2012  2011  2010  2009  2008  2007  2006  2005
2004  2003  2002  2001  2000

Augustowsko-Suwalskie Towarzystwo Naukowe

22 stycznia

Odbyło się posiedzenie Zarządu ASTN. W jego trakcie podsumowano działalność Towarzystwa w 2006 roku, a także ustalono ramowy program działań na rok 2007. Jako główne zadania przyjęto wydanie kolejnego tomu „Rocznika Augustowsko-Suwalskiego” (tom VII) oraz zorganizowanie sesji naukowej poświęconej suwalskiej inteligencji.

26–27 maja

Odbyła się konferencja naukowa „Środowiska inteligenckie Suwalszczyzny w XIX i XX wieku”, zorganizowana przez ASTN, Instytut Historii Uniwersytetu w Białymstoku i Muzeum Okręgowe w Suwałkach. W jej trakcie zostały wygłoszone następujące wykłady i komunikaty: prof. dr hab. Stanisław Wiech „Obraz inteligencji Królestwa Polskiego w oczach carskiej policji”; prof. dr hab. Adam Dobroński „Inteligencja północno-wschodniej części Królestwa Polskiego. Oczekiwania – realia”; dr Adam Miodowski „Ukształtowanie się i rozwój środowiska inteligencji suwalskiej w dobie Królestwa Polskiego”; dr Małgorzata Dajnowicz „Postawy obywatelskie polskich przedstawicieli sfer inteligenckich Suwalszczyzny na przełomie XIX i XX wieku”; dr Bogusława Szczerbińska „Czy trafnie ziemiaństwo określało się mianem inteligencji wiejskiej? (na przykładzie guberni łomżyńskiej XIX/XX wieku)”; dr Grzegorz Zackiewicz „Role społeczne inteligencji w koncepcjach polskich syndykalistów w pierwszej połowie XX wieku”; prof. dr hab. Stanisław Achremczyk „Wojciech Kętrzyński – jego droga do polskiej tożsamości”; dr Krzysztof Buchowski „Bolesław Szczęsny Horbaczewski”; mgr Wojciech Batura „Inżynierowie budowy Kanału Augustowskiego, ich związki z życiem regionu i kariery”; mgr Jarosław Szlaszyński „Inteligencja miasta powiatowego na przykładzie Augustowa na przełomie XIX i XX wieku”; mgr Andrzej Matusiewicz „Nauczyciele gimnazjum suwalskiego w latach 1836–1862”; dr Alfons Bobowik „Udział nauczycieli w rozwoju intelektualnym społeczeństwa augustowskiego w latach 1919–1939”; mgr Tadeusz Radziwonowicz „O kształceniu i wychowaniu w seminarium nauczycielskim w okresie międzywojennym”; mgr Krzysztof Skłodowski „Oficerowie garnizonu Suwałki 1921–1939”. Materiały z sesji zostały opublikowane na początku 2008 roku.

8–9 września

ASTN zostało zaproszone do udziału w I Festiwalu Nauki i Sztuki w Olecku, organizowanym przez Wszechnicę Mazurską. W czasie festiwalu dr Maciej Ambrosiewicz, prezes Towarzystwa, wygłosił wykład „Krajobraz kulturowy pogranicza mazursko-suwalskiego”.

26 października

Augustowsko-Suwalskie Towarzystwo Naukowe wspólnie z Parkiem Naukowo-Technologicznym Polska-Wschód w Suwałkach oraz Archiwum Państwowym w Suwałkach, zorganizowało seminarium pt. „Metody opisu Ziemi”. W jego trakcie wygłoszone zostały następujące wykłady i komunikaty: mgr Sławomir Filipowicz „Geodezyjne i mapowe zasoby Archiwum Państwowego w Suwałkach”; dr Ludmiła Pietrzak „System informacji geograficznej GIS”, dr Jan Galiński „Geodezja Kinematyczna”, prof. dr hab. Henryk Kowalski „Polityka innowacyjna w Unii Europejskiej”.

Seminarium towarzyszyła wystawa map i planów pochodzących z zasobów Archiwum Państwowego w Suwałkach.

grudzień

Zgodnie z założeniami został wydany VII tom „Rocznika Augustowsko-Suwalskiego”. Wydawnictwo ukazało się dzięki finansowemu wsparciu Urzędu Miejskiego w Suwałkach.

Opracował Maciej Ambrosiewicz

Muzeum Okręgowe w Suwałkach

W minionym roku Muzeum Okręgowe w Suwałkach odnotowało rekordową frekwencję – 29209 osób (w tym 7508 w Muzeum im. Marii Konopnickiej). Stało się to głównie za sprawą zorganizowanej w końcu roku i cieszącej się niezwykłą popularnością wystawy „Chińska armia terakotowa cesarza Qin”.

Kontynuowano prace wykopaliskowe na trzech wielkich inwestycjach drogowych w regionie – obwodnicach Augustowa, Wasilkowa i Gołdapi, które poza dostarczeniem cennych eksponatów do zbiorów, poprawiły także finansową stronę działalności muzeum.

Z coraz większą skutecznością sięgano po środki z grantów Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (realizowano pięć projektów w ramach Programów Operacyjnych i Programu Mecenat 2007 na łączną kwotę 136 100 zł) i Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego (dwa granty na 9500 zł).

