2012  2011  2010  2009  2008  2007  2006  2005
2004  2003  2002  2001  2000

Augustowsko-Suwalskie Towarzystwo Naukowe

Realizacja projektów ASTN w 2005 roku odbywała się we współpracy z różnymi placówkami i instytucjami z Suwałk i regionu. Towarzystwo najściślej i najczęściej współpracowało z Muzeum Okręgowym i Archiwum Państwowym w Suwałkach, Wigierskim Parkiem Narodowym oraz Wyższą Szkołą Suwalsko-Mazurską im. Jana Pawła II. Najpowszechniejszą formą popularyzacji nauki przez Towarzystwo były wykłady otwarte. Większość z nich została zorganizowana w trzech cyklach: „Studium regionoznawcze”, „Spotkania z nauką” i „Wszechnica historyczna”. Środki na realizację większości projektów pochodziły z Urzędu Miasta w Suwałkach, Urzędu Miasta w Augustowie oraz od różnych instytucji i osób prywatnych.

19 marca 2005 roku

W Zespole Szkół w Filipowie, Augustowsko-Suwalskie Towarzystwo Naukowe, Muzeum Okręgowe w Suwałkach i Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju i Promocji Gminy Filipów zorganizowało sesję popularnonaukową poświęconą pamięci Marszałka Józefa Piłsudskiego. Wygłoszono referaty: Ryszard Dykiert „Pomnik Marszałka Józefa Piłsudskiego w Filipowie”, Krzysztof Skłodowski „Suwalszczyzna 1918–1920”, mjr Kajetan Szczepański „Korpus Ochrony Pogranicza na Suwalszczyźnie w okresie międzywojennym” i Andrzej Matusiewicz „Upamiętnienie zasług i pamięci Józefa Piłsudskiego na Suwalszczyźnie w okresie międzywojennym”. Podczas sesji prezentowane były fragmenty filmu archiwalnego o Filipowie z 1937 roku. Szczególnie wzruszającym momentem było przekazanie, przez Łukasza Sowulewskiego, Stowarzyszeniu na Rzecz Rozwoju i Promocji Gminy Filipów oryginalnej tablicy z pomnika KOP w Filipowie, zniszczonego w czasie drugiej wojny światowej. Kilka miesięcy później została ona umieszczona na odbudowanym pomniku.

18 czerwca 2005 roku

Augustowsko-Suwalskie Towarzystwo Naukowe wraz z Muzeum Okręgowym i Archiwum Państwowym w Suwałkach przygotowało seminarium „Prywatyzacja mienia komunalnego – moda, potrzeba, konieczność”.

Po wprowadzeniu wygłoszonym przez dr. inż. Henryka Kozłowskiego referaty przedstawili: dr Andrzej Józef Kozłowski „Funkcja gospodarcza samorządu terytorialnego”, dr Dorota Wyszkowska „Efektywność gospodarcza różnych form własności”, dr Jan Galiński „Prywatyzacja – aktywizacja zawodowa”, prof. dr hab. Henryk Kowalski „Inwestowanie i prywatyzacja mienia komunalnego” i dr Dariusz Piotrowski „Możliwości ośrodka peryferyjnego miasta Suwałki”.

22 czerwca 2005 roku

Odbyła się promocja IV tomu „Rocznika Augustowsko-Suwalskiego”. W czasie promocji wygłoszono referaty: Tomasz Naruszewicz „Parafia Bakałarzewo w pierwszej połowie XVII wieku” oraz Tadeusz Radziwonowicz „Z sądowych akt suwalskiego archiwum. O procesie pierwszej kobiety skazanej w II Rzeczypospolitej na karę śmierci”. Współwydawcą IV tomu „Rocznika Augustowsko-Suwalskiego” – poza Muzeum Okręgowym i Archiwum Państwowym w Suwałkach – był Wigierski Park Narodowy.

23–24 września 2005 roku

Z inicjatywy Augustowsko-Suwalskiego Towarzystwa Naukowego, w ramach Podlaskiego Festiwalu Nauki i Sztuki, odbyło się wiele przedsięwzięć pod nazwą CZŁOWIEK CZY MASZYNY W XXI WIEKU. Wygłoszono cykl wykładów i komunikatów, między innymi: dr Adam Kozakiewicz „Bezzałogowe statki powietrzne w zastosowaniach wojskowych”, „Nowe technologie w motoryzacji” (przedstawiciel firmy Toyota Moto Poland), „Nowoczesne rozwiązania informatyczne w zarządzaniu biznesem” (przedstawiciel firmy SETUP), „Nowe technologie audio-video” (przedstawiciel firmy SONY POLAND), „Nowe technologie” (przedstawiciel firmy IDEA NORD), „Źródła energii w XXI wieku” (przedstawiciel Podlaskiej Agencji Zarządzania Energią). Na wystawie pokazano sprzęt audiowizualny (np. telewizję wysokiej rozdzielczości, tzw. HD), najnowsze rozwiązania z dziedziny informatycznej oraz Toyotę Prius (samochód z napędem hybrydowym). Partnerami w tym projekcie byli: Zespół Szkół nr 1 w Suwałkach, Podlaska Agencja Zarządzania Energią, Urząd Miasta Suwałki, Wydział Mechatroniki Wojskowej Akademii Technicznej, Instytut Techniki Lotniczej, InterTIM, Toyota Moto Poland (przedstawiciel w Ełku), SONY Poland, SETUP, GEMARK, LUMIERE (kino „Bałtyk”).

