przepisami; zdolność, pojętność, inicjatywa – b. dobre; pilność, dokładność – dobre; sumienny, godny zaufania; uzdatnienie do obcowania z interesantami i do służby zewnętrznej – b. dobre; zachowanie b. dobre; uzdatniony do pełnienia służby przy władzach naczelnych”.

Od 6 marca do 30 listopada 1934 roku był starostą w Suwałkach. Po ich opuszczeniu 10 grudnia 1934 roku objął urząd wicewojewody stanisławowskiego, od 1937 roku – nowogródzkiego, a od 14 października 1937 roku starosty w Puławach. W lipcu 1939 roku otrzymał ocenę: „poziom etyczny – w stopniu wybitnym; poziom umysłowy – w stopniu wybitnym; zachowanie się – w stopniu wybitnym; wyrobienie obywatelskie – odchyleń od poziomu przeciętnego nie stwierdzono; uzdolnienia pracownicze – co do istotnych cech: wytrwałość (cierpliwość), umiejętność współpracy, zdolności organizacyjne, umiejętność wychowywania, szkolenia i kwalifikowania – odchyleń od poziomu przeciętnego nie stwierdzono; co do cech: ambicja pracy, obowiązkowość, dokładność, systematyczność, energia, samodzielność i poczucie odpowiedzialności, wyrobienie służbowe, zachowanie tajemnicy służbowej – posiada je w stopniu wybitnym”. Wymagania specjalne dla danego rodzaju pracy charakteryzowano: „przeciętna znajomość przepisów i umiejętność ich stosowania. Wybitna znajomość stosunków społecznych, gospodarczych i politycznych”. Wojewoda i wicewojewoda dali mu zgodnie ocenę dobrą. Wojewoda Jerzy de Tramecourt dopisał: „nadaje się na stanowisko wojewody. Wysoki poziom etyczny i umysłowy, pracowitość i duże wyrobienie wraz z wielką pracowitością pozwala na wysunięcie go jako kandydata na stanowisko wojewody”.

Alojzy Kaczmarczyk pełnił też wiele funkcji społecznych: był wiceprezesem Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny w Wilnie, prezesem okręgu Związku Legionistów i Związku Strzeleckiego w Wilnie, prezesem Ligi Obrony Przeciwlotniczej i Przeciwgazowej w Stanisławowie, pracował w Związku b. Wojskowych.

Po wybuchu wojny wyjechał do Lublina, gdzie w październiku 1939 roku został aresztowany przez Niemców (zwolniony w końcu stycznia 1940 roku). W połowie roku wyjechał do Krakowa, podjął pracę jako księgowy i rozpoczął działalność niepod- ległościową pod pseudonimem „Wacław”. Pełnił różne funkcje w Okręgu ZWZ‑AK Kraków. W latach 1940–1943 był szefem administracji zastępczej dla Okręgu ZWZ‑AK Kraków (co odpowiadało stanowisku komisarycznego wojewody). Po scaleniu administracji zastępczej z Delegaturą Rządu w 1943 roku został awansowany do stopnia podpułkownika i objął stanowisko szefa wydziału wojskowego Okręgu Kraków Armii Krajowej. Na polecenie szefa wojskowej administracji zastępczej Komendy głównej AK płk. Ludwika Muzyczki, w ramach oddziału bezpieczeństwa Wydziału Wojskowego Okręgu AK Kraków, zorganizował specjalne jednostki wywiadowcze zwane „Brygadami Wywiadowczymi”. 25 marca 1944 roku został ponownie aresztowany przez Niemców, w kotle urządzonym po aresztowaniu Komendanta Okręgu ZWZ‑AK płk. Józefa Spychalskiego ps. „Luty”. Przez cztery miesiące był więziony w krakowskim więzieniu przy Montelupich. Za zgodą i w porozumieniu z Józefem Spychalskim „Lutym” był dwukrotnie zwalniany przez Niemców z więzienia w celu nawiązania rozmów i kontaktów pomiędzy Niemcami i Komendą główną AK. Za drugim razem pozostał w Warszawie i był izolowany pod ścisłą kontrolą komórek bezpieczeństwa AK. W późniejszym czasie skierowano go do pracy w nowo tworzonej organizacji „Nie” („Niepodległość”). W czasie powstania warszawskiego, 2 września, jako cywil został wywieziony przez Niemców do obozu Gross‑Rosen, a następnie do Mathausen, skąd zwolniono go 5 maja 1945 roku.

