2012  2011  2010  2009  2008  2007  2006  2005
2004  2003  2002  2001  2000

Augustowsko‑Suwalskie Towarzystwo Naukowe

W 2012 roku Augustowsko-Suwalskie Towarzystwo Naukowe uczestniczyło w realizacji kilku projektów. W ramach grantu finansowanego ze środków Funduszu Promocji Kultury Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz własnych, Towarzystwo prowadziło na terenie województw warmińsko-mazurskiego i podlaskiego inwentaryzację stanowisk archeologicznych metodą powierzchniową, w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski.

Augustowsko-Suwalskie Towarzystwo Naukowe oraz Muzeum im. Marii Konopnickiej przeprowadziło projekt „Spotkania z bohaterami utworów Marii Konopnickiej – cykl zajęć edukacyjnych”, dofinansowany ze środków Urzędu Marszałkowskiego w Białymstoku oraz Urzędu Miejskiego w Suwałkach. Raz w miesiącu odbywały się rodzinne spotkania poświęcone wybranym utworom dziecięcym Marii Konopnickiej, wspólnie czytano i interpretowano baśnie i wiersze oraz odbywały się gry, zabawy, zajęcia plastyczne i teatralne. W ramach projektu przygotowano także grę planszową „Działo się w Suwałkach… Z Marią Konopnicką spacerem po XIX-wiecznych ulicach miasta”.

Ponadto złożono kilka wniosków o dofinansowanie projektów ze środków Urzędu Miejskiego w Suwałkach i Urzędu Marszałkowskiego w Białymstoku, w tym na wydanie XIII tomu „Rocznika Augustowsko-Suwalskiego” oraz cykl imprez popularyzujących rocznice historyczne i dzieje Suwalszczyzny, przewidzianych do realizacji w 2013 roku.

11 stycznia

Z inicjatywy Augustowsko-Suwalskiego Towarzystwa Naukowego przy współudziale Lokalnej Grupy Rybackiej „Pojezierze Suwalsko-Augustowskie”, Północno-Wschodniego Oddziału Polskiego Towarzystwa Inżynierii Ekologicznej, Stowarzyszenia Geodetów Polskich Oddziału w Suwałkach i Suwalskiej Izby Rolniczo-Turystycznej zostało zorganizowane seminarium pt. „Ochrona krajobrazu przyrodniczego na Suwalszczyźnie”. Seminarium odbyło się w siedzibie Starostwa Powiatowego w Suwałkach, a patronat nad nim objął starosta suwalski Szczepan Ołdakowski. W trakcie seminarium zostały wygłoszone następujące referaty: Teresa Świerubska (Suwalski Park Krajobrazowy) i Jarosław Borejszo (Wigierski Park Narodowy) – Zagrożenia dla środowiska i krajobrazu na Suwalszczyźnie, w tym związane z funkcjonowaniem żwirowni i wyrobisk, dr Ludmiła Pietrzak (Stowarzyszenie Geodetów Polskich, Oddział w Suwałkach) i Piotr Pieczyński (Wigierski Park Narodowy) – Monitoring zagrożeń krajobrazu – problemy i możliwości, Grzegorz Płatonow – Sposoby zagospodarowania i kierunki rekultywacji wyrobisk poeksploatacyjnych, dr Maciej Ambrosiewicz (Augustowsko-Suwalskie Towarzystwo Naukowe) – Analiza możliwości wykorzystania wyrobisk poprzez lokalizację obiektów przemysłowych, usługowych, mieszkaniowych lub rekreacyjnych. Dyskusję prowadzili Elżbieta Niedziejko (Suwalska Izba Rolniczo-Turystyczna) i Marian Szypiłło (Suwalska Rada Federacji Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych Naczelnej Organizacji Technicznej).

4 lutego

Augustowsko-Suwalskie Towarzystwo Naukowe zostało laureatem Nagrody Prezydenta Miasta Suwałk „Włócznia Jaćwingów 2011” w kategorii działanie kulturalne, za działalność mającą na celu pogłębienie świadomości lokalnej, wzbogacenie wiedzy o regionie i promocję Suwalszczyzny na łamach wydawanego przez Towarzystwo „Rocznika Augustowsko-Suwalskiego”. Nagrodę wręczył na ręce prezesa prezydent miasta Suwałki Czesław Renkiewicz w czasie uroczystej gali odbywającej się w hali Ośrodka Sportu i Rekreacji.

8 lutego 2012

W Bibliotece Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Suwałkach odbyła się promocja XI tomu „Rocznika Augustowsko-Suwalskiego”. Prezentacji tomu dokonał Tadeusz Radziwonowicz. Zostały wygłoszone dwa wykłady: dr Eleny M. Bukreevej (Państwowe Muzeum Historyczne w Moskwie) pt.Karcowowie – właściciele majątku Dowspuda i dr. Artura Płońskiego (Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Suwałkach) Zmiany ludnościowe w Suwałkach na tle miast postwojewódzkich.

1 kwietnia

We współpracy z Muzeum Okręgowym w Suwałkach i Grupą Rekonstrukcji Historycznej „Garnizon Suwałki” towarzystwo zorganizowało grę miejską „Konspiracja 1939–1944”. Projekt otrzymał dofinansowanie w ramach programu „Patriotyzm Jutra” Muzeum Historii Polski.

15 maja

Podczas Nocy Muzeów w Suwałkach odbyła się premierowa rozgrywka gry planszowej „Działo się w Suwałkach… Z Marią Konopnicką spacerem po XIX-wiecznych ulicach miasta”, opracowanej według koncepcji Magdaleny Wołowskiej-Rusińskiej i Krzysztofa Skłodowskiego. Przygotowanie gry zostało dofinansowane ze środków Urzędu Marszałkowskiego w Białymstoku oraz Urzędu Miejskiego w Suwałkach w ramach projektu „Spotkania z bohaterami utworów Marii Konopnickiej”.

23–24 czerwca

W Suwałkach odbył się XII Piknik Kawaleryjski organizowany przez Muzeum Okręgowe. W jego trakcie odbył się m.in. Konkurs Sprawności Kawaleryjskiej, którego organizatorem było Augustowsko Suwalskie Towarzystwo Naukowe.

Oprac. Maciej Ambrosiewicz

Muzeum Okręgowe w Suwałkach

Po zakończeniu w 2011 roku prac remontowych w budynku głównym muzeum, przez kolejny rok trwały prace związane z zagospodarowaniem obiektu i przygotowaniem wystaw stałych. Zakupiono m.in. wyposażenie do pomieszczeń administracji, sali edukacyjnej, biur i magazynów Działu Sztuki, Działu Historii i Działu Archeologii. Przed budynek Resursy wróciło popiersie płk. Jana Kozietulskiego.

Przez cały rok trwała realizacja dużego projektu dofinansowanego ze środków Unii Europejskiej „Learning the customs and daily life in ancient Yotvingian land through understanding the cultural remains and sources of Yotvingians population and presentation of archaeological exhibitions” LT-PL/116 z funduszu Litwa – Polska.

Muzeum podpisało umowę z Suwalską Izbą Turystyczną dotyczącą udziału w projekcie „Podwyższanie atrakcyjności transgranicznego regionu przez włączenie etniczno-kulturowych zasobów w działalność turystyczną (Podróż do Etnobajki)”. Efektem projektu będzie powstanie na terenie posesji Muzeum im. Marii Konopnickiej (za kwotę około 250 000 zł) „Ogrodu Bajek”, wiążącego się z twórczością dziecięcą poetki.

Zbiory muzeum powiększyły się o 1556 eksponatów, w tym: 28 w Dziale Historii, 218 w Dziale Sztuki, 8 w Dziale Etnografii, 2 w Centrum Sztuki Współczesnej – Galerii Andrzeja Strumiłły oraz 1300 eksponatów pochodzących z ratowniczych badań wykopaliskowych przekazanych do Działu Archeologii przez Podlaskiego Konserwatora Zabytków w Białymstoku. Szczególnie cenny nabytek stanowiła spuścizna artystyczna Romana Kochanowskiego, przekazana w darze przez mieszkającą w Monachium Barbarę Lewkowicz (wartość przekazanych 218 eksponatów została określona na 257 800 złotych). 36 razy zbiory poszczególnych działów muzeum były udostępniane do publikacji, prac i opracowań naukowych. Księgozbiór muzealnej biblioteki powiększył się o 351 woluminów.

W stosunku do 2011 roku wyraźnie wzrosła frekwencja roczna, która wyniosła 16 243 osoby (w tym 4445 w Muzeum Okręgowym, 8223 w Muzeum im. Marii Konopnickiej oraz 3575 w Centrum Sztuki Współczesnej). W 203 lekcjach muzealnych uczestniczyło 4597 osób. W bezpłatnych zajęciach przeprowadzonych we wszystkich placówkach w czasie ferii zimowych – 197.