Opracował: Maciej Ambrosiewicz

Muzeum Okręgowe w Suwałkach

Działalność statutową Muzeum Okręgowego w Suwałkach i jego oddziału – Muzeum im. Marii Konopnickiej w roku 2005 umożliwiała unormowana sytuacja finansowa i organizacyjna. Najważniejszym wydarzeniem w pracy merytorycznej muzeum była realizacja programu „Malarze polscy w Monachium”, w ramach którego zaprezentowano największą wystawę sztuki w blisko pięćdziesięcioletniej historii placówki oraz wydano drukiem towarzyszący jej katalog i album. Kolejne etapy programu będą realizowane w roku następnym. Bardzo ważne dla muzeum było także rozpoczęcie prac archeologicznych na inwestycjach drogowych prowadzonych przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad w Warszawie. W minionym roku były to prace rozpoznawcze na obszarze planowanych obwodnic Augustowa i Gołdapi. Sukcesywnie realizowano zaplanowane zadania merytoryczne. Ciekawe wystawy, lekcje muzealne, wykłady i odczyty wpłynęły na znaczny wzrost frekwencji rocznej, która wyniosła 26 704 osoby. W organizowanych przez muzeum imprezach plenerowych wzięło udział ponad 10 tysięcy uczestników.

Zlecono przygotowanie pełnej dokumentacji technicznej i kosztorysów kapitalnego remontu budynku głównego muzeum. Prace te zostaną zakończone na początku przyszłego roku.

Badania i sesje naukowe

Pracownicy merytoryczni muzeum realizowali bądź uczestniczyli w realizacji 17 tematów badawczych z dziedziny archeologii, etnografii, sztuki, historii regionu i literatury.

Suwalscy archeolodzy, na zlecenie białostockiego oddziału Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, przeprowadzili w okresie od maja do lipca badania powierzchniowe całości trasy oraz weryfikacyjno-sondażowe dziewięciu stanowisk archeologicznych w obrębie i bezpośrednim sąsiedztwie projektowanej obwodnicy Augustowa. Rozpoznano zasięgi stanowisk, ich charakter oraz chronologię. Osiem z nich wytypowano do ratowniczych badań wyprzedzających. W pozostałych wypadkach wyznaczono strefy nadzorów archeologicznych.

Na zlecenie Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Olsztynie w październiku i listopadzie wykonano badania powierzchniowe na całej długości przebiegu trasy oraz weryfikacyjno-sondażowe czterech stanowisk archeologicznych w obrębie i bezpośrednim sąsiedztwie projektowanej obwodnicy Gołdapi. Jedno ze stanowisk badał zespół z Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie. Rozpoznano zasięgi stanowisk, ich charakter oraz chronologię. Jedno z nich wytypowano do ratowniczych badań wyprzedzających, w pozostałych wypadkach wyznaczono strefy nadzorów archeologicznych.

Na zlecenie Podlaskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Białymstoku przeprowadzono badania ratownicze kurhanu nr 6 w Garbasie I, stan.1 (od 8 do 19 sierpnia). Badany kurhan to obiekt wielopochówkowy z okresu wędrówek ludów, częściowo zniszczony przez wkop rabunkowy.

Na zlecenie wójta gminy Płaska dokonano badań sondażowych zbiorowej mogiły 22 więźniów i żołnierzy Armii Krajowej, zamordowanych przez hitlerowców w 1944 roku w Serwach.

Muzeum Okręgowe było głównym organizatorem międzynarodowej konferencji naukowej z okazji 50-lecia badań w Szwajcarii koło Suwałk. Wsparcia udzielili: Augustowsko-Suwalskie Towarzystwo Naukowe, Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie i Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego. Konferencja odbyła się w dniach 29 września – 1 października. Uczestniczyło w niej ponad sto osób, w tym 12 gości ze Szwecji – współpracowników i uczniów prof. Knuta Olofa Falka. Wygłoszono 15 referatów podsumowujących dorobek Kompleksowej Ekspedycji Jaćwieskiej oraz stan badań nad kulturami bałtyjskimi na Suwalszczyźnie. W trakcie obrad Jerzy Brzozowski i Jerzy Siemaszko przedstawili koncepcję budowy centrum badawczo-edukacyjno-wystawienniczego w oparciu o Cmentarzysko Jaćwingów w Szwajcarii. Odbyły się też pokazy multimedialne zdjęć i slajdów archiwalnych. Konferencję wieńczył objazd naukowy po najważniejszych stanowiskach archeologicznych regionu.