W lipcu 1945 roku wrócił do Krakowa. Pracował jako kierownik Wydziału Finansowego „Społem”. Włączył się w działalność konspiracyjną w Zrzeszeniu „Wolność i Niezawisłość” (WiN). Pod koniec października 1945 roku przyjął propozycję członkostwa w Komitecie Doradczym Obszaru Południowego WiN. Wchodząc w skład Komendy Obszaru Południowego WiN zorganizował zespół polityczno‑doradczy przy kierownictwie Obszaru Południowego, a po objęciu przez płk. Franciszka Niepokólczyckiego funkcji prezesa II Zarządu głównego WiN był przewodniczącym Doradczego Komitetu Politycznego, utworzonego przy Komendzie głównej WiN. W tym czasie używał pseudonimu „Zośka”. 19 września 1946 roku został aresztowany w Krakowie. Po przewiezieniu do Warszawy, w styczniu 1947 roku zeznawał w procesie I Zarządu głównego WiN (zasłaniał się niepamięcią). W lutym 1947 roku został przewieziony do Krakowa i od 11 sierpnia do 10 września sądzony w pokazowym procesie II Zarządu głównego WiN. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Krakowie z 10 września 1947 roku został skazany na karę śmierci i 13 listopada 1947 roku stracony w więzieniu Montelupich w Krakowie. Na wniosek córki Zofii Andrzejewskiej, Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego w Warszawie, postanowieniem z 17 stycznia 1992 roku unieważnił wyrok.

Był odznaczony: Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari, Krzyżem Niepodległości, Krzyżem Walecznych, Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości i Krzyżem I Brygady. Znał język francuski i niemiecki. Był w Austrii i Czechosłowacji.

Alojzy Kaczmarczyk był dwukrotnie żonaty. 13 stycznia 1922 roku ożenił się z Olimpią Siemaszko (zm. w 1943 roku) i w sierpniu 1946 roku z Marią Harnat. Z pierwszego związku miał córkę Zofię¹⁶.

Zygmunt Kmita (ur. ok. 1877 roku), syn Zygmunta. Wraz z bratem Janem był współwłaścicielem majątku Dybła w pow. szczuczyńskim. 14 listopada 1918 roku premier i minister spraw wewnętrznych mianował go pomocnikiem komisarza rządu polskiego w powiecie suwalskim. Urząd objął 24 stycznia 1919 roku, a w lipcu tego roku, po wyjeździe Ludwika Wisłockiego, objął urząd komisarza. W sierpniu 1921 roku złożył rezygnację. Jego oficjalne pożegnanie przez sejmik powiatowy odbyło się 25 sierpnia, ale urząd opuścił dopiero 23 listopada 1921 roku. Został starostą w Białymstoku. Urząd ten przekazał 29 października 1924 roku Kazimierzowi Tchórzewskiemu. Według „Dziennika Białostockiego”, przyczyną jego usunięcia była interpelacja posła dr. Karola Polakiewicza w sprawie nadużyć Kmity. Dalej pracował jednak w urzędzie wojewódzkim w Białymstoku. 31 sierpnia 1925 roku na własną prośbę zwolnił się ze służby państwowej. Przyczyną tej decyzji było zapewne kilka postępowań dyscyplinarnych oraz sądowych toczących się przeciwko niemu, w związku z pełnioną funkcją starosty białostockiego. W latach 1922–1924 był udziałowcem Polsko‑Amerykańskiego Towarzystwa Handlowo‑Przemysłowego „Polamtow” w Suwałkach, a od marca 1922 do sierpnia 1923 roku zasiadał w jego zarządzie. Jego żoną była Magdalena z Kakietków¹⁷.

Józef Lubański (ur. 20 marca 1889 roku w Karbaczynie, w ziemi kijowskiej), syn Feliksa i Zofii Ciotuch. Miał wykształcenie średnie (ukończył dwa kursy Instytutu elektro- technicznego w Grenoble). Był oficerem armii rosyjskiej, ale nie został zweryfikowany jako oficer WP. Zwolniony od czynnej służby wojskowej i przeniesiony do rezerwy, do pospolitego ruszenia.