BADANIA I SESJE NAUKOWE

Pracownicy merytoryczni muzeum realizowali 14 tematów badawczych z dziedziny archeologii, etnografii, sztuki, historii regionu i literatury.

Pracownicy Działu Archeologii wraz z Jerzym Brzozowskim i kilkunastoma współpracownikami byli zaangażowani w realizację projektu pt. „Poznanie obyczajów starożytnych Jaćwingów poprzez zrozumienie pozostałości ich kultury i prezentację wystaw archeologicznych, nr LT-PL/116, finansowanego z funduszu UE Litwa-Polska 2007–2013”. We współpracy z Działem Archeologii Bałtów Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie przeprowadzono także badania weryfikacyjno-rozpoznawcze domniemanego cmentarzyska bałtyjskiego przy ul. Szpitalnej w Suwałkach. Badaniami ze strony muzeum kierowała Anetta Ejdulis. W dniach 12–24 października przeprowadzono badania rozpoznawcze przy budowie obwodnicy Bargłowa dla Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad w Białymstoku, którymi kierowały Anetta Ejdulis i Renata Maskowicz. Przebadano powierzchnię 6 arów. Jedno stanowisko zakwalifikowano do ratowniczych badań szerokopłaszczyznowych, a trzy do nadzorów archeologicznych. W dniach 24–29 października przeprowadzono badania rozpoznawcze przy budowie obwodnicy Augustowa dla GDDKiA w Białymstoku. Kierowała nimi Anetta Ejdulis. Przebadano powierzchnię 3 arów i opracowano wyniki prac. Oba stanowiska (Szkocja 5 i 6) zakwalifikowano do nadzorów archeologicznych. Pracownicy Działu Archeologii przeprowadzili także interwencje terenowe związane z odkryciami zabytków: w Suwałkach przy Szkole Muzycznej, w Malesowiźnie – stanowisko z okresu rzymskiego i wędrówek ludów, w Bobrowisku – kości ludzkie. Na wniosek kierownika Delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Suwałkach wykonano ekspertyzę dotyczącą stanowisk archeologicznych występujących na terenie planowanych inwestycji oraz wytyczne do ochrony konserwatorskiej. Prowadzono też nadzór archeologiczny przy przebudowie ul. Wigierskiej w Suwałkach.

Dział Etnografii prowadził badania na temat „Wielokulturowość Suwalszczyzny – Staroobrzędowcy” oraz realizował projekt związany z osobą prof. Eugeniusza Iwańca. Pracownik działu Krzysztof Snarski prowadził terenowe prace badawcze i dokumentacyjne: nabożeństwa bożonarodzeniowego u staroobrzędowców w Gabowych Grądach (6 stycznia); cmentarzy starowierskich we wsiach Rosochaty Róg i Wierśnie (7 stycznia); wywiad etnograficzny z Mieczysławem Kapłanowem, nastawnikiem starowierskiej parafii w Gabowych Grądach (8 marca); wywiad z Jerzym Nowikowem na temat postów u staroobrzędowców (9 marca); wywiad z Bronisławem Sawczukiem dotyczący śladów kultury staroobrzędowców we wsi Hola (15 marca); wywiad z Ireną i Piotrem Morozowami na temat zachowania postów u wyznawców tej religii (19 marca); wywiad z Wacławem Nowiczenko, przewodniczącym Naczelnej Rady Staroobrzędowców w Suwałkach (5 kwietnia); wywiad z Joliją Nowikow na temat Łazara Nowiczenki (12 kwietnia); dokumentację terenową kościoła drewnianego w Berżnikach, a także cmentarza starowierskiego w Posejance (8 czerwca); wywiad etnograficzny z Marią Ancipow, kierowniczką zespołu staroobrzędowego „Riabina” (15 lipca); dokumentację fotograficzną odpustu parafialnego Zaśnięcia Bogarodzicy w Gabowych Grądach (28 sierpnia); wywiady z Heleną Hałaburdą i Ireną Jurczyk na temat rodzin starowierskich zamieszkujących wieś Kurianki koło Raczek (27 września); wywiad z badaczem staroobrzędowców prof. Eugeniuszem Iwańcem (13 października); wywiad z Wacławem Jafiszowem ze wsi Szury, dotyczący kultury religijnej staroobrzędowców (14 października).

Dział Sztuki realizował tematy: „Środowisko artystyczne XIX-wiecznego Monachium”, „Życie i twórczość Alfreda Wierusza-Kowalskiego”, „Życie i twórczość Czesława Wierusza-Kowalskiego i Joanny Wierusz-Kowalskiej”, natomiast Dział Historii: „Oddziały wojskowe garnizonu Suwałki” i „Działalność Suwalskiego Okręgu POW”.

Muzeum im. Marii Konopnickiej prowadziło prace dokumentacyjne i bibliograficzne do tematu „Życie i twórczość Marii Konopnickiej”, „Związki Marii Konopnickiej z jej rodzinnym miastem” oraz badania nad pozycją i rolą kobiet w życiu społecznym i kulturalnym Suwałk. Dział Kultury Literackiej Suwalszczyzny realizował tematy: „Andrzej Miłosz oraz Czesław Miłosz i Suwalszczyzna”, „Kultura literacka Suwalszczyzny” oraz „Środowisko literackie na Suwalszczyźnie i Mazurach Wschodnich w latach 1999–2008 – bibliografia”.

Pracownicy muzeum udzielili 73 konsultacji z zakresu działalności muzeum dla piszących prace doktorskie, magisterskie, dyplomowe i semestralne oraz nauczycieli i uczniów ze szkół w mieście i regionie. Wykonali łącznie 35 kwerend naukowych oraz odpowiadali na zapytania kierowane z innych muzeów.

Pracownicy muzeum kilkakrotnie uczestniczyli w sesjach i konferencjach naukowych. 26 stycznia Jerzy Brzozowski – dyrektor muzeum uczestniczył w spotkaniu w ramach projektu „Trans In Form” w Suwałkach. 27 marca wziął udział w konferencji poświęconej turystyce kulturowej na Suwalszczyźnie i Grodzieńszczyźnie, zorganizowanej przez Suwalską Izbę Rolniczo-Turystyczną w Serwach, gdzie wspólnie z dr. Maciejem Ambrosiewiczem wygłosił referat „Obiekty turystyki kulturowej na Suwalszczyźnie”. W dniach 31 maja – 1 czerwca uczestniczył w konferencji poświęconej edukacji muzealnej, zorganizowanej przez Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów w Muzeum Narodowym w Szczecinie, a 19–22 września w spotkaniu dyrektorów polskich muzeów w Zatroczu na Litwie oraz międzynarodowej konferencji „Muzeum XXI wieku – przemiany i wyzwania” w gmachu Sejmu Republiki Litwy (22 września). Na zaproszenie dyrektora Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego 5–6 grudnia uczestniczył w dorocznej konferencji sprawozdawczej IA UW w Skarżysku-Kamiennej, gdzie zaprezentował wystawę posterową „We włości księcia Šjurpy”.

Krzysztof Snarski 25 marca uczestniczył w konferencji naukowej dotyczącej kultury ludowej okolic Hańska, na której wygłosił referat pt. Rzeczywistość kulturowa ukryta za ikoną, czyli o staroobrzędowcach z terenu parafii w Holi. W dniach 25–24 kwietnia wziął udział w konferencji „Narracja i pamięć. Konstrukcje i dekonstrukcje tożsamości”, realizowanej przez Polską Akademię Nauk, na której wygłosił referat pt. Łazar Nowiczenko – charyzmatyczny nastawnik parafii staroobrzędowej w Wodziłkach. Natomiast 30 kwietnia, podczas konferencji podsumowującej jubileusz stulecia wybudowania staroobrzędowej molenny w Suwałkach, przedstawił referat Starowierskie wartości kulturowe i ich realizacja w XX i XXI wieku. Podczas konferencji „Edukacja muzealna – teoria i praktyka”, zorganizowanej 14–15 maja przez Uniwersytet w Białymstoku i Muzeum Podlaskie w Białymstoku, wygłosił referat pt. Od rzeczy do kultury. Rola starowierskich śladów kulturowych w kształtowaniu postaw obywatelskich młodzieży. W dniach 5–7 września wziął udział w konferencji „Staroobrzędowcy za granicą”, zrealizowanej przez Instytut Historii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, gdzie zaprezentował referat: Moje życie – moja pasja. Sylwetka naukowa badacza staroobrzędowców prof. Eugeniusza Iwańca. Ponadto, 1 października uczestniczył w międzynarodowym spotkaniu roboczym dotyczącym polsko-białoruskiego projektu „Podróż do Etnobajki”, a 18 października w międzynarodowej konferencji naukowej „Ikona. Tradycja i współczesność”, zorganizowanej przez Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie.