Dyrektor muzeum Jerzy Brzozowski i kierownik Działu Archeologii Jerzy Siemaszko w dniach 29 sierpnia – 10 września uczestniczyli w konferencjach w Irlandii i Irlandii Północnej. W dniach 29 sierpnia – 3 września wzięli udział w organizowanym co pięć lat, z udziałem najwybitniejszych badaczy mezolitu europejskiego, kongresie Mesolithic in Europe 2005 w Belfaście. W jej trakcie pracownicy muzeum przedstawili referat pt. „The case of Miluki 4th, NE Poland. Early Mesolithic dwelling structure of the Kunda culture and its spatial organization” oraz poster pt. „Miluki research project. An interdisciplinary study of the early Mesolithic camp site in NE Poland”. Zapoznali się też z najnowszymi osiągnięciami i trendami badawczymi dotyczącymi środkowej epoki kamienia oraz nawiązali liczne kontakty z naukowcami europejskimi, kanadyjskimi i amerykańskimi. W dniach 6–10 września uczestniczyli w dorocznej konferencji European Association of Archaeologists w Cork w Irlandii. Kongres zgromadził ponad 700 naukowców z całego świata, obejmując swą tematyką pełny zakres badań, edukacji i ochrony dziedzictwa kulturowego z dziedziny archeologii. Suwalscy archeolodzy zaprezentowali referat pt. „Szwajcaria Project. The archaeological centre of research, exhibition and education, connected with a burial ground in Szwajcaria, near Suwałki, Nort East Poland”. Ponadto, w dniach 3–5 września, muzealnicy zapoznali się ze zbiorami i koncepcją wystawienniczą Narodowego Muzeum Archeologicznego w Dublinie, a także wzięli udział w festynie archeologicznym w Wicklow.

Wspólnie z Augustowsko-Suwalskim Towarzystwem Naukowym i Stowarzyszeniem na Rzecz Rozwoju i Promocji Gminy Filipów muzeum zorganizowało sesję popularnonaukową „Pamięci Józefa Piłsudskiego”, która odbyła się 19 marca w Zespole Szkół w Filipowie. W jej trakcie Krzysztof Skłodowski wygłosił referat pt. „Suwalszczyzna 1918–1920”.

Działalność wydawnicza i publikacje

Rok 2005 był wyjątkowo udany pod względem wydawniczym. Album Na lewym brzegu Niemna – Kairiajame Nemuno krante autorstwa Krzysztofa Skłodowskiego (nakład 1000 egz.) towarzyszył wystawie „Na lewym brzegu Niemna. Dziedzictwo miast i miasteczek dawnej guberni suwalskiej utrwalone w starej fotografii”. Projekt został dofinansowany z funduszy Unii Europejskiej. Album Malarze polscy w Monachium, opracowany przez Elizę Ptaszyńską i Zbigniewa Fałtynowicza (nakład 2000 egz.), ukazał się wraz z otwarciem ogromnej ekspozycji pod tym samym tytułem. Publikacja została dofinansowana przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych oraz sponsorów prywatnych. W końcu roku ukazał się, towarzyszący wystawie In memoriam prof. Edward Szczepanik 1915–2005, informator autorstwa Krzysztofa Skłodowskiego, poświęcony ostatniemu premierowi Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie, Honorowemu Obywatelowi Miasta Suwałk (nakład 1000 egz.). Wydano też dwie serie pocztówek: Na lewym brzegu Niemna – mapy powiatów guberni suwalskiej 300 kompletów po 8 sztuk oraz zbiór 9 reprodukcji starych Suwałk w łącznym nakładzie 9000 sztuk (całkowicie ze środków sponsorów). Muzeum było współwydawcą IV tomu „Rocznika Augustowsko-Suwalskiego”.

W monografii Suwałk pt. Suwałki miasto nad Czarną Hańczą zamieszczone zostały dwa rozdziały opracowane przez Krzysztofa Skłodowskiego: Wojsko garnizonu Suwałki i Okupacja Suwałk oraz rozdział opracowany przez Jerzego Brzozowskiego i Jerzego Siemaszkę Najstarsze dzieje okolic Suwałk. Ponadto pracownicy muzeum opublikowali 8 artykułów naukowych i popularnonaukowych w różnych pismach w kraju.

Wystawiennictwo i zbiory

Muzeum Okręgowe udostępniało zwiedzającym pięć wystaw stałych. Cztery w budynku głównym: „Alfred Wierusz-Kowalski 1849–1915”, „Malarstwo polskie XIX i XX wieku” (obie nieczynne od kwietnia do października z powodu prezentacji wystawy „Malarze polscy w Monachium”), „Pradzieje Suwalszczyzny i Mazur Wschodnich”, „Z przeszłości geologicznej Suwalszczyzny” i jedną w Muzeum im. Marii Konopnickiej – „Maria Konopnicka 1842–1910. Za zamkniętymi drzwiami czasu”.