Od 15 lipca 1921 roku do 30 września 1922 roku pracował jako urzędnik w głównym Urzędzie Likwidacyjnym w Warszawie. Po jego likwidacji, do końca 1922 roku pozostawał bez pracy. Następnie był urzędnikiem w urzędzie wojewódzkim w Nowogródku (od 1 stycznia 1923 roku do 23 grudnia 1926 roku), wicestarostą w Baranowiczach (od 24 grudnia 1926 roku do 29 listopada 1929 roku), w Suwałkach (od 30 listopada 1929 roku do 3 maja 1932 roku) i gorlicach (od 4 maja 1932 roku). Dalsze jego losy są nieznane.

Znał język francuski, rosyjski, białoruski i ukraiński. Bywał w południowej Rosji, na Kaukazie, we Francji i Belgii. Był odznaczony Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości, miał też prawo do noszenia odznaki pamiątkowej 78. pułku piechoty. Z żoną Heleną Downar‑Zapolską miał jedno dziecko¹⁸.

Olgierd Czesław Malinowski (ur. 9 kwietnia 1882 roku w Rydze, zm. w 1959 roku w Opolu Śląskim) syn Włodzimierza, weterana powstania styczniowego i Aleksandry z Karpuszków. Uczęszczał do gimnazjum w Rydze. Od 1897 roku, przez sześć lat brał udział w pracach polskiego tajnego kółka uczniowskiego. Po ukończeniu w 1903 roku gimnazjum, w latach 1903–1912 studiował na uniwersytetach w Petersburgu, Krakowie, Wiedniu i Dorpacie. W Petersburgu, w latach 1903–1905 należał do tajnej organizacji tzw. dziesiątek „Zetu”, prowadził prace oświatowo‑propagandowe wśród Polaków Obuchowskiej Fabryki Broni, rozpowszechniał bibułę niepodległościową w ziemi witebskiej. W czerwcu 1907 roku został aresztowany i przez kilka tygodni przetrzymywany w więzieniu „Kresty”. W latach 1907–1909 należał do Polskiego Towarzystwa gimnastycznego „Sokół”, przez dwa lata był sekretarzem zarządu i kierownikiem biura. Należał do tajnych związków polskiej młodzieży akademickiej w Petersburgu: „Klub Nietoperzy” i „Lechitia”. W tym gronie, w marcu 1908 roku, zrodziła się myśl założenia korporacji studenckiej „Sarmatia”, której celem byłaby ochrona polskości i czystości ducha młodzieży polskiej, studiującej w obcym środowisku, z dala od swych rodzinnych domów. Wraz z nim Polskie Stowarzyszenie Akademickie „Sarmatia” zakładali: Piotr Bomas, Władysław Cimkowicz i Edmund Janowski. W latach 1908–1911 i 1912–1914 Olgierd Malinowski pełnił funkcję sekretarza Biura Polskich Kół Poselskich w Dumie Państwowej i Radzie Państwa w Petersburgu. Po ukończeniu w 1912 roku wydziału prawa w Dorpacie, 15 października wstąpił do adwokatury, należąc do Związku Adwokatów Polaków w Petersburgu. Od 16 marca 1917 roku do 27 czerwca 1918 roku był pełnomocnikiem Towarzystwa Pomocy Ofiarom Wojny w rejonie dyneburskim i delegatem Wydziału Reemigracyjnego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Organizował pomoc żywnościową i sanitarną dla 6000 uchodźców. Do grudnia 1918 roku utworzył i prowadził trzy szkoły polskie, dwie ochrony i bursy, schronisko dla dorosłych, szpitalik i przychodnię dla dzieci, współdziałał w akcji tworzenia polskich oddziałów wojskowych. Od czerwca 1918 roku pracował w obozie dla uchodźców Polaków w fortecy Dyneburg.