Badania i sesje naukowe

Pracownicy merytoryczni muzeum realizowali bądź uczestniczyli w realizacji 11 tematów badawczych z dziedziny archeologii, etnografii, sztuki, historii regionu i literatury. Muzeum im. Marii Konopnickiej prowadziło prace dokumentacyjne i bibliograficzne do tematów: „Kultura literacka na Suwalszczyźnie i Mazurach Wschodnich”, „Życie i twórczość Marii Konopnickiej”, „Związki Zbigniewa Herberta z Suwalszczyzną”, „Leszek Aleksander Moczulski”. Pracownicy Działu Archeologii realizowali temat „Późnopaleolityczne osadnictwo w rejonie Szczebry” oraz kontynuowali współpracę z prof. dr. hab. Maciejem Pawlickim z AGH w Krakowie, dotyczącą analizy fizykochemicznej ceramiki bałtyjskiej od wczesnej epoki żelaza po wczesne średniowiecze. Dział Etnografii prowadził badania na temat „Wielokulturowość Suwalszczyzny – Staroobrzędowcy”. Dział Sztuki realizował tematy: „Artyści urodzeni lub tworzący na Suwalszczyźnie”, „Środowisko artystyczne XIX-wiecznego Monachium”, „Życie i twórczość Alfreda Wierusza-Kowalskiego”. Dział Historii kontynuował realizację tematu „Odziały wojskowe garnizonu Suwałki”.

Suwalscy archeolodzy, na zlecenie białostockiego Oddziału Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, kontynuowali, od 8 maja do końca września, ratownicze badania wykopaliskowe w obrębie projektowanej obwodnicy Augustowa, obejmujące stanowiska: Szczeberka 3 i 4, Mazurki 8 oraz Augustów 27. Badania przyniosły odkrycie setek struktur archeologicznych datowanych od schyłku zlodowacenia po okres nowożytny (w tym prawdopodobnie pozostałości dwóch chat paleolitycznych). W rezultacie tych prac do Muzeum Okręgowego w Suwałkach trafią setki tysięcy zabytków ruchomych (przede wszystkim krzemiennych i fragmentów ceramiki).

Od połowy kwietnia do połowy listopada trwały badania ratownicze w obrębie planowanej obwodnicy Wasilkowa. Wykopaliska prowadzono na trzech stanowiskach archeologicznych: Sochonie 2 i 4 (zakończone) oraz Wasilków 8. Prace realizowali podwykonawcy, a finansowała Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Białymstoku.

Od połowy kwietnia do końca września trwały badania ratownicze na trasie planowanej obwodnicy Gołdapi. Objęły one jedno stanowisko Niedrzwica XVII. Prace terenowe zakończono i przystąpiono do opracowania wyników badań, które przekazano inwestorowi w grudniu. Prace realizował podwykonawca – Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, finansowała Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Olsztynie.

W październiku, w wyniku przetargu, muzeum rozpoczęło realizację badań rozpoznawczych na trasie planowanej obwodnicy Sztabina. W bieżącym roku wykonano badania powierzchniowe metodą AZP. Prace sondażowe na odkrytych i zweryfikowanych stanowiskach planowane są wiosną przyszłego roku. Badania finansowała Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Białymstoku.

Na zlecenie inwestora prywatnego, w dniach 6–9 sierpnia, prowadzono badania sondażowo-rozpoznawcze stanowisk 7 i 8 w Płaskiej. Pozyskano materiał zabytkowy datowany na epokę kamienia i okres nowożytny oraz sporządzono opinię dotyczącą możliwości prowadzenia prac ziemnych w obrębie stanowiska.

Muzeum Okręgowe wspólnie z Instytutem Historii Uniwersytetu w Białymstoku i Augustowsko-Suwalskim Towarzystwem Naukowym zorganizowało konferencję naukową „Środowiska inteligenckie Suwalszczyzny w XIX i XX wieku”. Odbyła się ona w dniach 26–27 maja. W jej trakcie wygłoszono 14 referatów. Kustosz Krzysztof Skłodowski przygotował referat „Oficerowie garnizonu Suwałki”. Materiały z sesji opublikowane zostały na początku 2008 roku.

Pracownicy muzeum uczestniczyli w dziewięciu konferencjach naukowych i popularnonaukowych, na których wygłosili 7 referatów. Muzeum współpracowało w przygotowaniu konferencji naukowej zorganizowanej przez Uniwersytet Warszawski, zatytułowanej „Zapis działalności człowieka w środowisku przyrodniczym”, która odbyła się 14–16 czerwca w Serwach.

Działalność wydawnicza i publikacje

Nakładem muzeum ukazała się publikacja Malarze polscy w Monachium: studia i szkice pod redakcją Zbigniewa Fałtynowicza i Elizy Ptaszyńskiej, zawierająca materiały z ubiegłorocznej sesji naukowej pod nazwą „Żyję całą duszą malarstwem (Olga Boznańska, 1887 r.). Malarze polscy w Monachium”. Wydano drukiem informator W monachijskiej pracowni. Roman Kochanowski, autorstwa Zbigniewa Fałtynowicza i Elizy Ptaszyńskiej, towarzyszący wystawie o tym samym tytule.

Ukazał się album Szukam światła autorstwa Stanisława J. Wosia, towarzyszący wystawie prac artysty, sfinansowany z Programu Operacyjnego „Znaki czasu” Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Muzeum było współwydawcą publikacji Między Wschodem i Zachodem. Ikony ze Słowacji autorstwa Frantiska Gutka, Jana Bosnowica i Marka Zalewskiego, informatora wystawy czasowej, która prezentowana była na początku 2008 roku. Muzeum partycypowało również w kosztach wydania VI tomu „Rocznika Augustowsko-Suwalskiego”. Ponadto, pracownicy muzeum opublikowali 12 artykułów naukowych i popularnonaukowych w różnych pismach w kraju.