W gmachu resursy zaprezentowano dziewięć wystaw czasowych. Dwie z nich: „Stroje ludowe w Polsce” i „Joanna Wierusz-Kowalska – rysunki” były otwarte w poprzednim roku i zostały zdemontowane w lutym. Przy współpracy Andyjskiej Misji Archeologicznej Uniwersytetu Warszawskiego, Polskiego Towarzystwa Studiów Latynoamerykańskich i Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie zorganizowano wystawę pt. „25 lat polskich badań archeologicznych i antropologicznych w Ameryce Łacińskiej”. Udział w wernisażu wziął konsul Republiki Peru w Warszawie Oswaldo Bravo Danieri. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Grodnie na Białorusi zaprezentowano zespół 36 grafik Anthoona van Dycka (znakomitego siedem- nastowiecznego malarza holenderskiego i jego uczniów), przedstawiających portrety znanych postaci ówczesnej Holandii. Muzeum Podlaskie w Białymstoku użyczyło ze zbiorów własnych wystawę „Portrety”, na której znalazły się prace malarzy polskich tworzących w XIX i na początku XX wieku.

Największą ekspozycję minionego roku pt. „I po co myśmy tam jechali! (Stanisław Ignacy Witkiewicz, 1901). Malarze polscy w Monachium” otwarto 5 maja. Obejmowała ona 206 obrazów 92 artystów polskich, żyjących i pracujących w Monachium w drugiej połowie XIX wieku. Dzieła pochodziły z 16 kolekcji muzealnych i prywatnych, Muzeów Narodowych: w Kielcach, Krakowie, Poznaniu, Warszawie i Wrocławiu, Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu, Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Podlaskiego w Białymstoku, Muzeum Lubelskiego w Lublinie, Muzeum Okręgowego w Bydgoszczy, Lesznie, Zgromadzenia Braci Albertynów oraz pięciu kolekcji prywatnych i zbiorów własnych. Ekspozycja okazała się dużym wydarzeniem kulturalnym nie tylko w regionie, ale także w skali kraju. W październiku, po demontażu, wystawa zaczęła objazd po kraju – prezentowana była w Muzeum Narodowym w Gdańsku, a następnie w Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie, wszędzie ciesząc się wielkim powodzeniem.

Kolejną wystawę z cyklu „Poznajemy kulturę duchową i materialną Czarnego Lądu” pt. „Sztuka Czarnej Afryki” zorganizowano ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, na której pokazano rzeźby, rytualne maski, tkaniny, trony wodzów plemiennych i inne ciekawe przedmioty wykonane przez ludy afrykańskie. Piękne wyroby porcelanowe jednej z najbardziej znanych wytwórni w Polsce, pokazano na wystawie „Porcelana z Chodzieży”.

Muzeum włączyło się w organizowane przez Urząd Miasta w Suwałkach uroczystości pogrzebowe zmarłego w Anglii prof. Edwarda Szczepanika. Zorganizowało biograficzną ekspozycję i wieczór pamięci poświęcone Honorowemu Obywatelowi Miasta Suwałk.

Na dorobek wystawienniczy Muzeum im Marii Konopnickiej złożyły się cztery wystawy czasowe i pięć witryn literackich. Wydarzeniem była wystawa „Na lewym Brzegu Niemna – Kairiajame Nemuno krante”, która – podobnie jak album – została zrealizowana w ramach projektu unijnego. W wernisażu wzięli udział: wicekonsul Republiki Litwy w Sejnach Napoleonas Baranauskas i delegacja muzealników litewskich z Olity i Łoździej. Następnie piękne stare fotografie dawnej guberni suwalskiej zostały pokazane w kilku muzeach na Litwie. Zaprezentowano także wspomnieniową ekspozycję pt. „Pacamera – documenta I”, na której pokazano dorobek suwalskich fotografików. Dla młodszych odbiorców muzeum przygotowało ilustracje do utworów Marii Konopnickiej pod nazwą „W Ogrodzie Baśni. Czy to bajka czy nie bajka” ze zbiorów Muzeum w Żarnowcu oraz wystawę pokonkursową pt. „Mikołajkowa galeria Świętego Mikołaja” z okazji otwarcia w Suwałkach Zimowego Pałacyku Świętego Mikołaja. Witryny literackie poświęcono Ojcu Świętemu Janowi Pawłowi II oraz literatom: Konstantemu Ildefonsowi Gałczyńskiemu, Stanisławowi Ignacemu Witkiewiczowi, Hansowi Chrystianowi Andersenowi oraz finalistom Literackiej Nagrody NIKE 2005.

Wystawa „Alfred Wierusz-Kowalski. Wielki polski Monachijczyk” przygotowana przez Muzeum Okręgowe w Bydgoszczy, w większości ze zbiorów suwalskiego muzeum, była prezentowana w muzeach w Bydgoszczy i Brodnicy oraz w Biurze Wystaw Artystycznych w Olsztynie. Eksponaty z Działów: Archeologicznego, Etnograficznego, Historycznego i Sztuki były wystawiane na ekspozycjach stałych w Muzeum Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego w Praniu, Muzeum Michała Kajki w Ogródku, Muzeum Ziemi Piskiej w Piszu, Suwalskiej Izbie Rolniczo-Turystycznej, Muzeum Kultury Ludowej w Węgorzewie i w Muzeum Ziemi Augustowskiej oraz na sześciu wystawach czasowych, między innymi w Muzeum Narodowym w Krakowie, Muzeum Niepodległości w Warszawie, Domu Pracy Twórczej w Wigrach.