Od 11 listopada 1918 roku do 30 czerwca 1919 roku był komisarzem w powiecie kolneńskim, a od 1 lipca 1919 roku do 15 października 1920 roku pracował jako inspektor w Urzędzie Okręgowym Brzeskim Zarządu Cywilnego Ziem Wschodnich (ZCZW). Jako ochotnik walczył w wojnie 1920 roku (od 10 sierpnia 1920 roku do 4 lipca 1921 roku). Służył w stopniu szeregowego w 216. Pułku Artylerii Polowej, odbył m.in. kampanię wileńską gen. Żeligowskiego.

Po likwidacji ZCZW, od 24 października 1920 roku do 31 marca 1921 marca zajmował stanowisko kierownika wydziału bezpieczeństwa w Zarządzie Terenów Przyfrontowych i etapowych, a od 1 kwietnia do 24 czerwca 1921 roku pracował w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych. Stąd 25 czerwca 1921 roku został przeniesiony na starostę do Sejn, a od 16 stycznia 1922 roku został dyrektorem departamentu spraw wewnętrznych Tymczasowej Komisji Rządzącej Litwy Środkowej. W okresie od 16 maja do 11 sierpnia 1925 roku pełnił funkcję kierownika wydziału, a od 12 sierpnia 1925 do 27 stycznia 1926 roku naczelnika wydziału w Urzędzie Delegata Rządu w Wilnie. Od 28 stycznia do 25 maja 1926 roku pełnił obowiązki wojewody wileńskiego, a do 2 listopada 1927 roku był wicewojewodą wileńskim. Według opinii Michała K. Pawlikowskiego „Pan Malinowski był pedantem i formalistą, a przeto był modny. Lubił wyrażać się zaokrąglonymi frazesami z nadużywaniem mało używanych lub obcych wyrazów. Był jednak inteligentny, kulturalny i – porządny”.

Z Wilna, 3 listopada 1927 roku, na własną prośbę został przeniesiony na urząd starosty do Suwałk. Urzędowanie objął 28 listopada 1927 roku. W opinii o nim z lat 1929–1930 pisano: „b. dobrze obeznany z przepisami; zdolność, pojętność, inicjatywa – b. dobre; pilność, dokładność – b. dobre; b. sumienny, godny zaufania; b. dobre uzdatnienie do obcowania z interesantami i do służby zewnętrznej; zachowanie się b. dobre; uzdatnienie do stanowiska kierowniczego bardzo dobre; uzdatniony do pełnienia służby przy władzach naczelnych”. Dekretem z 15 lutego 1934 roku został przeniesiony na urząd starosty w Wołkowysku (Suwałki opuścił 6 marca 1934 roku).

M. Jankowski, wicewojewoda białostocki, w opinii o nim z 1938 roku zapisał: „poziom etyczny (uczciwość, lojalność służbowa, poczucie godności osobistej, bezinteresowność, bezstronność) w stopniu wybitnym; inteligencja, uwaga, rozwaga w stopniu dużym; pozostałe cechy: pamięć, inicjatywa, pomysłowość, stanowczość, szybkość orientacji i decyzji w stopniu nie odbiegającym od poziomu przeciętnego; zachowanie się i wyro- bienie obywatelskie w stopniu wybitnym; uzdolnienia pracownicze: energia, samodzielność – w stopniu nie odbiegającym od poziomu przeciętnego; zachowanie tajemnicy służbowej i wyrobienie służbowe w stopniu wybitnym; pozostałe cechy posiada w stopniu prze- kraczającym poziom przeciętny”. W rubryce: „Wymagania specjalne dla danego rodzaju pracy” wicewojewoda napisał: „znajomość przepisów prawnych i umiejętność ich stosowania dobra. Duża rutyna urzędnicza”. Na pytanie „Na jakim stanowisku mógłby pracować i dlaczego?” odpowiedź brzmiała: „Na stanowisku naczelnika Wydz. w resorcie Min. Wew. – za wyjątkiem naczelnika Wydziału Społ.‑Polit.”. Otrzymał ogólną ocenę: „dobra”.

W czasie II wojny światowej przebywał w generalnej guberni. Zmarł w Opolu Śląskim w 1959 roku. Znał język rosyjski, francuski i niemiecki. Miał wiele odznaczeń z okresu II Rzeczypospolitej, m. in.: Krzyż Oficerski Orderu „Polonia Restituta” i Złoty Krzyż Zasługi. Jego żoną była Wanda Noiszewska¹⁹.