Krzysztof Skłodowski, podczas spotkania z okazji Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych, w Archiwum Państwowym w Suwałkach przedstawił prezentację i referat Żołnierze Wyklęci Suwalszczyzny. 4 maja uczestniczył w międzynarodowej konferencji poświęconej systemowi totalitarnemu w Europie Środkowo-Wschodniej, zorganizowanej przez Muzeum w Utenie na Litwie, gdzie wygłosił wykład Katyń – symbol zakłamanej zbrodni.

Zbigniew Fałtynowicz uczestniczył w uroczystej gali wręczenia Nagrody im. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego „Orfeusz” za najlepszy tom poetycki 2011 roku, która odbyła się 7 lipca, podczas inauguracji sezonu artystycznego w Muzeum Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego w Praniu. 14 sierpnia, podczas wieczoru „Wspominanie Miłosza” zorganizowanego w Międzynarodowym Centrum Dialogu w Krasnogrudzie przez Ośrodek „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów” (w ósmą rocznicę śmierci poety), zaprezentował autorską książkę Przewodnik – Miłosz / Krasnogruda.

Eliza Ptaszyńska wzięła udział w warsztatach dotyczących inwentaryzowania i przechowywania starych fotografii zorganizowanych przez Fundację „Archeologia Fotografii” w Warszawie, w uroczystościach jubileuszowych 60-lecia „Muzealnictwa”, które odbyły się na Zamku Królewskim w Warszawie oraz w konferencji na temat działalności oświatowej placówek muzealnych, zorganizowanej przez Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie (19 listopada).

Anetta Ejdulis przygotowała i przedstawiła referat oraz prezentację multimedialną pt. Sejneńskie kramnice na konferencji naukowej o archeologii małych miast, która odbyła się 18–19 października w Supraślu.

Magdalena Wołowska-Rusińska, kierownik Muzeum im. Marii Konopnickiej uczestniczyła (18 września) w warsztatach zorganizowanych przez Suwalską Izbę Rolniczo-Turystyczną w ramach projektu „Podwyższanie atrakcyjności transgranicznego regionu przez włączenie etniczno-kulturowych zasobów w działalność turystyczną” (Podróż do Etnobajki).

W roku 2012 zakończono prace nad realizacją filmu dokumentalnego poświęconego Alfredowi Wieruszowi-Kowalskiemu. Zostanie on m.in. wykorzystany w prezentacji multimedialnej na przygotowywanej stałej wystawie, poświęconej życiu i twórczości artysty. Pokazy promocyjne filmu zorganizowano w Monachium (24 lutego), Suwałkach (27 lutego) i Alytusie (28 lutego). W prezentacjach uczestniczyło łącznie ok. 250 osób.

28 marca została podpisana umowa partnerska pomiędzy Uniwersytetem Warszawskim, Uniwersytetem Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie i Muzeum Okręgowym w Suwałkach dotycząca realizacji wspólnych badań terenowych w zakresie historii i kultury staroobrzędowców na Suwalszczyźnie.

DZIAŁALNOŚĆ WYDAWNICZA I PUBLIKACJE

Ukazał się drukiem XII tom „Rocznika Augustowsko-Suwalskiego”, którego współwydawcą jest muzeum. W nakładzie 500 egzemplarzy muzeum wydało publikację Zbigniewa Fałtynowicza Przewodnik. Miłosz / Krasnogruda. Wieczór autorski i prezentacja książki odbyła się w przeddzień urodzin Czesława Miłosza, 29 czerwca, w Muzeum im. Marii Konopnickiej. Ponadto Zbigniew Fałtynowicz opracował cztery numery „Kronik”, w których zawarł informacje o wydarzeniach literackich na Suwalszczyźnie i Mazurach Wschodnich.

Wszystkim wystawom czasowym prezentowanym w Centrum Sztuki Współczesnej – Galerii Andrzeja Strumiłły towarzyszyły katalogi. Muzeum wydało drukiem pięć wzorów pocztówek z reprodukcjami obrazów Alfreda Wierusza-Kowalskiego.

Działająca przy muzeum Grupa Rekonstrukcji Historycznych „Garnizon Suwałki” wydała okolicznościową jednodniówkę Konspiracja 1939–1944 oraz Nalot na Suwałki, poświęconą wydarzeniom z 2 września 1939 roku.

Pracownicy muzeum opublikowali osiem artykułów naukowych i popularnonaukowych w różnych pismach w kraju.

Muzeum wzięło udział w kolejnych Targach Książki Historycznej, organizowanych przez Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów, Stowarzyszenie Muzealników Polskich i Porozumienie Wydawców Książki Historycznej.

WYSTAWIENNICTWO

W związku z prowadzeniem prac nad przygotowaniem ekspozycji stałych w budynku głównym muzeum, wystawy stałe były prezentowane jedynie w oddziałach. W północnym skrzydle Muzeum im. Marii Konopnickiej do końca czerwca były prezentowane wystawy: „Alfred Wierusz-Kowalski”, na którą składało się 58 eksponatów (obrazów, akwarel i rysunków, elementów wyposażenia pracowni, dokumentów, fotografii i obraz Alfreda Wierusza-Kowalskiego „Beduini”, otrzymany w pięcioletni depozyt z Muzeum Narodowego w Warszawie) oraz „Galeria malarstwa monachijskiego”, którą tworzyły 22 obrazy malarzy związanych ze środowiskiem artystycznym Monachium przełomu XIX i XX wieku. W południowym skrzydle muzeum była prezentowana stała wystawa biograficzna „Maria Konopnicka 1842–1910. Za zamkniętymi drzwiami czasu”. W Centrum Sztuki Współczesnej – Galerii Andrzeja Strumiłły eksponowano stałą wystawę autorską twórczości i zbiorów Andrzeja Strumiłły. Cykle: „Psalmy” i „EXIT”, w początku czerwca zastąpiono fotografiami z cyklu „Japonia” ze zbiorów własnych oraz „Indie”, „Medytacje, Synagoga Sejneńska 1988”, „Autoportret” ze zbiorów Andrzeja Strumiłły.

Przez cały rok trwały prace związane z przygotowaniami do realizacji nowych stałych wystaw w budynku głównym. Opracowano koncepcję plastyczną i projekt wystawy dotyczącej życia i twórczości Alfreda Wierusza-Kowalskiego (autor Adam Orlewicz) oraz przeprowadzono procedurę przetargową, w wyniku której wyłoniono wykonawcę. Została nim firma „Rapico” z Poznania, która po podpisaniu umowy (10 grudnia) rozpoczęła montaż ekspozycji. Równocześnie trwały przygotowania i prace koncepcyjne związane z realizacją stałej wystawy historycznej „Na dziejowym trakcie”. Przeprowadzono m.in. uzgodnienia z zespołem przygotowującym koncepcję plastyczną (autorzy: Łukasz Czuj i Michał Urban), prowadzono kwerendy, dobór eksponatów oraz materiałów źródłowych. Opracowano także wniosek o dofinansowanie zadania do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kontynuowano również prace związne z realizacją stałej wystawy archeologicznej (w ramach projektu LT-PL/116), która ma być udostępniona w kwietniu 2013 roku (autorzy koncepcji plastycznej: Łukasz Czuj i Michał Urban).

Po zakończeniu remontu w budynku Resursy zaprezentowano cztery wystawy czasowe. Pierwszą wystawioną w odnowionych wnętrzach była ekspozycja „Odkrywanie. Sztuka polska i europejska w zbiorach Muzeum Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II”, na którą składało się 157 cennych eksponatów, prezentowanych publicznie po raz pierwszy (średniowieczna rzeźba, malarstwo polskie i europejskie, rzemiosło artystyczne). Patronat honorowy nad wystawą objęli metropolita lubelski arcybiskup Stanisław Budzik i biskup ełcki Jerzy Mazur. W wernisażu (27 czerwca) wzięło udział około 100 osób, w tym biskup ełcki Jerzy Mazur, władze Suwałk i przedstawiciele KUL. Ekspozycji towarzyszył ilustrowany katalog przygotowany we współpracy z opiekunem zbiorów w Lublinie. Wystawę prezentowano do 30 listopada.

Podczas Nocy Muzeów (19 maja) w budynku Resursy zaprezentowano wystawę najciekawszych nabytków muzeum w ostatnim czasie, znalezisk odkrytych w trakcie remontu budynku oraz portret Jadwigi, żony Alfreda Wierusza-Kowalskiego.

Od 15 lipca do końca roku prezentowano ekspozycję „We włościach księcia Šjurpy. 30 lat badań archeologicznych w Szurpiłach”. Wystawa (ze zbiorów własnych) powstała w 2011 roku przy współpracy IA UW w Warszawie oraz Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie. Była podsumowaniem 30 lat badań archeologicznych prowadzonych wokół kompleksu osadniczo-obronnego w Szurpiłach oraz uświetniła osiemdziesiąte urodziny prof. Jerzego Okulicza-Kozaryna, wieloletniego kierownika, a następnie mentora tych prac i studiów, zmarłego 15 września 2012 roku.