Zbiory muzealne powiększyły się o 112 eksponatów, w większości były to dary. Z badań wykopaliskowych i powierzchniowych pozyskano 1584 zabytki archeologiczne. Konserwacji poddano 403 eksponaty.

Działalność oświatowa i popularyzatorska

W Szwajcarii koło Suwałk, w dniach 3–4 czerwca, odbył się siódmy Festyn Jaćwieski. Impreza została dofinansowana ze środków unijnych w ramach Funduszu Małych Projektów. W jej organizacji pomagali członkowie Klubu Archeologicznego i Bractwa Jaćwingów. Wystąpiło ponad stu wykonawców rodzimych i zagranicznych, którzy prezentowali liczne pokazy z zakresu archeologii eksperymentalnej oraz pokazy walk wojów. Odbyły się dwie inscenizacje o wyprawie księcia kijowskiego Włodzimierza na Jaćwingów. Festyn zakończył wielki koncert muzyki folkowej pod nazwą „Muzyczna strefa Bałtyk”, z udziałem zespołów z Polski, Litwy, Łotwy i Szwecji. Ogółem impreza przyciągnęła ponad pięć tysięcy zwiedzających z Polski i z zagranicy.

W dniach 14–15 maja odbył się „V Piknik Kawaleryjski – Dni Kawaleryjskie w Suwałkach”. Miejscem imprezy były ulice Suwałk, plac przed budynkiem Muzeum Okręgowego, teren wokół Zalewu Arkadia, plac u zbiegu ulic Nowomiejskiej i Świerkowej. Uczestniczyło w nim ponad 4500 widzów i około 70 wykonawców. Rozegrano konkursy: Sprawności Ułańskiej – Próbę Dzielności Konia, władania szablą i lancą, pokaz woltyżerki i dżygitówki w wykonaniu Grupy Kaskaderów Konnych ze Słupna. Po wręczeniu nagród, widzowie mogli podziwiać konie arabskie z hodowli Andrzeja Strumiłły. W programie był widowiskowy pokaz musztry oraz zawody hippiczne: konkurs klasy L i P oraz otwarte zawody w powożeniu bryczką o Nagrodę Dyrektora Muzeum. Jak zwykle, zawodom i prezentacjom towarzyszyły pokazy sprzętu wojskowego 14. Suwalskiego Pułku Artylerii Przeciwpancernej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, przejażdżki bryczkami, grochówka wojskowa, stoisko z publikacjami muzealnymi, stoiska gastronomiczne i handlowe.

Muzeum im. Marii Konopnickiej poszerzyło swoją działalność oświatową o nową imprezą plenerową dla dzieci pod nazwą „Zimowy Pałacyk Świętego Mikołaja”. Jej inicjatorem była redakcja „Tygodnika Suwalskiego”. W oficynie przy muzeum został otwarty Pałacyk Świętego Mikołaja. W ramach imprezy zrealizowano konkurs plastyczny i literacki z licznymi nagrodami i prezentami. Już po raz trzeci odbyła się impreza plenerowa dla najmłodszych uczestników – „W Ogrodzie Baśni” (23–24 maja). W programie znalazły się zabawy z dziećmi, przedstawienia teatralne, zajęcia plastyczne itp. Wzięło w niej udział blisko sześciuset przedszkolaków i uczniów klas I–III z miasta i regionu. Ponadto, w Muzeum im. Marii Konopnickiej odbyły się liczne spotkania literackie i koncerty muzyczne. Między innymi: wieczór literacki „Rok 2004”, poświęcony wydarzeniom literackim na Suwalszczyźnie i Mazurach w 2004 roku, wieczór literacki z okazji 95-lecia śmierci Marii Konopnickiej, wieczór literacko-muzyczny „Maria Konopnicka ITALIA”, spotkanie z Markiem Zagańczykiem, sekretarzem „Zeszytów Literackich”, autorem książki „Podróż do Sieny”.

Działalność kontynuował Klub Archeologiczny. Odbyły się 23 spotkania, w których wzięło udział 196 osób. Zajęcia prowadzili: Jerzy Brzozowski, Jerzy Siemaszko, Anetta Ejdulis i Renata Maskowicz. Pracownicy obu placówek realizowali 26 tematów lekcji muzealnych z dziedziny archeologii, etnografii, historii, sztuki i literatury. Uczestniczyło w nich 5073 uczniów. Dziewięciu wykładów przygotowanych przez pracowników merytorycznych muzeum wysłuchało ponad 200 osób.