Ludwik Wisłocki – mianowany 14 listopada 1918 roku komisarzem rządu polskiego w powiecie suwalskim. Urzędowanie objął 21 stycznia 1919 roku i pełnił je do lipca 1919 roku²⁰.

Antoni Wojciechowski (ur. 2 maja 1892 roku w Będzinie, zm. 24 września 1939 roku w Warszawie), syn Józefa i Teodory z Miedzińskich. Ukończył studia na Wydziale Finansowo‑ekonomicznym Szkoły Nauk Politycznych w Warszawie. Od 1 sierpnia 1914 roku służył w Legionach Polskich jako podoficer, a po kryzysie przysięgowym w POW w Zagłębiu. Od 11 listopada 1918 roku w Wojsku Polskim. Służył jako podoficer w Okręgu Wojskowym Będzin, a po awansie 18 marca 1919 roku na podporucznika piechoty, został przydzielony do 6. Pułku Piechoty Legionów. W 1920 roku służył w Oddziale V Sztabu Ministerstwa Spraw Wojskowych, w sztabie Dowództwa Okręgu Kraków i znowu w Mini- sterstwie Spraw Wojskowych, w Oddziale I Sztabu. Po wojnie, 14 kwietnia 1921 roku, został mianowany porucznikiem i przeniesiony ponownie do służby w 6. Pułku Piechoty Legionów. Awansował do stopnia kapitana ze starszeństwem 15 sierpnia 1924 roku. Po przewrocie majowym został przeniesiony do dyspozycji Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i początkowo pracował jako kontroler (od 1 do 10 czerwca 1927 roku). Już 11 czerwca został tymczasowym starostą w Pułtusku (do 12 sierpnia 1927 roku), a następnie krótko pracował w urzędzie wojewódzkim w Warszawie (od 13 do 30 sierpnia 1927 roku). Od 31 sierpnia był tymczasowym starostą w Płońsku. W jego ocenie pracy za okres 1927/1928 pisano: „dokładna znajomość przepisów, bardzo zdolny, pojętny z inicjatywą, b. pilny i dokładny, sumienny, godny zaufania, w stosunku do interesantów bez zarzutów, uzdolniony do pełnienia służby przy władzach naczelnych”. W tym czasie ciężko chorował. Od 15 maja do 14 lipca 1928 roku przebywał w szpitalu, a od 5 sierpnia do 15 września na urlopie zdrowotnym.

Po formalnym przeniesieniu z dniem 31 sierpnia 1929 roku w stan spoczynku w Wojsku Polskim, 22 lutego 1930 roku został zatwierdzony na dotychczasowym stanowisku w Płońsku. Od 24 lutego 1931 roku był starostą w Przasnyszu, od 22 lipca 1935 roku w Suwałkach i od 18 listopada 1937 roku w Rypinie.

W wyniku oceny pracy przeprowadzonej w lipcu 1939 roku, wicewojewoda toruński pisał: „wysoki poziom etyczny, poza tym odchyleń od poziomu przeciętnego nie stwier- dzono [wojewoda dopisał – „duże poczucie godności osobistej”]; poziom umysłowy: duża inicjatywa, rozwaga i stanowczość; szybkość orientacji i decyzji przeciętna; zachowanie się: cechy posiada w stopniu wybitniejszym; wyrobienie obywatelskie: dbały o wyko- nywanie obowiązków obywatelskich i o dobro sprawy publicznej; uzdolnienia pracownicze: energiczny i wytrwały, poza tym odchyleń od poziomu przeciętnego nie stwierdzono. [wojewoda dopisał: „zachowanie tajemnicy służbowej nie podlega wątpliwości”]. Otrzymał ogólną ocenę – „dostateczna”.

Zginął w obronie Warszawy we wrześniu 1939 roku, pracując w komendzie miasta stołecznego. Został pochowany na Powązkach. Był odznaczony Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari i Krzyżem Niepodległości. Znał dobrze język rosyjski i niemiecki, słabo francuski. Poślubił Annę z Wojciechowskich i miał z nią dwoje dzieci²¹.