25 lipca otwarto wystawę „I po ponad stuleciu błyszczy w ciemności”, przygotowaną przez Muzeum Krajoznawcze w Olicie (w ramach projektu LT-PL/116). Jej autorką była Gintare Markeviciene. Ekspozycja była czynna do 24 sierpnia.

W Muzeum im. Marii Konopnickiej zaprezentowano pięć wystaw czasowych. Do 13 kwietnia prezentowano „We włościach księcia Šjurpy. 30 lat badań archeologicznych w Szurpiłach”, którą następnie przeniesiono do budynku Resursy.

W trakcie Nocy Muzeów (19 maja) odbył się wernisaż wystawy „Suwalczanki. Historie opowiedziane szeptem zachwytu…”, przygotowanej według scenariusza i w aranżacji Magdaleny Wołowskiej-Rusińskiej i Krzysztofa Skłodowskiego. Zaprezentowano na niej eksponaty ze zbiorów własnych, Muzeum Historycznego w Białymstoku oraz kolekcji prywatnych.

21 czerwca otwarto wystawę „Pimpuś Sadełko na 102! Maria Konopnicka in memoriam”, sprowadzoną z Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie.

28 października zwiedzającym udostępniono nową, wzbogaconą wersję wystawy „Miłosz – Powrót”, autorstwa Zbigniewa Fałtynowicza, poświęconą związkom poety z Suwalszczyzną, prezentowaną z okazji Roku Miłosza.

Ponadto w Muzeum im. Marii Konopnickiej wystawiano cykl fotografii „Pewnego razu na Wschodzie”, obejmujący około czterdzieści prac Ewy Kozłowskiej. Jedna z prezentowanych fotografii w 2011 roku była pokazywana na paryskim Salonie Jesiennym.

W Centrum Sztuki Współczesnej – Galerii Andrzeja Strumiłły odbyło się osiem wystaw czasowych: malarstwa Andrzeja Jana Piwarskiego „Ślady czasu” (do 20 stycznia); instalacji i fotografii Michała Zielińskiego „Moje miejsce już tam” (wernisaż 25 stycznia); „Przystanek dla bocianów”, na którą składały się fotografie Ewy Kozłowskiej, grafiki Wiesława Bołtryka i malarstwo Wojciecha Łukasika (wernisaż 19 marca); malarstwa Ellen Banks z Nowego Jorku „Musical manifestations” (wernisaż 9 maja); fotografii Huberta Stojanowskiego „Zimale” (wernisaż 4 lipca); malarstwa Joanny Rusinek i Filipa Kalkowskiego „Wolny związek zawodowy” (wernisaż 19 września); zbiorową wystawę zdjęć Akademii Fotografii i Przedsiębiorczości w Białymstoku „36 i pół przestrzeni” (wernisaż 7 listopada) oraz wystawę fotografii Grzegorza Jarmocewicza „Ire ex praeteritis” (wernisaż 4 grudnia).

Przygotowana przez muzeum wystawa „Z przeszłości geologicznej Suwalszczyzny” była pokazywana w Muzeum Wigier w Starym Folwarku, a „Suwalskie lata Marii Konopnickiej” w Niepublicznym Przedszkolu „Jedyneczka” w Olecku i Szkole Podstawowej nr 5 w Ełku. W Muzeum Krajoznawczym w Alytusie na Litwie od 17 kwietnia do 14 czerwca prezentowano ekspozycję „We włościach księcia Šjurpy. 30 lat badań archeologicznych w Szurpiłach” (w ramach projektu LT-PL/116), a od 15 listopada do połowy grudnia wystawę „Starowierski świat”.

Eksponaty z działów archeologicznego, etnograficznego, sztuki i historii były wystawiane na ekspozycjach stałych w Muzeum Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego w Praniu, Muzeum Michała Kajki w Ogródku, Muzeum Ziemi Piskiej w Piszu, Muzeum Kultury Ludowej w Węgorzewie, Muzeum Ziemi Augustowskiej, Muzeum Niepodległości w Warszawie, Wigierskim Parku Narodowym, Suwalskim Parku Krajobrazowym, Gminnym Ośrodku Kultury w Raczkach oraz na wystawach czasowych: w Muzeum Wigier w Starym Folwarku na wystawie geologicznej „Bogactwo form życia w pradawnych morzach”, w Płockiej Galerii Sztuki (cykle Andrzeja Strumiłły „Psalmy” i „EXIT”), w Centrum im. Ludwika Zamenhofa w Białymstoku (na wystawie „Interaktywne zabawki”), w Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha w Krakowie i w Muzeum w Stalowej Woli (trzy obrazy Leona Wyczółkowskiego na wystawie „Wyczół w Japonii” w ramach projektu „Japonizm polski”) oraz Archiwum Państwowym w Suwałkach (wystawa „O aktach stanu cywilnego. Historia i konserwacja”). 31 eksponatów archeologicznych z powiatu oleckiego prezentowano w Muzeum w Olecku.

DZIAŁALNOŚĆ OŚWIATOWA I POPULARYZATORSKA

Muzeum wraz z Grupą Rekonstrukcji Historycznej „Garnizon Suwałki” i Augustowsko-Suwalskim Towarzystwem Naukowym zorganizowało 1 kwietnia grę miejską „Konspiracja 1939–1944”, upamiętniającą tragiczne wypadki, które miały miejsce w Suwałkach 1 kwietnia 1944 roku. Jej scenariusz odwoływał się do konkretnych wydarzeń, miejsc i osób związanych z działalnością konspiracyjną w Suwałkach i regionie. Uczestnicy poznali różne formy działalności konspiracyjnej, skalę represji ze strony okupanta oraz tragiczne losy uczestników konspiracji po wojnie. W grze wzięło udział 28 grup liczących około 120 osób.

23 maja uroczyście odsłonięto ławeczkę literacka Marii Konopnickiej z udziałem władz miasta, sponsorów, mediów i licznych gości. Wydarzeniu towarzyszyła inscenizacja przyjazdu rodziny Wasiłowskich do Suwałk, koncert kwartetu smyczkowego Suwalskiej Orkiestry Kameralnej Camerata dell’Arte, „Konopnicjańskie ogrody sztuki” przygotowane przez Teatr Amatorski w Suwałkach „Grupa Kłusowników – Straż Przednia” im. Karola Wojtyły i Suwalskie Towarzystwo Muzyczne im. Emila Młynarskiego oraz degustacja tortu urodzinowego przygotowanego przez piekarnię Cymes w Suwałkach. W uroczystościach uczestniczyło około 250 osób. Projekt ławeczki wykonał Marcin Fabiński, odlew w brązie P.U. ANGOR 9 z Warszawy, a kamienną ławkę Ryszard Okrzeja z Warszawy.

19 maja miała miejsce kolejna Noc Muzeów. Oprócz wystaw stałych, w budynku głównym można było obejrzeć wystawę najciekawszych nabytków muzeum, portret Jadwigi żony Alfreda Wierusza-Kowalskiego oraz znaleziska odkryte w trakcie remontu Resursy. W Muzeum im. Marii Konopnickiej została otwarta wystawa „Suwalczanki. Historie opowiedziane szeptem zachwytu…”, prezentowano żywe obrazy: „W salonie u Anny Staniszewskiej”, „Na pensji Kazimiery Żulińskiej”, „Lata dwudzieste lata trzydzieste” oraz „W maglu i pralni”. Po stałej wystawie biograficzno-literackiej oprowadzała zwiedzających Maria Konopnicka. Rozegrano też plenerową grę planszową „Działo się w Suwałkach… Z Marią Konopnicką spacerem po XIX-wiecznych ulicach miasta”. W Centrum Sztuki Współczesnej odbył się pokaz filmów autorskich Grzegorza Sadowskiego („Powieki”, „Genesis”, „Gemba” i „Ekranizacja”) oraz autorska prezentacja fotografii Marcina Wróbla „Cztery pory roku”. Łącznie wszystkie placówki muzealne odwiedziło około 3200 osób.

W dniach 23–24 czerwca odbył się XII Piknik Kawaleryjski – Dni Kawaleryjskie w Suwałkach. Jak co roku, główny element programu stanowił Konkurs Sprawności Kawaleryjskiej, na który składały się: próba dzielności konia (kros połączony z forsowaniem przeszkody wodnej), konkurs władania szablą i lancą. Udział w nicm wzięło 46 par reprezentujących barwy dziewięciu pułków kawalerii II RP (14 stowarzyszeń kawaleryjskich i grup rekonstrukcyjnych). W przerwach między konkursami z pokazem łucznictwa konnego wystąpili członkowie Polskiego Stowarzyszenia Łucznictwa Konnego. Odbył się też pokaz sprawności żołnierzy 14. Dywizjonu Artylerii Przeciwpancernej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego. Piknik zakończyły konkursy w skokach przez przeszkody w klasie LL i L oraz konkurs w powożeniu bryczką. W ciągu dwóch dni w imprezie uczestniczyło ok. 4 000 osób. Obchodom Dni Kawaleryjskich towarzyszyła wystawa pamiątek związanych z 2. Pułkiem Ułanów Grochowskich w budynku Resursy.