Wystawiennictwo i zbiory

Muzeum Okręgowe udostępniało zwiedzającym pięć ekspozycji stałych. Cztery w budynku głównym: „Pradzieje Suwalszczyzny i Mazur Wschodnich”, „Z przeszłości geologicznej Suwalszczyzny”, „Alfred Wierusz-Kowalski 1849–1915”, „Malarstwo polskie przełomu XIX i XX wieku” oraz jedną w Muzeum im. Marii Konopnickiej: „Maria Konopnicka 1842–1910. Za zamkniętymi drzwiami czasu”.

W gmachu głównym zaprezentowano dziesięć wystaw czasowych, w tym jedną zorganizowaną jeszcze w roku poprzednim i dwie, których prezentacja przedłużyła się na rok kolejny.

Do końca stycznia prezentowano ekspozycję „Ab Urbe usque ad Mare Suebicum – od Rzymu aż do Bałtyku”.

Autorem wystawy etnograficznej „Koń w sztuce ludowej” był wybitny etnograf prof. dr hab. Marian Pokropek, właściciel Muzeum Sztuki Ludowej w Otrębusach. Eksponaty pochodziły ze zbiorów autora i Muzeum Okręgowego w Suwałkach. Wernisaż odbył się 16 lutego. Wystawę prezentowano do 10 kwietnia.

Wystawa „Fin de sciecle w Krakowie”, na której znalazło się około 200 eksponatów (plakaty, tkaniny, stroje, przedmioty rzemiosła artystycznego), została sprowadzona z Muzeum Narodowego w Krakowie. Kuratorem ekspozycji była Magda Czubińska. Wernisaż odbył się 23 lutego. Wystawa była czynna do 4 maja.

Artysta plastyk Jerzy Malinowski zorganizował wystawę prac pod nazwą „Suwałki i okolice – reminiscencje”, będącą efektem stypendium Prezydenta Miasta Suwałk. Wystawę można było oglądać od 20 kwietnia do 11 czerwca.

„W monachijskiej pracowni. Roman Kochanowski” to ekspozycja zorganizowana przez muzeum, na której prezentowano około 160 eksponatów. Przede wszystkim rysunków, ale także prac malarskich, projektów, dokumentów, zdjęć, listów, elementów wyposażenia pracowni i akcesoriów malarskich. Obrazy pochodziły ze zbiorów własnych, Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie oraz kolekcji prywatnych, natomiast rysunki i wszystkie pozostałe eksponaty – z prywatnej kolekcji z Monachium. Wystawę prezentowano od 13 lipca do 5 października.

Podczas obchodów Dni Suwałk (11 sierpnia) uroczyście otwarto wystawę prac Joanny Wierusz-Kowalskiej Turowskiej (1930–2005), wnuczki Alfreda Wierusza-Kowalskiego, przekazanych zgodnie z ostatnią wolą artystki do zbiorów suwalskiego muzeum. Ekspozycja nosiła tytuł „Żeby światło powstało w głębi”. Składało się na nią 12 prac malarskich (10 obrazów olejnych i 2 akwarele) oraz 12 rysunków autorki ze zbiorów własnych. W wernisażu uczestniczył syn Joanny (prawnuk Alfreda) Marek Turowski i jej mąż Jerzy Turowski. Wystawę prezentowano do 11 września.

Na wystawie „Salonik prowincjonalny” pokazano dziewiętnastowieczne meble salonowe, porcelanę polską i rosyjską, figurę z brązu oraz malarstwo dziewiętnastowieczne i z początku XX wieku. Eksponaty pochodziły ze zbiorów własnych oraz pozyskanego, prywatnego depozytu. Wystawa była czynna w lipcu.

Artysta i fotografik Stanisław J. Woś zaprezentował około 100 prac z ostatnich dwudziestu lat twórczości. Wystawa powstała dzięki wsparciu finansowemu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego z Programu Operacyjnego „Znaki czasu”. Wernisaż odbył się 28 sierpnia. W trakcie wernisażu autor przekazał do zbiorów muzeum cykl 7 fotografii pt. „Las”. Wystawę prezentowano do końca stycznia 2008 roku.

Zbrodniczy system stalinowski pokazano na wystawie „Sybiracy. Deportacje obywateli polskich w głąb ZSRR (1939–1941)”, którą przygotował Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku. W wernisażu uczestniczyli przedstawiciele miejscowych związków kombatanckich. Ekspozycję prezentowano od 17 września do 7 listopada.

Największym wydarzeniem wystawienniczym była ekspozycja „Chińska armia terakotowa cesarza Qin”, na której zwiedzający mogli zobaczyć jedno z największych na świecie odkryć archeologicznych XX wieku. Wystawę przygotowała Polsko-Chińska Izba Gospodarcza w Sopocie. Patronat honorowy objął Sun Rongmin, ambasador Chińskiej Republiki Ludowej w Polsce. Na ekspozycji można było obejrzeć ponad 60 obiektów, w tym figury żołnierzy terakotowej armii cesarza Qin (generałowie, oficerowie, piechurzy, łucznicy, woźnice), rydwan cesarski, przedmioty z brązu, a także fotogramy przedstawiające piękno Chin. Wierne repliki zabytków zostały wykonane z tej samej gliny i według tej samej technologii co oryginały, pod nadzorem pracowników Muzeum Armii Terakotowej Cesarza Qin w Xi’an. Wystawę uzupełniała projekcja filmu pt. „Ósmy cud świata”. Wśród dużej rzeszy zwiedzających (blisko 13 tysięcy) byli obywatele Republiki Litewskiej, którzy specjalnie na wystawę przyjeżdżali z Wilna, Kowna, Kłajpedy i mniejszych miejscowości przygranicznych, zarówno indywidualnie, jak i w grupach zorganizowanych. Szczególnie znaczącym był fakt, że zwiedzać wystawę przyjeżdżali także muzealnicy z kraju i z zagranicy (m.in. z Muzeum Narodowego w Wilnie i Kownie, z muzeum w Trokach, Olicie, Mariampolu oraz Łomży). Wystawa stała się jednym z najważniejszych wydarzeń kulturalnych ubiegłego roku. Była prezentowana od 13 października 2007 roku do 6 stycznia roku 2008.