Inne

21 maja uroczyście obchodzono Międzynarodowy Dzień Muzeów. Suwalskie Muzeum Okręgowe było gospodarzem uroczystości wojewódzkich. W konkursie na najciekawsze wydarzenie muzealne województwa podlaskiego 2004 roku w kategorii „Najlepsza wystawa” wyróżnienie otrzymali Zbigniew Fałtynowicz i Krzysztof Skłodowski z Muzeum Okręgowego w Suwałkach za wystawę „Nad Wigrami”, a w kategorii „Wydarzenie pozawystawiennicze” – Krzysztof Skłodowski za książkę o „3. Pułku Szwoleżerów Mazowieckich”. Po raz piąty muzeum przyznało honorowe wyróżnienia „Przyjaciel Muzeum w Suwałkach”. Tegorocznymi laureatami zostali Firma „Kruszbet”, „Gazeta Wyborcza” Oddział w Białymstoku, Szwadron Kawalerii im. 10. Pułku Ułanów Litewskich z Białegostoku i jego komendant Zenon Zarzycki.

Dyrektor muzeum Jerzy Brzozowski został laureatem dorocznej nagrody Prezydenta Suwałk – „Włóczni Jaćwingów 2004” w kategorii kultura.

Opracowali: Jerzy Brzozowski, Celina Kalejta

Archiwum Państwowe w Suwałkach

1. Przejmowanie materiałów archiwalnych

Zasób Archiwum Państwowego w Suwałkach w 2005 roku zwiększył się o 2 nowo przejęte zespoły archiwalne (Sąd Powiatowy w Sejnach 1956–1959 oraz Regionalna Agencja Rozwoju i Restrukturyzacji „Odnowa” w Suwałkach 1989–2004) o łącznym rozmiarze ponad 7 metrów bieżących i 478 jednostek archiwalnych. Zdecydowaną większość nabytków stanowiły dopływy. Do posiadanych 30 zespołów przejęto ponad 58 metrów bieżących akt, liczących ponad 19,5 tysięcy jednostek akt, z tego najwięcej do 9 zespołów instytucji wymiaru sprawiedliwości (między innymi prawie 20 m.b. i 11 tysięcy j.a. akt Sądu Powiatowego w Augustowie oraz 30 m.b. i 8 tysięcy j.a. akt Sądu Powiatowego w Suwałkach), do 6 zespołów jednostek administracji państwowej oraz do 12 zespołów akt stanu cywilnego. Ogółem, zasób archiwum zwiększył się o 65,5 m.b. akt i 20120 j.a. i na koniec 2005 roku obejmował 652 zespoły archiwalne, które liczyły 1614 m.b. i prawie 200 tysięcy j.a.

2. Przejmowanie dokumentacji niearchiwalnej

W 2005 roku archiwum kontynuowało odpłatne przejmowanie dokumentacji niearchiwalnej likwidowanych podmiotów gospodarczych. Ogółem przejęto akta 5 jednostek organizacyjnych, liczące 116,5 m.b. i 9869 tomów, w tym 7877 teczek akt osobowych. W ramach obsługi tej dokumentacji przeprowadzono 47 kwerend i wydano interesantom 100 kopii, odpisów i zaświadczeń.

3. Opracowanie zasobu

W omawianym okresie zakończono opracowywanie 26 zespołów Komitetów Gminnych Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, 5 zespołów Miejskich Komitetów Stronnictwa Demokratycznego, Wojewódzkiego Komitetu SD w Suwałkach, dopływów do zespołów akt stanu cywilnego. Łącznie opracowano i zatwierdzono przez komisję metodyczną wstępy lub notatki informacyjne do inwentarzy 32 zespołów archiwalnych o rozmiarach ponad 16 m.b. i 900 j.a. Kontynuowano prace nad porządkowaniem zespołu Komitetu Wojewódzkiego PZPR, zakończono wstępną inwentaryzację zespołu Zarząd Wojewódzki Związku Socjalistycznej Młodzieży Polskiej w Suwałkach, a także inwentaryzowano akta notarialne, dopływy do zespołu Prezydium Powiatowej Rady Narodowej i Urząd Powiatowy w Augustowie oraz do zespołów akt stanu cywilnego. Inwentarze opracowanych w 2005 roku zespołów wpisano do bazy danych IZA.

4. Profilaktyka i konserwacja zbiorów

W ramach prac introligatorskich wykonano 49 opraw książkowych, zaś zabiegom w zakresie konserwacji właściwej (czyszczenie, usunięcie starych napraw, uzupełnienie ubytków, klejenie rozdarć, prostowanie kart, rekonstrukcja bloku księgi i opraw) poddano 5 ksiąg stanu cywilnego, liczących 602 karty. W 700 pudłach umieszczono 123 m.b. akt sądowych z okresu międzywojennego.

W ramach zabezpieczenia zbiorów przygotowano i przekazano do mikrofilmowania w pracowni mikrofilmowej Archiwum Państwowego w Gdańsku 133 księgi akt stanu cywilnego. We własnej pracowni reprograficznej wykonano 43 fotokopie cyfrowe dokumentacji konserwatorskiej oraz 168 fotokopii do celów popularyzacyjnych, między innymi wystawienniczych.