W dniach 7–8 lipca odbył się XIII Jaćwieski Festyn Archeologiczny „Szwajcaria 2012”. W imprezie wzięło udział około 50 autorów pokazów z Polski i Litwy. Frekwencja wyniosła ok. 1100 osób. Zaprezentowano łupanie krzemienia i wyrób przedmiotów z kości, wykonywanie dłubanek – łodzi jednopiennych, tradycyjne wyroby z drewna, wyplatanie sieci, garncarstwo w pradziejach i średniowieczu, wyroby ze skóry, tkactwo i hafciarstwo pradziejowe, wytwarzanie filcu najdawniejszymi metodami (pierwszy raz na festynie), dawne tańce i muzykę, stroje i ozdoby pradziejowe, kowalstwo, bicie monet, tajniki starożytnej medycyny, wyrób bębnów i naukę gry, produkcję dziegciu i smoły, wytwarzanie paciorków szklanych, antyczne złotnictwo oraz wyrób pożywienia w pradziejach. Uczestnicy festynu zwiedzali też ekspozycję „We włościach księcia Šjurpy. 30 lat badań archeologicznych w Szurpiłach” w budynku Resursy.

31 sierpnia na placu przed dworcem kolejowym w Suwałkach odbyła się inscenizacja „Nalot na Suwałki”, przygotowana według scenariusza opracowanego przez Krzysztofa Skłodowskiego i Magdalenę Wołowską-Rusińską. W trakcie inscenizacji zostały przedstawione wydarzenia związane z niemieckim nalotem na Suwałki, 2 września 1939 roku, sceny z życia codziennego przed wybuchem wojny, po ogłoszeniu mobilizacji, przymarsz na dworzec oddziałów wojska oraz nalot. W widowisku wzięło udział około 50 członków grup rekonstrukcji historycznej, głównie z GRH „Garnizon Suwałki”, a także Stowarzyszenia im. Ułanów Grochowskich z Podkowy Leśnej, GRH 9. Pułku Strzelców Konnych z Grajewa, GRH „Narew” z Łomży, KGRH „Kresy z Białegostoku”. W realizację inscenizacji włączyły się Suwalska Szkoła Lotnicza i Lotnisko Suwałki. Obejrzało ją około 1500 osób. Realizację wydarzenia sfinansowali sponsorzy.

W dniach 1–31 sierpnia odbył się II Międzynarodowy Plener Rzeźbiarski „Teatr”. Kuratorem był Andrzej Strumiłło, a koordynatorem Izabela Muszczynko. Wzięło w nim udział sześciu artystów-rzeźbiarzy: Olga Wielogórska (Suwałki, Polska), Kunotas Vildziunas (Wilno, Litwa), Martynas Lukosius (Wilno, Litwa), Igar Zasimovich (Mińsk, Białoruś), Uladimir Pipin (Mińsk, Białoruś) i Vladimir Pancialejev (Grodno, Białoruś). W efekcie pleneru powstało sześć rzeźb w granicie, które zostaną ustawione przy siedzibie Suwalskiego Ośrodka Kultury.

Podczas wakacji Muzeum Okręgowe wzięło udział w programie „LATO 2012”, zorganizowanym przez Wydział Oświaty, Wychowania i Sportu Urzędu Miejskiego w Suwałkach. W ofercie muzeum i jego oddziałów znalazły się bezpłatne lekcje i warsztaty muzealne, w których uczestniczyło prawie 500 osób.

31 lipca w Muzeum Okręgowym odbył się wieczór wspomnieniowy połączony z promocją publikacji „Stanisław J. Woś. Wywiedziony z ciemności i ze światła. In memoriam”.

21 września, w ramach Europejskiego Dnia Współpracy, Muzeum zorganizowało w Łoździejach na Litwie warsztaty z zakresu archeologii eksperymentalnej (według scenariusza Jerzego Siemaszki), obejmujące pokazy produkcji ozdób pradziejowych i tkactwa, wytwarzania ceramiki, wykonywania bębnów, pożywienia pradziejowego oraz łodzi jednopiennej (dłubanki). Zorganizowano je na prośbę Wspólnego Sekretariatu Technicznego Funduszu Litwa – Polska 2007–2013, a uczestniczyło w nich około 1500 osób. Za przygotowanie warsztatów muzeum otrzymało podziękowanie Ministra Spraw Wewnętrznych Litwy.

Jerzy Brzozowski, dyrektor muzeum oraz kustosz Krzysztof Skłodowski wzięli udział w „Rajdzie pamięci szlakiem Suwalskiej Brygady Kawalerii, Suwałki – Kock”, zorganizowanym przez Muzeum Okręgowe w Suwałkach, Stowarzyszenie im. 2. Pułku Ułanów Grochowskich z Podkowy Leśnej i GRH „Garnizon Suwałki”. W dniu 1 września uczestnicy rajdu wzięli udział w miejskich obchodach 73. rocznicy wybuchu II wojny światowej, a następnie konno przemierzyli trasę z Suwałk do Woli Gułowskiej, dokąd dotarli 11 września.

Aby pozyskać fundusze na zakup portretu Jadwigi – żony Alfreda Wierusza-Kowalskiego, zainicjowano akcję „Żona dla Alfreda”, w ramach której odbyły się cztery spotkania. Pierwsze 30 września, z udziałem około stu osób, podczas którego zaprezentowano wspomniany portret, a także dziewięć innych portretów członków rodziny Wieruszów-Kowalskich, znajdujących się w kolekcji muzeum. Dorosłym uczestnikom spotkania przedstawiono film dokumentalny o artyście oraz stronę internetową, założoną z myślą o popularyzacji idei zakupu obrazu oraz upowszechnianiu wiedzy o życiu i twórczości Alfreda Wierusza-Kowalskiego. Dzieci miały okazję spędzić czas na grach i zabawach związanych z twórczością artysty. Kolejne edycje akcji obejmowały: „Urodziny u Alfreda”, 21 października – prezentację siedmiu obrazów Alfreda Wierusza-Kowalskiego z prywatnej kolekcji oraz wykład na temat jego twórczości na podstawie pokazywanych prac; „Wilk nie jest taki zły”, 18 listopada – pokaz muzealnych obrazów przedstawiających wilki oraz wykład Wojciecha Misiukiewicza na temat życia i zwyczajów wilków; „Świąteczne zabawy nie tylko dla dzieci”, 16 grudnia – pokaz nowego muzealnego depozytu „Myśliwi na moczarach” oraz rysunków, ponadto wykład na temat warsztatu artystycznego Alfreda Wierusza-Kowalskiego.

W Muzeum im. Marii Konopnickiej w dniach 21–24 marca odbył się cykl spotkań „Malarstwo w poezji, poezja w malarstwie”. W ramach obchodów 170. rocznicy urodzin Marii Konopnickiej, od marca muzeum noszące imię poetki prowadziło projekt „Spotkania z bohaterami utworów Marii Konopnickiej – cykl zajęć edukacyjnych”. Podczas organizowanych raz w miesiącu rodzinnych spotkań wspólnie czytano baśnie i wiersze, odbywały się też gry, zabawy, zajęcia plastyczne i teatralne. Podsumowanie spotkań miało miejsce 9 grudnia.

Muzeum poetki odwiedziły Elżbieta Twardowska i Monika Modrzejewska-Świgulska, praprawnuczki Marii Konopnickiej.

Łącznie w imprezach zorganizowanych w 2012 roku przez muzeum i jego oddziały wzięło udział blisko 16 000 osób.

W mediach lokalnych i ogólnopolskich („Tygodnik Suwalski”, z którym pracownicy muzeum prowadzili stałą współpracę, „Gazeta Współczesna”, „Gazeta Wyborcza”, „Kurier Poranny”, „Przegląd Powiatowy”, Radio 5, Radio Białystok, Radio RMF FM, Telewizja Suwałki, TVP Białystok, Telewizja Regionalna 3), a także kilkakrotnie w prasie i telewizji litewskiej ukazało się łącznie blisko 160 materiałów popularyzujących działania organizowane przez muzeum. Dyrektor placówki wraz z pracownikami uczestniczył wielokrotnie w programie „Gość Radia 5”.

Na portalu społecznościowym Facebook zostały założone profile: Muzeum Okręgowego w Suwałkach, Muzeum im. Marii Konopnickiej, działającej przy muzeum Grupy Rekonstrukcji Historycznej „Garnizon Suwałki” oraz „Żona dla Alfreda”, na których systematycznie zamieszczone są informacje dotyczące bieżących działań. W związku ze zbiórką środków na zakup portretu Jadwigi Wierusz-Kowalskiej we wrześniu uruchomiono także specjalną stronę internetową, poświęconą popularyzacji tej idei.