W Muzeum im. Marii Konopnickiej zaprezentowano dwie wystawy czasowe oraz dwie witryny literackie.

Związki wybitnego poety z regionem pokazała ekspozycja „Miłosz i Suwalszczyzna”, która powstała w ramach projektu „Kultura małych ojczyzn na pograniczu”, realizowanego przez Urząd Miejski w Suwałkach i Muzeum Okręgowe. Wystawa była czynna od 30 października 2006 roku do końca sierpnia 2007 roku.

Wspólnie z Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie zorganizowano wystawę „Antologia kota”. Podczas wernisażu 4 października odbył się recital Agnieszki Fatygi. Wystawa prezentowana była do końca stycznia 2008 roku. Witryny literackie poświęcone były twórczości: Włodzimierza Odojewskiego (maj) i Czesława Miłosza (czerwiec).

Wystawa „Miłosz i Suwalszczyzna” prezentowana była także na Litwie: od 7 września do połowy października w Muzeum Regionalnym w Olicie, a od 30 października do końca listopada w Muzeum Regionalnym w Kiejdanach.

Zorganizowaną przez muzeum ekspozycję „Na lewym brzegu Niemna – Kairiajame Nemuno krante” pokazano w Domu Pracy Twórczej w Wigrach (styczeń – sierpień) oraz Ośrodku Kultury w Krasnopolu (październik – listopad). Natomiast wystawę „W monachijskiej pracowni. Roman Kochanowski” prezentowano w Muzeum Zamojskim w Zamościu (grudzień 2007 – luty 2008).

W Muzeum Podlaskim w Białymstoku zorganizowano wystawę czasową „Alfred Wierusz-Kowalski. Życie i twórczość”, na której znalazła się większość eksponatów ze stałej ekspozycji poświęconej artyście, zdemontowanej na czas wystawy „Fin de sciecle w Krakowie” (od 23 marca do końca kwietnia).

W oparciu o najciekawsze odkrycia z badań wykopaliskowych, przeprowadzonych w obrębie projektowanej obwodnicy Augustowa w 2006 roku, muzeum przygotowało ekspozycję czasową pt. „Skarby augustowskiej obwodnicy”, prezentowaną w Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Białymstoku, Rejon w Augustowie (od 14 lutego do końca 2007 roku).

Muzeum współpracowało w przygotowaniu wystawy o królu Zygmuncie Auguście, założycielu Augustowa, zorganizowanej w Muzeum Ziemi Augustowskiej z okazji 450-lecia powstania miasta.

Eksponaty ze zbiorów muzeum były wystawiane na ekspozycjach stałych w 7 muzeach w kraju oraz na 10 wystawach czasowych: m.in. w Muzeum Ziemi Sejneńskiej na wystawie „Bałtowie Zachodni”; Muzeum Archeologicznym w Poznaniu i Wrocławiu na ekspozycji „Od Rzymu do Bałtyku”; w Muzeum Wojska w Białymstoku na ekspozycji „Sport w Wojsku II RP”; na wystawie „Precz z caratem. Rok 1905” w Muzeum Niepodległości w Warszawie; na wystawie poświęconej gen. pil. Witoldowi Urbanowiczowi w Izbie Pamięci Szkoły Podstawowej w Olszance z okazji nadania jej imienia; na wystawie „Wiatr halny. Tatry w malarstwie polskim” w Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie, Fundacji Tuleja w Krakowie i Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem.

Zbiory muzealne powiększyły się o 196 eksponatów (poza Działem Archeologii), w tym: Dział Historii – 35 eksponatów (w tym 17 darów), Dział Etnografii – 55 eksponatów (w tym 2 dary), Dział Sztuki – 106 (w tym 8 darów).

Działalność oświatowa i popularyzatorska

Zrealizowano „III Spotkania z kolędą”, które odbyły się 12 stycznia. W ramach imprezy przeprowadzono konkurs literacki dla uczniów gimnazjów z Suwałk i okolic, pod tytułem „Moja domowa opowieść wigilijna”, w którym udział wzięło kilkunastu uczniów. W imprezie uczestniczyło 150 osób.

W dniu 20 kwietnia odbyła się kolejna edycja „Allelujek”. Towarzyszył jej konkurs literacki dla uczniów gimnazjów z Suwałk i okolic pod tytułem „Moja domowa opowieść wielkanocna”. Do konkursu przystąpiło kilkunastu uczniów. Nagrodzony tekst został umieszczony na stronie internetowej Muzeum Okręgowego w Suwałkach. Drugą część spotkania z obrzędowością wielkanocną wypełnił występ zespołu „Uwrocie” z Suwałk.

W 165. urodziny Marii Konopnickiej (23 maja) w „Ogrodzie Baśni” zorganizowano zajęcia plastyczno-literackie dla dzieci – „Na jagody”.

W dniach 23–24 czerwca odbył się VII Piknik Kawaleryjski – Dni Kawaleryjskie w Suwałkach, zorganizowany na terenie zalewu Arkadia (pierwszy dzień) i placu komunalnym przy ul. Świerkowej (drugi dzień). Odbywał się on według ramowego scenariusza, realizowanego od kilku lat. Grupa kaskaderów konnych ze Słupna zaprezentowała inscenizację „Zajazd Lisowczyków”. W organizację pierwszego dnia imprezy włączyło się i objęło patronatem medialnym Polskie Radio Białystok. W imprezie wzięło udział około 5 tysięcy osób.