5. Nadzór nad narastającym zasobem archiwalnym

Na terenie działalności nadzoru nad narastającym zasobem archiwalnym suwalskiego archiwum (miasto Suwałki, powiaty: augustowski, sejneński, suwalski, gołdapski bez gminy Banie Mazurskie i olecki bez gminy Świątajno) funkcjonowało 97 jednostek organizacyjnych (51 państwowych, łącznie z urzędami stanu cywilnego i 46 samorządowych), które tworzą materiały archiwalne i posiadają archiwa zakładowe. Przeprowadzono 33 kontrole, głównie w jednostkach kontrolowanych przed trzema laty. W ramach nadzoru przeprowadzono również 18 lustracji, sprawdzających wykonanie zaleceń pokontrolnych i materiały przed ich przejęciem do archiwum oraz 24 ekspertyzy w związku z wydaniem zezwoleń na wybrakowanie (zniszczenie) dokumentacji niearchiwalnej. Udzielono też 75 zezwoleń na wybrakowanie ponad 800 m.b. dokumentacji niearchiwalnej i uzgodniono 21 normatywów kancelaryjno-archiwalnych.

By podnieść kwalifikacje archiwistów zakładowych z terenu działalności archiwum, Oddział w Suwałkach Krajowego Centrum Edukacji Archiwalnej Stowarzyszenia Archiwistów Polskich zorganizował kurs kancelaryjno-archiwalny, który ukończyły 24 osoby.

6. Udostępnianie i informacja archiwalna

Udostępnianie materiałów archiwalnych w pracowni naukowej od kilku lat pozostaje na wysokim, jak na suwalskie archiwum, poziomie. W 2005 roku ze zbiorów korzystało więcej badaczy niż w latach poprzednich, bo 250 z kraju i 12 z zagranicy, którzy 753 razy odwiedzili pracownię archiwum i którym udostępniono 6857 jednostek archiwalnych. Najwięcej, bo 90 osób, prowadziło poszukiwania własnościowe. W celach genealogicznych z akt lub mikrofilmów korzystało 86 użytkowników, a 57 osób prowadziło poszukiwania w ramach badań naukowych. W tych ostatnich najczęściej wykorzystywane były akta miast Suwałk i Augustowa, materiały starostw i wydziałów powiatowych oraz Sądu Okręgowego w Suwałkach z okresu międzywojennego. Z najnowszej dokumentacji do badań naukowych udostępniano głównie akta byłej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.

W porównaniu z rokiem poprzednim odnotowano zauważalny wzrost liczby załatwianych kwerend (wpływających do załatwienia podań). Ogółem do archiwum wpłynęło 757 podań, z tego 518 od odbiorców krajowych, a 239 od zagranicznych (głównie w sprawach genealogicznych i własnościowych), 628 od osób prywatnych oraz 129 od władz i urzędów oraz instytucji naukowych. Najwięcej było kwerend własnościowych (353), następnie genealogicznych (148), dla potrzeb urzędów (126) i socjalnych (112).

Na potrzeby użytkowników pracowni naukowej i interesantów wykonano 2392 kserokopie i 115 fotografii cyfrowych.

7. Popularyzacja archiwum i jego zasobu

W 2005 roku opracowano i umieszczono w sieci nową stronę internetową archiwum. Przygotowano też materiały do prezentacji Skarby archiwów polskich, zamieszczonej w portalu internetowym Polska.pl w serwisie Archiwa.

Archiwum w Suwałkach w dalszym ciągu uczestniczyło w przedsięwzięciu JRI-Poland, kopiując, opisując i segregując, według określonych zasad, indeksy ksiąg stanu cywilnego wyznania mojżeszowego.

Podstawową formą współpracy ze szkołami były wycieczki i lekcje archiwalne, o tematyce: „Archiwum Państwowe w Suwałkach. Dzieje, działalność, zasób”, „Kultura i rozrywka popularna w Suwałkach w połowie XIX wieku”, „W poszukiwaniu przodków – jak prowadzić badania genealogiczne”, „Życie codzienne po wyzwoleniu”, „Materiały archiwalne dotyczące lat 1980–1981 w zbiorach Archiwum Państwowego w Suwałkach”, połączone z prelekcjami, pokazami kopii źródeł, zwiedzaniem wystaw. Łącznie archiwum odwiedziły 34 wycieczki, liczące około 900 uczniów.

Suwalskie archiwum prezentowało wystawę „Najstarsze dokumenty w zbiorach Archiwum Państwowego w Suwałkach”, a we wrześniu zorganizowało wystawę materiałów archiwalnych ze zbiorów własnych oraz materiałów Archiwum Lat Osiemdziesiątych Augustowsko-Suwalskiego Towarzystwa Naukowego pod tytułem „Czas Solidarności. Z wydarzeń lat 1980–1981 w województwie suwalskim”. Wystawa cieszyła się dużym powodzeniem, bo w ciągu kilkunastu dni obejrzało ją ponad 600 osób, w większości uczniów suwalskich szkół średnich i gimnazjów.