Pracownicy merytoryczni muzeum wygłosili dziewięć wykładów z różnych dziedzin działalności muzeum, w których wzięło udział 278 osób. Ich adresatami byli nauczyciele, przewodnicy turystyczni, młodzież szkolna, studenci, członkowie Uniwersytetu III Wieku, osadzeni w suwalskim Areszcie Śledczym i wyspecjalizowane grupy zawodowe odbywające na Suwalszczyźnie objazdy naukowe.

INNE

24 września września dyrektor i pracownicy Działu Archeologii uczestniczyli w pogrzebie jednego z najwybitniejszych archeologów polskich, prof. dr hab. Jerzego Okulicz-Kozaryna, badacza Suwalszczyzny, natomiast 15 listopada, delegacja muzeum uczestniczyła w uroczystościach pogrzebowych rtm. Włodzimierza Suchodolskiego, ostatniego oficera oddziałów Wojska Polskiego stacjonujących w Suwałkach przed 1939 rokiem.

Grupa Rekonstrukcji Historycznej „Garnizon Suwałki” działająca przy Muzeum Okręgowym w Suwałkach otrzymała nagrodę Prezydenta Miasta Suwałk za osiągnięcia w dziedzinie twórczości artystycznej, upowszechniania i ochrony kultury, opieki nad zabytkami.

11 maja w muzeum odbyły się wojewódzkie obchody Międzynarodowego Dnia Muzeów zorganizowane przez Oddział Podlaski Stowarzyszenia Muzealników Polskich i Muzeum Okręgowe w Suwałkach. Uczestniczyli w nich przedstawiciele władz samorządowych województwa podlaskiego i Suwałk oraz blisko stu muzealników z całego regionu. Doroczną nagrodę Podlaskiego Oddziału Stowarzyszenia Muzealników Polskich za Najważniejsze Wydarzenie Muzealne Roku w regionie podlaskim w kategorii najciekawsze wydarzenie pozawystawiennicze otrzymali Magdalena Wołowska-Rusińska i Krzysztof Skłodowski za projekt „Spotkania z żywą historią – cykl imprez popularyzujących historię Suwałk i Suwalszczyzny”.

28 grudnia Rada Miejska w Suwałkach uchwaliła nowy statut muzeum (Uchwała nr XXX/327/2012).

Oprac. Jerzy Brzozowski, Celina Kalejta

Archiwum Państwowe w Suwałkach

Przejmowanie materiałów archiwalnych

W 2012 roku zasób Archiwum w Suwałkach (bez Oddziału w Ełku) zwiększył się o dwa nowe zespoły archiwalne: Banku Przemysłowo-Handlowego Oddziału w Augustowie 1992–2002 (0,65 metra bieżącego i 30 jednostek archiwalnych) oraz Regionalnego Ośrodka Kultury i Sztuki w Suwałkach 1993–2012 (9,90 m.b., 550 j.a.). Do tych nabytków należy doliczyć dopływy do 38 już posiadanych zespołów, w tym do 16 zespołów akt stanu cywilnego, do czterech zespołów instytucji wymiaru sprawiedliwości, w tym Sądu Powiatowego w Augustowie (1,70 m.b., 574 j.a.), pięciu zespołów jednostek administracji państwowej, trzech zespołów banków, w tym NBP Oddziału w Augustowie 1946–1990 (0,87 m.b., 83 j.a.), czterech zespołów jednostek kultury, w tym Domu Pracy Twórczej w Wigrach 1973–2012 (4,55 m.b., 42 163 j.a.), jednego zespołu partii politycznej, czterech zespołów akt wyborczych oraz Stowarzyszenia Polaków Poszkodowanych przez III Rzeszę Oddziału Terenowego w Suwałkach (3,50 m.b., 56 j.a.). Łącznie z zewnątrz, głównie z archiwów zakładowych, czyli komórek państwowych i samorządowych jednostek organizacyjnych tworzących materiały archiwalne, przejęto 14,72 m.b. oraz 43 189 j.a., głównie dokumentacji aktowej i fotograficznej. Rozpoczęto też przejmowanie dokumentów elektronicznych. Zasób zwiększył się także (o 125 j.a. i 1,4 m.b) w wyniku prac nad weryfikacją i uzupełnianiem ewidencji. Podsumowując, w 2012 roku zbiory archiwum wzbogaciły się o 43 893 j.a. i 26,67 m.b. akt i na koniec tego roku obejmowały 700 zespołów archiwalnych liczących 307 545 j.a. (głównie akt, ale też fotografii, map i planów, dokumentacji technicznej, druków ulotnych, filmów i nagrań) oraz 1 782,81 m.b. akt.

W 2012 roku zmiany w rozmiarze zasobu archiwum były większe niż w latach poprzednich, głównie z powodu przejmowania dokumentacji zlikwidowanych instytucji kultury (Domu Pracy Twórczej w Wigrach i Regionalnego Ośrodka Kultury i Sztuki w Suwałkach).

Przejmowanie dokumentacji niearchiwalnej

W 2012 roku archiwum kontynuowało odpłatne przejmowanie dokumentacji niearchiwalnej likwidowanych podmiotów. Jej ilość była duża i wyniosła 278 m.b. oraz 18 471 jednostek, ponieważ do archiwum trafiła większość akt likwidowanej Wszechnicy Mazurskiej w Olecku. W tej dziedzinie przeprowadzono także brakowanie dokumentacji (w ilości 273,23 m.b.), której upłynął termin przechowywania.

Opracowanie zasobu

W 2012 roku zakończono opracowanie druków ulotnych z zespołu Komitet Wojewódzki PZPR w Suwałkach (391 j.a.) oraz kontynuowano inwentaryzację materiałów dużego zespołu Sąd Okręgowy w Grodnie Wydział Zamiejscowy w Suwałkach 1918–1939 (porządkowanie i inwentaryzacja akt spraw karnych oraz wpis do bazy IZA danych o 677 jednostkach archiwalnych). Inwentaryzowano też dopływy do zespołów akt stanu cywilnego oraz zespołów Prezydiów Powiatowych Rad Narodowych i Urzędów Powiatowych w Augustowie i Suwałkach, a także nieuporządkowane akta zespołu Hipoteka suwalska (łącznie 596 j.a.).

Ogółem zinwentaryzowano 1309 jednostek inwentarzowych akt (14,5 m.b.) i 391 druków ulotnych (w większości w bazie danych IZA). Poza tym prowadzono prace mające na celu uzupełnienie ewidencji i usunięcie w niej braków w środkach ewidencyjnych na poziomie jednostek oraz zespołów. W formie 19 spisów roboczych zewidencjonowano 551 j.a. (7,9 m.b.) akt z 14 zespołów archiwalnych. Prowadzono przegląd i aktualizację ewidencji skarbowej. Oprócz tego wprowadzono do bazy danych SEZAM kilkadziesiąt rekordów w ramach dokumentowania zmian w stanie ilościowym zasobu archiwum.

Profilaktyka i konserwacja zbiorów

W pracowni konserwacji i profilaktyki kontynuowano głównie prace przy konserwacji akt stanu cywilnego (122 j.a.). Oprócz tego poddano również pełnej konserwacji księgę meldunkową z Augustowa z przełomu XIX i XX wieku, pięć poszytów (zespołów Akta miasta Suwałk, Gimnazjum Męskiego im. K. Brzostowskiego, Prokuratury Powiatowej w Suwałkach) oraz siedem map. Łącznie zabiegom konserwatorskim poddano 5398 kart i innych obiektów (map, opraw, fotografii) w 135 jednostkach archiwalnych. Natomiast w ramach zabiegów profilaktycznych przeprowadzono dezynfekcję 24 map i 10 ksiąg stanu cywilnego z Oddziału w Ełku. Odkurzono: akta zespołu Sądu Pokoju w Sejnach 1919–1927, część akt Sądu Okręgowego w Grodnie Wydziału Zamiejscowego w Suwałkach 1919–1939, Sądu Powiatowego w Suwałkach i miasta Suwałk, druki ulotne z zespołu Komitet Wojewódzki PZPR w Suwałkach, plany z zespołu Wojewódzki Urząd Statystyczny w Suwałkach, mapy kuli ziemskiej i kontynentów. Zdezynfekowano i odkurzono akta Wojewódzkiej Rady Narodowej w Suwałkach i Sejmiku Samorządowego w Suwałkach oraz część akt Urzędu Wojewódzkiego w Suwałkach, a także niektóre oprawy i opakowania akt notarialnych. Te ostatnie prace, a także badania mikrobiologiczne próbek pobranych z obiektów przechowywanych w jednym z magazynów oraz dezynfekcję tego pomieszczenia wykonano z powodu zalania części jego ściany. Przeprowadzono też przegląd zespołu nr 45 Zarząd Miejski w Suwałkach wytypowanego do masowego odkwaszania (454 j.a. i 2 m.b. akt).