W tym roku wyjątkowo w okresie wakacji, w dniach 3–4 sierpnia w Szwajcarii koło Suwałk odbył się „IX Jaćwieski Festyn Archeologiczny”. Pogram imprezy i scenariusz przedstawienia „Najazd księcia halicko-włodzimierskiego Daniela na Jaćwież” został przygotowany przez Dział Archeologii we współpracy z Bractwem Jaćwingów „Pera Sudinoi” w Suwałkach i Klubem Archeologicznym. W festynie udział wzięło blisko 100 wykonawców i około 2200 zwiedzających.

W ramach Dni Suwałk (11–12 sierpnia) muzeum zaoferowało mieszkańcom miasta możliwość zwiedzania wystaw stałych i czasowych oraz przygotowało zestaw do wybijania okolicznościowej monety pod nazwą „suwal”.

Dla najmłodszych, 6 i 20 grudnia, wspólnie z „Tygodnikiem Suwalskim”, zorganizowano trzecią już edycję imprezy „Zimowy Pałacyk Świętego Mikołaja”. 6 grudnia odbyły się zabawy literackie pod nazwą „Magia Świąt” (debata nad istnieniem św. Mikołaja, Abecadło Świąt oraz wspólne pisanie Opowieści Świątecznych), spotkanie ze Świętym Mikołajem, który podróżował po Suwałkach autobusem Radia 5, witając się z mieszkańcami miasta. Natomiast 20 grudnia Święty Mikołaj ze swoją świtą odwiedził najmłodszych podopiecznych hospicjum domowego, prowadzonego przez Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Paliatywnej w Suwałkach oraz małych pacjentów Szpitala Wojewódzkiego. Złożył też wizytę w kilku suwalskich przedszkolach. Tego dnia wraz ze Śnieżynkami przemierzał dorożką suwalskie ulice, wprowadzając mieszkańców w atmosferę nadchodzących świąt. Wielki finał odbył się na lodowisku w parku miejskim, gdzie przeprowadzono konkursy i zabawy. Dodatkową atrakcją była prezentacja spektaklu „Królowa śniegu” w wykonaniu teatru „Lustro”. W imprezie wzięło udział około 550 dzieci.

W 137 lekcjach muzealnych z kilkunastu tematów przeprowadzonych przez pracowników muzeum uczestniczyło 3317 osób (w tym, w 77 lekcjach przeprowadzonych w Muzeum im. Marii Konopnickiej 1637 osób).

Pracownicy merytoryczni muzeum wygłosili 11 wykładów zarówno naukowych, jak i popularnonaukowych ze wszystkich dziedzin działalności muzeum: archeologii, geologii, etnografii, sztuki i historii sztuki, literatury i historii literatury oraz historii regionu, w których uczestniczyło ponad 230 osób.

Trzydziestolecie działalności świętował Klub Archeologiczny przy Muzeum Okręgowym w Suwałkach. Uroczystości odbyły się 25 sierpnia w siedzibie muzeum. Wzięło w nich udział około 60 byłych i aktualnych członków klubu, przedstawiciele władz miasta oraz Leszek Lenarczyk, założyciel klubu, obecnie dyrektor Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Głogowie. W ciągu roku odbyło się 27 spotkań klubu, w których łącznie wzięło udział 156 osób. W dniach 1–2 czerwca odbyła się wycieczka naukowa Klubu Archeologicznego na Litwę. Po wystawach i stanowiskach archeologicznych oprowadzał prof. Aleksiejus Luchtanas z Uniwersytetu Wileńskiego. Zwiedzono ekspozycję archeologiczną w Muzeum Narodowym w Wilnie oraz kompleks architektoniczny starówki wileńskiej, pradziejowy i wczesnośredniowieczny zespół osadniczoobronny w Kiernowie, a także zamek i muzeum w Trokach. W wycieczce wzięło udział 19 członków klubu.

Inne

W dniu 26 listopada, w Konsulacie Generalnym RP w Malmö, odbyła się uroczystość przekazania zbiorów prof. Knuta Olofa Falka i Szwedzkiej Ekspedycji Jaćwieskiej dla Muzeum Okręgowego w Suwałkach. Dagmar Falk z rąk Józefa Gajewskiego, prezydenta miasta Suwałki oraz Włodzimierza Marczewskiego, przewodniczącego Rady Miejskiej Suwałk, otrzymała tytuł Honorowego Obywatela Suwałk przyznany przez suwalską radę miejską na wniosek muzeum. Dyrektor muzeum Jerzy Brzozowski wręczył Dagmar Falk, Gunilli Lindberg oraz Szwedzkiej Ekspedycji Jaćwieskiej tytuły Przyjaciół Muzeum Okręgowego w Suwałkach. W spotkaniu, obok dyplomatów, uczestniczyło wielu członków dawnej Szwedzkiej Ekspedycji Jaćwieskiej, a także przedstawiciele środowisk polonijnych w Skanii.