Materiały archiwalne i ich kopie prezentowano również na wystawach organizowanych przez inne jednostki. Przede wszystkim na przygotowanej we współpracy z archiwami litewskimi i otwartej 11 listopada 2005 roku w Mariampolu wystawie „Wspólne dziedzictwo archiwalne – Sudawia (Suwalszczyzna) w dokumentach archiwów Litwy i Polski”, która stała się ważnym wydarzeniem na Litwie. Materiały z zasobu Archiwum Państwowego w Suwałkach prezentowano także na wystawach: „Zaścianek. Siedliska drobnoszlacheckie na pograniczach” w Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie i „Prof. Edward Szczepanik (1915–2005) ostatni premier RP na Uchodźstwie, honorowy obywatel Suwałk” w Muzeum Okręgowym w Suwałkach.

W 2005 roku w suwalskim archiwum odbyły się: promocja IV tomu „Rocznika Augustowsko-Suwalskiego” oraz – we współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej Oddziałem w Białymstoku i prezydentem Suwałk – prezentacje dwóch filmów poświęconych tak zwanej obławie augustowskiej z lata 1945 roku. Były to „Obława augustowska” autorstwa Jacka Petryckiego oraz film zrealizowany przez uczniów III Liceum Ogólnokształcącego w Suwałkach między innymi przy pomocy pracowników archiwum.

Pracownicy archiwum, na różnych spotkaniach i konferencjach popularnonaukowych, wygłosili następujące referaty połączone z prezentacjami multimedialnymi: Sławomir Filipowicz: „Suwalscy Żydzi od założenia miasta do II wojny światowej”, Tadeusz Radziwonowicz: „Suwałki w okresie kształtowania się władzy ludowej w Polsce”, „Z sądowych akt suwalskiego archiwum. O procesie pierwszej kobiety skazanej w Drugiej Rzeczypospolitej na karę śmierci”, „Geneza obławy augustowskiej”, „Przyłączenie Suwałk do Polski w 1919 roku”.

8. Badania naukowe

Wspólnie z Augustowsko-Suwalskim Towarzystwem Naukowym i Muzeum Okręgowym w Suwałkach archiwum wydało IV tom Rocznika Augustowsko-Suwalskiego, w którym znalazło się kilka publikacji jego pracowników (Sławomira Filipowicza „Karol hr. Brzostowski a powstanie listopadowe”, Tadeusza Radziwonowicza „O ochronie przyrody w Puszczy Augustowskiej w okresie międzywojennym (na podstawie materiałów archiwalnych nadleśnictw)”, Marka Sidora „Karol hrabia Brzostowski i jego dobra – źródła w zbiorach Archiwum Państwowego w Suwałkach”). Z innych tekstów należy wymienić artykuł Sławomira Filipowicza „Archiwalia Suwalszczyzny – zasób rozproszony”, który ukazał się w tomie CVI naukowego czasopisma archiwalnego „Archeion”, a także fragmenty monografii Suwałk autorstwa Tadeusza Radziwonowicza („Suwałki w latach 1914–1920”, „Suwałki w latach 1944–1975”. W: Suwałki miasto nad Czarną Hańczą. Suwałki 2005).

Dyrektor Archiwum Państwowego w Suwałkach, Tadeusz Radziwonowicz uczestniczył w zorganizowanych przez białostocki Oddział IPN i władze samorządowe obchodach 60. rocznicy tak zwanej obławy augustowskiej. Podczas towarzyszącej im konferencji naukowej w Augustowie wygłosił referat „Władze lokalne a obława”.

Dzięki otrzymanemu z Urzędu Miasta w Suwałkach stypendium Sławomir Filipowicz prowadził badania w archiwach i bibliotekach litewskich, mające na celu wydanie przewodnika (katalogu) materiałów źródłowych dotyczących Suwalszczyzny, a znajdu- jących się na Litwie i Białorusi.

9. Inne działania

W 2005 roku, w ciągu 6 miesięcy, archiwum zatrudniało pięciu stażystów, skierowanych spośród bezrobotnych absolwentów szkół ponadgimnazjalnych przez Powiatowy Urząd Pracy w Suwałkach. Praktykę archiwalną odbywała studentka Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, a dwoje studentów wykonywało świadczenia wolontarystyczne.

Niektórzy pracownicy archiwum podnosili swoje kwalifikacje studiując (dwoje ukończyło studia wyższe i studia podyplomowe archiwistyki), uczestnicząc w kursach, szkoleniach i warsztatach merytorycznych oraz służby cywilnej, a także pracując w zespole naukowym do spraw opracowania wskazówek metodycznych dla dokumentacji wytworzonej przez sądy, prokuraturę, notariat.

W 2005 roku rozpoczęto remont i adaptację jednego ze skrzydeł budynku archiwum, w którym znajdą się magazyny na materiały archiwalne i dokumentację niearchiwalną oraz sale wystawiennicza i wykładowa.

Opracował: Tadeusz Radziwonowicz