Dzięki środkom przyznanym przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych pracownię konserwacji i profilaktyki materiałów archiwalnych wyposażono w następujący sprzęt: stół niskociśnieniowy z oprzyrządowaniem, zestaw pH-metryczny, lampy, kauter, żelazko do dublażu, destylarkę, zestaw filtrów, stół podświetlany, szywnicę, prasę introligatorską, odkurzacz z filtrem HEPA, meble, inny drobny sprzęt oraz materiały do konserwacji i profilaktyki archiwaliów, zestaw komputerowy ze skanerem, oczyszczacz powietrza.

Digitalizacja materiałów archiwalnych

W 2012 roku przygotowano i przekazano do digitalizacji, którą zrealizował podmiot zewnętrzny, 67 ksiąg akt stanu cywilnego. Oprócz tego, na potrzeby Narodowego Archiwum Cyfrowego w Warszawie, przygotowywano wykazy posiadanych mikrofilmów akt stanu cywilnego, które zostały przeznaczone do digitalizacji między innymi z myślą o umieszczeniu skanów w portalu „szukajwarchiwach”. Ponadto wykonano 7668 skanów z mikrofilmów zespołu archiwalnego Rząd Gubernialny Augustowski ze zbiorów Litewskiego Państwowego Archiwum Historycznego.

Nadzór nad narastającym zasobem archiwalnym

W zakresie kształtowania zbiorów i ich zabezpieczenia suwalskie archiwum prowadziło nadzór nad narastającym zasobem archiwalnym na terenie miasta Suwałki oraz powiatów: augustowskiego, sejneńskiego, suwalskiego, gołdapskiego (bez gminy Banie Mazurskie) i oleckiego (bez gminy Świętajno). W 100 państwowych i samorządowych jednostkach, które tworzą materiały archiwalne i posiadają archiwa zakładowe, przeprowadzono 46 kontroli ogólnych, problemowych i sprawdzających oraz 49 ekspertyz w związku z wydaniem zezwoleń na wybrakowanie dokumentacji niearchiwalnej lub przejmowaniem materiałów archiwalnych. Wydano też 119 zezwoleń i opinii na wybrakowanie (zniszczenie) niemal 1640 m.b. dokumentacji niearchiwalnej. Uzgodniono i zaopiniowano 43 normatywy kancelaryjno-archiwalne (instrukcje kancelaryjne, instrukcje archiwalne, jednolite rzeczowe wykazy akt i zmiany do nich). Udzielono 270 porad w ramach prowadzonych konsultacji z personelem kancelaryjno-archiwalnym różnych instytucji. Dużo uwagi poświęcono przygotowaniu materiałów archiwalnych do przekazania archiwum przez różne jednostki organizacyjne: Dom Pracy Twórczej w Wigrach, Sądy Rejonowe w Augustowie i Suwałkach, Sądy Powiatowe w Augustowie i Suwałkach, Regionalny Ośrodek Kultury i Sztuki w Suwałkach, Wojewódzki Ośrodek Metodyczny oraz Wojewódzka Biblioteka Pedagogiczna w Suwałkach. Przeprowadzono też szkolenie kancelaryjno-archiwalne pracowników postawionego w stan likwidacji Regionalnego Ośrodka Kultury i Sztuki w Suwałkach.

Udostępnianie i informacja archiwalna

W 2012 roku powtórzyła się zaobserwowana w roku poprzednim tendencja wzrostu wskaźników udostępniania materiałów archiwalnych. To ważna dziedzina działalności archiwum, która szczególnie angażuje jego personel. Ogółem ze zbiorów korzystało 266 osób, w tym 16 z zagranicy. W trakcie 905 odwiedzin w pracowni naukowej, a także w wyniku wysyłki posiadanych mikrofilmów do pracowni naukowych innych archiwów, udostępniono 9762 jednostki inwentarzowe (w 2011 roku 7906). Wszystko wskazuje na to, że wzrost ten wiązał się z zezwoleniem na wykonywanie kopii archiwaliów własnym sprzętem przez użytkowników pracowni naukowej.

Większą niż w poprzednich latach grupę użytkowników zasobu archiwalnego stanowili genealodzy (107 osób). W swoich poszukiwaniach sięgnęli do 6614 jednostek, w tym do posiadanych przez archiwum mikrofilmów ksiąg kościelnych oraz innych materiałów: akt notarialnych, sądowych, hipotecznych, ubezpieczeniowych. Kolejna grupa użytkowników (41 osób), wprawdzie nieco mniejsza niż w 2011 roku, korzystała z materiałów archiwalnych w celach naukowych. W toku odwiedzin w pracowni, których liczba (178) była zbliżona do roku poprzedniego, badacze ci zamówili 2372 jednostki inwentarzowe, czyli o niemal tysiąc więcej niż w roku 2011. Na tej podstawie można sądzić, że ta grupa badaczy najbardziej skorzystała na wprowadzeniu możliwości kopiowania archiwaliów własnym sprzętem. Tradycyjnie dość liczna kategoria osób (jednak nieco mniejsza niż w 2011 roku), które odwiedzały pracownię naukową (79), korzystała z dokumentów własnościowych. Liczba udostępnionych w tych celach materiałów była jednak stosunkowo niewielka (508 jednostek), co wynikało z ograniczenia prowadzonych poszukiwań do konkretnego, często jednego dokumentu.

Użytkownicy pracowni naukowej, podobnie jak w latach poprzednich, zamawiali materiały archiwalne wytworzone w różnym czasie przez wiele podmiotów. Poszukiwania prowadzili w: aktach stanu cywilnego różnych wyznań (najczęściej w ich mikrofilmach) z XIX i początku XX wieku (zwłaszcza z Suwałk, Sejn, Filipowa, Jeleniewa, Kaletnika, Wigier), aktach hipotecznych i notarialnych (w tym Państwowych Biur Notarialnych w Augustowie i Suwałkach), materiałach administracji miejskiej i powiatowej z XIX i XX wieku (aktach miast Suwałk i Augustowa oraz Starostw Powiatowych i Wydziałów Powiatowych w Sejnach i Suwałkach z okresu sprzed i po II wojnie światowej), archiwaliach administracji szczebla wojewódzkiego (otrzymanych z Litwy mikrofilmach zespołu z XIX wieku: Rząd Gubernialny Augustowski oraz w dokumentacji urzędów byłego województwa suwalskiego), a także gminnego i gromadzkiego (z czasów PRL-u), archiwaliach policji z powiatu suwalskiego z okresu międzywojennego i sądów z lat 1919–1939 i 1945–1950, materiałach organizacji społecznych i partii politycznych z okresu PRL-u (zwłaszcza Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej z terenu byłego województwa suwalskiego), spuściznach fotograficznych Tadeusza Smagacza i Romana Łysionka.

Przedstawiona wyżej struktura udostępniania materiałów archiwalnych częściowo potwierdziła tendencje zauważone w latach poprzednich. Otóż z archiwum i jego zbiorów nadal częściej korzystają przeciętni obywatele, którzy przeważnie nie mają szczególnych kwalifikacji i zainteresowań naukowych, a poszukują konkretnych informacji o charakterze genealogicznym lub własnościowym, a więc dotyczących przodków lub stanu posiadania rodzin. Co ważne, w 2012 roku potwierdziło się wyhamowanie spadkowego trendu korzystania ze zbiorów archiwum w ramach badań naukowych i popularnonaukowych.

W 2012 roku przy realizacji kwerend archiwum rozpatrzyło 527 podań (czyli nieco więcej niż w 2011 roku), w tym 95 z zagranicy, 452 od osób prywatnych i 75 od instytucji. Najwięcej – 280, dotyczyło poszukiwań i przekazania kopii dokumentów potrzebnych do uregulowania spraw własnościowych, a 196 poszukiwań genealogicznych. Zwracała uwagę niewielka ilość kwerend o charakterze socjalnym. Znaczna część spraw wymagała poświęcenia na poszukiwania dłuższego czasu i dużego nakładu pracy. W celu przyśpieszenia obsługi interesantów i zminimalizowania kosztów wykonywanych usług, proponowano oraz umożliwiano petentom prowadzenie samodzielnych poszukiwań dokumentów własnościowych i genealogicznych w pracowni naukowej. Spora część badaczy korzystała tam również ze zbiorów biblioteki archiwum, w której gromadzone są książki i czasopisma, głównie z dziedziny archiwistyki, historii regionu i prawa.

Na potrzeby użytkowników pracowni naukowej i osób składających podania wykonano 1935 kserokopii oraz 1789 kopii cyfrowych (fotografii i skanów).