25 maja uroczyście świętowano wojewódzkie i miejskie obchody Międzynarodowego Dnia Muzeów, których gospodarzem było Muzeum Okręgowe przy współpracy Podlaskiego Oddziału Stowarzyszenia Muzealników Polskich. Uczestniczyli w nich przedstawiciele muzeów: Podlaskiego w Białymstoku i jego oddziałów, Północnomazowieckiego w Łomży i jego oddziałów, Wojska w Białymstoku, Galerii im. Slendzińskich w Białymstoku i Okręgowego w Suwałkach oraz muzealnicy z Olity (Litwa) – łącznie około 70 osób. W spotkaniu uczestniczył Jarosław Schabieński, marszałek województwa podlaskiego (który był fundatorem nagród w konkursie na najważniejsze wydarzenie muzealne roku w regionie podlaskim), Józef Gajewski, prezydent miasta Suwałki i Włodzimierz Marczewski, przewodniczący Rady Miejskiej w Suwałkach. Podczas imprezy wręczono nagrody przyznane w konkursie na najciekawsze wydarzenie muzealne województwa podlaskiego 2006 roku. W kategorii „najlepsza wystawa” nagrodę otrzymali Celina Kalejta i Krzysztof Skłodowski z Muzeum Okręgowego w Suwałkach za ekspozycję „Zygmunt August i Barbara – prawda i legenda”. Po raz siódmy muzeum przyznało honorowe wyróżnienia „Przyjaciel Muzeum w Suwałkach”. Tegorocznymi laureatami zostali: Muzeum w Olicie, Marek Turowski (prawnuk Alfreda Wierusza-Kowalskiego) oraz dwie nauczycielki: Joanna Lisek z Augustowa i Alicja Wasilewska z Suwałk.

W ramach zaplanowanych na 2007 rok zadań inwestycyjnych w sierpniu został wykonany przez Zakład Elektroniki „SUWAR” system telewizji przemysłowej CCTV w Muzeum im. Marii Konopnickiej (monitoring telewizyjny), obejmujący całą nieruchomość.

Jerzy Brzozowski, Celina Kalejta

Archiwum Państwowe w Suwałkach

Przejmowanie materiałów archiwalnych

Zasób Archiwum Państwowego w Suwałkach w 2007 roku zwiększył się o 6 nowych zespołów archiwalnych, dopływy do już posiadanych zespołów i materiały wyodrębnione w trakcie porządkowania zbiorów. Łącznie o 66 metrów bieżących i ponad 42 tys. jednostek archiwalnych.

Największe nabytki pochodziły spoza archiwów zakładowych, bowiem podjęto działania, które miały na celu przejmowanie materiałów archiwalnych innych podmiotów niż państwowe i samorządowe.

Największymi przejętymi zespołami były: licząca ponad 40 tys. klatek negatywów spuścizna fotograficzna z ostatnich 30 lat Romana Łysionka, zakupiona ze środków przyznanych przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz materiały zlikwidowanej Polsko-Litewskiej Izby Gospodarczej Rynków Wschodnich w Suwałkach (219 j.a., 18,6 m.b.). Przejętych zostało także 6 tomów akt nieistniejącego Zarządu Wojewódzkiego Ligi Ochrony Przyrody w Suwałkach, które przekazał Edmund Soboń, jeden z działaczy LOP. Pozostałe przejęte zespoły to: akta z wyborów do Sejmu i Senatu RP z 25 września 2005 roku (64 j.a., 0,7 m.b.), Nadleśnictwo Czarna Hańcza w Okółku 1952–1975 (85 j.a., 1,3 m.b.), Nadleśnictwo Pomorze w Pomorzu 1947–1982 (284 j.a., 4,5 m.b.).

Najwięcej dopływów do posiadanych zespołów archiwalnych przejęto ze Starostwa Powiatowego w Suwałkach (17,5 m.b., 295 j.a.) do zespołów Prezydium Powiatowej Rady Narodowej i Urząd Powiatowy w Suwałkach oraz Urząd Wojewódzki w Suwałkach oraz z urzędów stanu cywilnego do zespołów akt stanu cywilnego różnych wyznań. Rozmiar zasobu archiwum zwiększył się również w wyniku opracowania dokumentacji Wydziału Gospodarki Komunalnej, Przestrzennej, Ochrony Środowiska i Komunikacji zespołu Prezydium Powiatowej Rady Narodowej i Urząd Powiatowy w Augustowie.

Ogółem, zasób archiwum na koniec 2007 roku obejmował 668 zespołów archiwalnych, które liczyły prawie 1680 m.b. i ponad 245 tys. jednostek archiwalnych.

Przejmowanie dokumentacji niearchiwalnej

W 2007 roku archiwum kontynuowało odpłatne przejmowanie dokumentacji niearchiwalnej likwidowanych podmiotów gospodarczych. Ogółem przejęto akta sześciu jednostek organizacyjnych, liczące prawie 80 metrów bieżących i 2260 jednostek aktowych, w których znalazło się 985 teczek akt osobowych. W ramach obsługi tej dokumentacji, odpowiadając na 197 podań, przeważnie w sprawach emerytalno-rentowych, wykonano 286 kopii i 98 wypisów, głównie z dokumentacji osobowo-płacowej. Na 14 wniosków wypożyczono 17 jednostek aktowych.

Opracowanie zasobu

W 2007 roku, po zatwierdzeniu przez Komisję Metodyczną wstępów/notatek do inwentarzy archiwalnych, zakończono opracowywanie zespołów Rejonowych Ośrodków Pracy Partyjnej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej z terenu byłego województwa suwalskiego. Łącznie opracowano 9 zespołów (ROPP w Augustowie, Ełku, Giżycku, Gołdapi, Olecku, Piszu, Sejnach, Suwałkach, Węgorzewie) o rozmiarach ponad 28 m.b. akt i 1600 j.a. W ramach porządkowania materiałów archiwalnych kontynuowano prace związane z uporządkowaniem materiałów nieaktowych (fotografii) Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Suwałkach, inwentaryzowanie akt notariuszy suwalskich z XIX wieku oraz inwentaryzację w bazie danych IZA, między innymi 437 j.a. z otrzymanych w 2006 roku mikrofilmów zespołu Avgustovskoe Gubernskoe Pravlenie (Rząd Gubernialny Augustowski) z lat 1816–1877 z zasobu Litewskiego Państwowego Archiwum Historycznego w Wilnie.