W ramach obsługi posiadanej dokumentacji niearchiwalnej rozpatrzono 156 podań i w odpowiedzi na nie wydano 176 kopii oraz 35 wypisów (głównie z dokumentacji osobowo-płacowej).

Popularyzacja archiwum i jego zasobu

W 2012 roku w archiwum prezentowano dwie własne wystawy. Jedna „O aktach stanu cywilnego. Historia i konserwacja” została opracowana przez konserwatorów archiwalnych Michała Witkowskiego i Małgorzatę Myślicką w ramach stypendium przyznanego przez Urząd Miejski w Suwałkach. Drugą, przedstawiającą dokumenty dotyczące obławy augustowskiej, przygotowano w związku z konferencją prasową dr. Nikity Pietrowa, wiceprzewodniczącego rosyjskiego Stowarzyszenia Memoriał oraz jego spotkaniem z potomkami ofiar obławy. Zorganizowane zostało ono w archiwum przez Związek Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej 1945 roku i Klub Historyczny im. Armii Krajowej w Augustowie. Podczas wyjazdu na Litwę, zorganizowanego przez Starostwo Powiatowe w Suwałkach pod hasłem „Tropem dziedzictwa rodu Paców”, do Ambasady Polskiej w Wilnie trafiła wystawa poświęcona gen. hr. Ludwikowi M. Pacowi, w której przygotowaniu uczestniczył pracownik archiwum Marek Sidor. Znalazły się na niej kopie archiwaliów z zasobu archiwum w Suwałkach. Na własnej stronie internetowej archiwum prezentowało ekspozycje wirtualne pt. „Maria Konopnicka i Suwałki (w 170. rocznicę urodzin)”, „Aleksandra Piłsudska i Suwałki (w 130. rocznicę urodzin)”, „Barwy dzieciństwa w archiwalnej fotografii”.

Z inicjatywy prawosławnej Parafii Wszystkich Świętych w Suwałkach, w sali wystawowej archiwum była prezentowana wystawa pt. „Kolory prawosławia”. Archiwum eksponowało również w swojej siedzibie przygotowaną przez Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Białymstoku wystawę pt. „586 dni stanu wojennego”. Towarzyszyła jej prezentacja multimedialna pt. Codzienność stanu wojennego. Województwo suwalskie 1982, opracowana przez Tadeusza Radziwonowicza, przedstawiana głównie uczniom uczestniczącym w lekcjach historyczno-archiwalnych. Także z białostockim oddziałem IPN w archiwum zorganizowano spotkanie z okazji 70. rocznicy powołania Armii Krajowej, w trakcie którego wykład i prezentację multimedialną Żołnierze konspiracji niepodległościowej Suwalszczyzny czasu wojny w źródłach archiwalnych przedstawił Tadeusz Radziwonowicz. Z kolei we współpracy z panem Tadeuszem Izbickim, archiwum zorganizowało dwie prezentacje jego książki Niech nasz krąg trwa. Izbiccy znad Wigier, napisanej w dużej mierze w oparciu o materiały ze zbiorów suwalskiego archiwum. Spotkania były połączone z wykładem i prezentacją multimedialną Sławomira Filipowicza o poszukiwaniach genealogicznych. Na zaproszenie Gminnego Ośrodka Kultury w Raczkach Marek Sidor wygłosił prelekcję połączoną z prezentacją multimedialną kopii materiałów pt. Ludwik Michał Pac – polski ziemianin w angielskim stylu, czyli o reformach społeczno-gospodarczych hrabiego.

Archiwum wraz z Augustowsko-Suwalskim Towarzystwem Naukowym i Muzeum Okręgowym w Suwałkach było organizatorem promocji XI tomu „Rocznika Augustowsko-Suwalskiego”, a także współwydawcą tomu XII.

Poprzez przeprowadzenie kwerendy w zbiorach fotograficznych, wykonanie i przekazanie kopii wybranych fotografii, archiwum wsparło opracowanie publikacji Urzędu Miejskiego w Suwałkach pt. Suwałki wczoraj i dziś. TransFormacja miasta.

Pracownicy archiwum prowadzili, organizowane we współpracy ze szkołami, lekcje historyczno-archiwalne (łącznie 15) o tematyce dotyczącej działalności archiwum, zbiorów, a zwłaszcza historii regionu. W większości były one połączone z prezentacjami multimedialnymi.

Badania naukowe i popularnonaukowe

W konferencji naukowej zorganizowanej przez Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe pt. „Archiwalia a badania regionalne. Rody i rodziny Mazowsza i Podlasia. Źródła do badań genealogicznych” referat pt. Akta Augustowskiej Guberni Deputacji Szlacheckiej i Kancelarii Marszałka Szlachty Guberni Augustowskiej jako źródło do badań genealogicznych z prezentacją multimedialną przedstawił Sławomir Filipowicz.

Ukazały się drukiem następujące publikacje pracowników archiwum: T. Radziwonowicz, Łomżyńscy i suwalscy archiwiści w okresie międzywojennym, [w:]Wybitni archiwiści łomżyńscy w służbie społeczeństwa, Łomża 2012, s. 17–36; T. Radziwonowicz, Polsko-litewskie rokowania w Suwałkach (30 wrzesień – 8 październik 1920 r.), [w:] Umowa suwalska: fakty i interpretacje, Wilno 2012, s. 232–252 / Lenkijos ir Lietuvos derybos Suvalkuose 1920 metų rugsėjo 30-spalio 8 dienomis [w:] Suvalkų sutartis: faktai ir interpretacijos, Vilnius 2012, s. 13–40; T. Radziwonowicz, O sytuacji i warunkach funkcjonowania struktur organizacyjnych kościołów i związków wyznaniowych w Suwałkach w latach 1975–1989, „Rocznik Augustowsko-Suwalski”, t. 12, s. 89–115; T. Radziwonowicz, Kronika 2011 Archiwum Państwowe w Suwałkach, „Rocznik Augustowsko-Suwalski”, t. 12, s. 267–271; M. Sidor, Wysiedlenia ludności litewskiej z Suwalszczyzny w latach 1941, 1945–1949, ich przebieg i konsekwencje, „Rocznik Augustowsko-Suwalski”, t. 12, s. 159–168.

Jak co roku, pracownicy archiwum brali udział w pracach organów kolegialnych wspólnych z Archiwum Państwowym w Białymstoku – Komisji Metodycznej oraz Komisji Archiwalnej Oceny Dokumentacji, które zajmowały się różnymi problemami z zakresu opracowania materiałów archiwalnych oraz nadzoru nad narastającym zasobem archiwalnym. Sławomir Filipowicz uczestniczył w pracach Centralnej Komisji Metodycznej przy Naczelnym Dyrektorze Archiwów Państwowych i przygotował opinie dotyczące: pragmatyki przejmowania oraz ewidencjonowania dokumentacji dowodów osobistych, prawidłowości procedur włączenia do zasobu oraz poprawności merytorycznej opracowania przez Narodowe Archiwum Cyfrowe Zbioru fotografii dotyczących żałoby po katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem, ponadto uwag z archiwów państwowych w sprawie Wskazówek metodycznych dotyczących postępowania z kopiami materiałów archiwalnych oraz problemów wartościowania dokumentacji masowej w archiwach państwowych w aspekcie dokumentacji osobowej.

Inne działania

Obsada kadrowa archiwum w 2012 roku nie uległa zmianie. Nadal zatrudniano 12 pracowników na 11 pełnych oraz połowie etatu. Praktykę studencką odbywały cztery osoby (z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Uniwersytetu w Białymstoku, Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Gdańskiego). Zatrudniano też dwie stażystki, skierowane przez Powiatowy Urząd Pracy w Suwałkach, które pomagały głównie przy brakowaniu dokumentacji niearchiwalnej oraz porządkowaniu i profilaktyce materiałów archiwalnych. Spora część pracowników uczestniczyła w szkoleniach organizowanych przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych, a także w szkoleniach prowadzonych przez inne podmioty.

W 2012 roku nie realizowano poważniejszych prac konserwacyjnych w obiekcie archiwum. Środki finansowe na funkcjonowanie placówki pochodziły z budżetu archiwów państwowych, pozostającego w dyspozycji Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych. Archiwum otrzymało też dotację z rezerwy budżetowej, pochodzącej ze środków pozyskanych przez archiwum w ramach realizacji usług, a w ograniczonej mierze korzystało z sum na zlecenie, których kwota po przejęciu dokumentacji likwidowanej Wszechnicy Mazurskiej w Olecku znacząco wzrosła. Środki z tych źródeł przeznaczono przeważnie na konserwację i profilaktykę materiałów archiwalnych oraz na pokrycie kosztów niektórych zakupów i usług.

Warto odnotować, że w 2012 roku zintensyfikowano współpracę z archiwami litewskimi (w Wilnie, Kownie i Mariampolu), głównie w celu realizacji projektów wystawienniczych, zaplanowanych na 2013 rok.

Oprac. Tadeusz Radziwonowicz