Profilaktyka i konserwacja zbiorów

Zabiegom z zakresu konserwacji właściwej (czyszczenie, usunięcie starych napraw, uzupełnienie ubytków, klejenie rozdarć, prostowanie kart, rekonstrukcja bloku księgi, rekonstrukcja opraw) poddano głównie księgi metrykalne (10 obiektów, liczących 520 kart). W celu lepszego zabezpieczenia część dokumentacji przełożono do pudeł lub pudełek z tektury bezkwasowej, a także zajmowano się jej odkurzaniem. Przeprowadzono też, we współpracy z Centralnym Laboratorium Konserwacji Archiwaliów w Warszawie, badania mikrobiologiczne zbiorów. Na podstawie wyników badań wyłączono i przeznaczono do odkażania w 2008 roku, w komorze fumigacyjnej, akta 2 zespołów przejętych w ostatnich latach. Z Archiwum Dokumentacji Mechanicznej w Warszawie otrzymano mikrofilmy (435 m.b., prawie 16,5 tys. klatek) ksiąg stanu cywilnego, przygotowane w pracowni Archiwum Państwowego w Gdańsku w latach poprzednich.

Nadzór nad narastającym zasobem archiwalnym

W ramach kształtowania zbiorów i ich zabezpieczenia, suwalskie archiwum prowadziło działania z zakresu nadzoru nad narastającym zasobem archiwalnym na terenie miasta Suwałki oraz powiatów: augustowskiego, sejneńskiego, suwalskiego, gołdapskiego bez gminy Banie Mazurskie i oleckiego bez gminy Świętajno. W 98 jednostkach organizacyjnych (51 państwowych, łącznie z urzędami stanu cywilnego i 47 samo- rządowych), które tworzą materiały archiwalne i posiadają archiwa zakładowe, przeprowadzono 29 kontroli, 8 lustracji sprawdzających wykonanie zaleceń pokontrolnych lub materiały przed ich przejęciem do archiwum oraz 14 ekspertyz w związku z wydaniem zezwoleń na wybrakowanie dokumentacji niearchiwalnej. Wydano też 72 zezwolenia na wybrakowanie (zniszczenie) prawie 1200 m.b. dokumentacji niearchiwalnej. Uzgodniono 26 normatywów kancelaryjno-archiwalnych (instrukcji kancelaryjnych, instrukcji archiwalnych, jednolitych rzeczowych wykazów akt i zmian do nich). Przeprowadzone zostały 3 szkolenia kancelaryjno-archiwalne, w których uczestniczyło 58 osób. Udzielono około 80 porad, w ramach konsultacji z personelem kancelaryjno-archiwalnym różnych instytucji.

Udostępnianie i informacja archiwalna

Dziedziną szczególnie angażującą personel nadal pozostaje udostępnianie materiałów archiwalnych w pracowni naukowej, a także załatwianie podań wniesionych przez interesantów. W 2007 roku ze zbiorów korzystało w pracowni naukowej 263 badaczy z kraju i 20 z zagranicy (było to więcej niż w roku poprzednim). Udostępniono im 7330 jednostek archiwalnych. Odnotowano 883 odwiedziny korzystających ze zbiorów. Najwięcej materiałów archiwalnych udostępniono w ramach poszukiwań genealogicznych (prawie 65 proc.), ponad 20 proc. do badań naukowych i popularnonaukowych oraz prawie 9 proc. w poszukiwaniach własnościowych. Największym zainteresowaniem badaczy cieszyły się akta metrykalne (mikrofilmy z nich udostępniano we własnej pracowni, wypożyczane były również do pracowni naukowych innych archiwów w kraju), akta miejskie Augustowa, Suwałk i Sejn z różnych okresów, akta administracji powiatowej i okręgowej (starostw, wydziałów powiatowych, policji, Tymczasowej Rady Obywatelskiej Okręgu Suwalskiego i Zarządu Rady Ludowej Okręgu Suwalskiego), księgi hipoteczne i notarialne, akta sądowe z okresu międzywojennego (głównie Sądu Okręgowego w Grodnie Wydziału Zamiejscowego w Suwałkach) oraz materiały byłej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.

W 2007 roku archiwum załatwiło 824 podania, które wpłynęły od 510 interesantów krajowych i od 314 zagranicznych, 723 od osób prywatnych oraz 101 od władz, urzędów i instytucji naukowych. Najwięcej z nich dotyczyło prowadzenia poszukiwań i wydania kopii dokumentów własnościowych i metrykalnych lub sporządzenia na ich podstawie zaświadczeń. Pomyślnie załatwiono też sporo podań w sprawach socjalnych, wydając zaświadczenia lub kopie materiałów archiwalnych do celów emerytalno-rentowych.

Na potrzeby użytkowników pracowni naukowej i osób składających podania wykonano w ramach usług archiwalnych 1746 kserokopii, 280 fotografii cyfrowych i 115 skanów.

Popularyzacja archiwum i jego zasobu

Podstawową formą popularyzacji zbiorów archiwum były wycieczki i lekcje historyczno-archiwalne o tematyce: „Archiwum Państwowe w Suwałkach. Dzieje, działalność, zasób”, „Materiały archiwalne w zbiorach AP w Suwałkach dotyczące dziejów Raczek”, „Źródła do historii PRL-u”, „Kultura i rozrywka masowa w Suwałkach w połowie XIX w.”, „Jak prowadzić poszukiwania genealogiczne”, „Księgi metrykalne i stanu cywilnego jako źródła do badań genealogicznych”, „Księgi hipoteczne i notarialne jako źródło historyczne”, „Kartografia w zbiorach AP w Suwałkach”, „Hr. Pac i Brzostowski a powstanie listopadowe”, połączone z prelekcjami, prezentacjami multimedialnymi źródeł, zwiedzaniem wystaw. Archiwum odwiedziło 20 wycieczek, liczących około 400 uczniów i nauczycieli. W tych działaniach mieściły się, przeprowadzone we współpracy z Centrum Edukacji Nauczycieli w Suwałkach, dwa kursy dla nauczycieli dotyczące ksiąg metrykalnych i stanu cywilnego jako źródeł do badań genealogicznych oraz ksiąg hipotecznych i notarialnych jako źródeł historycznych.

Archiwum prowadziło też działalność wystawienniczą. Na seminarium naukowe „Metody opisu Ziemi” przygotowało wystawę pt. „Kartografia w zasobie Archiwum Państwowego w Suwałkach”. W czasie prezentacji ekspozycji Instytutu Pamięci Narodowej Oddziału w Białymstoku pt. „Represje stanu wojennego w województwie białostockim”, archiwum przygotowało wystawę materiałów archiwalnych ze swego zasobu, dotyczących represji stanu wojennego w województwie suwalskim.

Z kolei na sesję popularnonaukową, zorganizowaną przez Stowarzyszenie Przyjaciół Suwalszczyzny, przygotowano wystawę „Afisze wydarzeń kulturalnych w Suwałkach 1859–1860, 1919”, a także referat „Kultura i rozrywka w Suwałkach na przełomie XIX i XX wieku”. Kilkakrotnie wypożyczano oryginały materiałów archiwalnych lub przekazywano ich kopie do celów wystawienniczych innym instytucjom, na przykład Muzeum im. Marii Konopnickiej w Suwałkach na wystawę „Antologia kota”.

W 2007 roku archiwum przygotowało materiały (przeprowadzono kwerendy, wykonano skany i fotografie, dokonano opisu wybranych źródeł) do ogólnopolskich prezentacji internetowych „Miasta w dokumencie archiwalnym” (dotyczące Suwałk), „U źródeł polskiej demokracji” i „Curiosa w polskich archiwach”.

Do przedsięwzięć popularyzacyjnych pracowników archiwum należy zaliczyć publikacje w wydawnictwach regionalnych, m.in. tekstu źródłowego o wycieczkach szkolnych w okresie międzywojennym pt. „Wycieczki szkolne” („Jaćwież” 2007, nr 37).

Badania naukowe

Archiwum we współpracy z Augustowsko-Suwalskim Towarzystwem Naukowym oraz Parkiem Naukowo-Technologicznym Polska-Wschód w Suwałkach zorganizowało seminarium naukowe „Metody opisu Ziemi”, a jeden z pracowników wygłosił referat „Dokumentacja geodezyjno-kartograficzna w zasobie Archiwum Państwowego w Suwałkach”.

Na zorganizowanej przez Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów konferencji naukowej „Rosjanie północno-wschodniej części Królestwa Polskiego” pracownicy archiwum wygłosili dwa referaty („Obchody uroczystości 300-lecia panowania Romanowów w guberni suwalskiej” oraz „Staroobrzędowcy w regionie suwalskim”), a na jednym z seminariów tego towarzystwa referat „O powstaniu i działalności pierwszego Archiwum Państwowego w Suwałkach (1921–1926)”. Na konferencji naukowej zorganizowanej przez Augustowsko-Suwalskie Towarzystwo Naukowe, Instytut Historii Uniwersytetu w Białymstoku oraz Muzeum Okręgowe w Suwałkach „Środowiska inteligenckie Suwalszczyzny w XIX i XX wieku” pracownik archiwum przedstawił referat „O kształceniu i wychowaniu w seminarium nauczycielskim w okresie międzywojennym”. Został on opublikowany w materiałach z konferencji pt. Środowiska inteligenckie Suwalszczyzny oraz ziem ościennych w okresie zaborowym i II Rzeczypospolitej. Studia i artykuły (Suwałki-Białystok 2007).

Jedna z pracownic archiwum uczestniczyła w pracach zespołu naukowego ds. doku- mentacji wytworzonej przez sądy, prokuraturę i notariat, funkcjonującego przy Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych.

Inne działania

W 2007 roku jedna osoba (z Uniwersytetu Gdańskiego) odbywała w archiwum praktykę studencką.

Zatrudniano też troje stażystów, skierowanych przez Powiatowy Urząd Pracy w Suwałkach oraz Fundację Rozwoju Przedsiębiorczości w Suwałkach.

Zakończono wyposażanie magazynów i wyremontowanego w latach 2005–2006 skrzydła w regały metalowe jezdne. W 2007 roku zakupiono i zamontowano regały o łącznej długości ponad 900 m półek nośnych, dzięki czemu archiwum dysponuje wystarczającą rezerwą magazynową. W ramach poprawy warunków przechowywania zbiorów oraz ich profilaktyki, a także na wypadek szczególnych zagrożeń, zakupiono klimatyzatory, osuszacze oraz odkurzacze do materiałów archiwalnych z odpowiednimi filtrami.

Środki finansowe na działalność pochodziły z budżetu archiwów państwowych. Archiwum uzyskało też pewne wpływy w ramach dochodów własnych. Przeznaczono je na pokrycie kosztów niektórych zakupów i usług oraz na działalność popularyzacyjną i naukowo-informacyjną.

Opracował Tadeusz Radziwonowicz